یکی از مهم‌ترین اهداف رهبری کمک کردن به افرادی است که عملکرد ضعیفی دارند تا بتوانند کارشان را بهبود بدهند و همچنین کمک کردن به افرادی که عملکرد خوبی دارند تا بتوانند کارشان را بهتر انجام دهند.
راهنمای مطالعه نمایشجیم ران، کارآفرین آمریکایی
همه‌ی افرادی که در تیم سعید کار می‌کنند می‌دانند که او برای کمک کردن به آنها آنجاست. او همیشه از وضعیت تیم سراغ می‌گیرد و حال افراد را می‌پرسد و به آنها کمک میکند که مهارت‌های مورد نیاز برای پیشرفت در کارشان را ارتقا دهند.
سعید نیز تلاش میکند تا به موقعیت‌ها از دید دیگران نیز نگاه کند. او هنگام تصمیم‌گیری منافع تیم را در نظر می‌گیرد و اطمینان حاصل میکند که همه‌ی افراد منابع و دانش مورد نیاز برای دستیابی به اهداف را در اختیار داشته باشند. در نتیجه، تیم او یکی از موفق‌ترین تیم‌ها در سازمان است، که کم‌ترین میزان تغییر پرسنل را دارد و اعضای آن بیش‌ترین تلاش و درگیری شغلی را دارند.
سعید نمونه‌ای از یک رهبر خدمتگزار است. در این مقاله خواهیم دید که رهبری خدمتگزار چیست و چه مزیت‌هایی را برای شما به عنوان یک رهبر، در پی خواهد داشت. همچنین بررسی خواهیم کرد که در چه مواقعی این نوع رهبری کارآمد و مناسب نخواهد بود.
رهبری خدمتگزار چیست؟
برای اولین بار در سال ۱۹۷۰ رابرت گرینلیف (Robert K. Greenleaf) از عبارت «رهبری خدمتگزار» در مقاله‌اش تحت عنوان «خدمتگزار در جایگاه یک رهبر» استفاده کرد، اما رهبری خدمتگزار رویکردی است که مردم قرن‌ها از آن استفاده کرده‌اند.
به عنوان یک رهبر خدمتگزار شما در وهله‌ی اول یک خدمتگزار هستید و قبل از اینکه خود را در نظر بگیرید باید به فکر نیازهای دیگران، به ویژه اعضای تیم‌تان باشید. دیدگاه دیگران را در نظر بگیرید و آن را تصدیق کنید و از آنها حمایت کنید تا کارشان را به خوبی انجام بدهند و به اهداف شخصی خود نیز دست یابند. در زمان‌های مناسب آنها را در تصمیم‌گیری‌هایتان شرکت دهید و احساس مسئولیت و تعلق خاطر را درون تیم خود ایجاد کنید. این موارد منجر می‌شود تا افراد بیشتر درگیر کار خود شوند و تلاش بیش‌تری داشته باشند. اعتماد بیش‌تری بین شما و آنها ایجاد شود و ارتباطی قوی با سهامداران و اعضای تیم‌تان داشته باشید. همچنین منجر به افزایش نوآوری در مجموعه‌ی شما می‌شود.
رهبری خدمتگزار را نمی‌توان دقیقاً یک تکنیک و یا یک سبک رهبری دانست، بلکه بیشتر یک شیوه‌ی رفتاری برای بلندمدت است. این شیوه مکمل سبک رهبری مشارکتی (دموکراتیک) است و شباهت‌هایی به رهبری تحول‌گرا -که یکی از مؤثرترین شیوه‌های رهبری در کسب و کار است- و همچنین رهبری سطح ۵ -که در آن رهبران در شیوه‌ی کاری خود فروتنی و تواضع نشان می‌دهند- دارد.
با این حال، رهبری خدمتگذار در فرهنگ‌های سلسله مراتبی که فاصله‌ی قدرت (قدرت طلبی و اقتدارگرایی) در آن زیاد است، مشکلاتی را در پی خواهد داشت. در این فرهنگ‌ها مدیران و رهبران انتظار دارند که همه‌ی تصمیم‌ها را خود به تنهایی بگیرند. در چنین شرایطی رهبری خدمتگزار جهت حفظ احترام و تثبیت جایگاه خود به عنوان رهبر، به مشکل بر خواهد خورد.
به یاد داشته باشید که رهبری خدمتگزار بر نیازهای افراد تمرکز دارد و نه احساسات آنها. بنابراین اگر لازم بود تصمیماتی بگیرید که برای افراد ناخوشایند است و یا به آنها بازخورد منفی بدهید، از این کار اجتناب نکنید.
همچنین تنها به رهبری خدمتگزار اکتفا نکنید. در کنار آن از سبک‌های دیگر رهبری نظیر رهبری تحول‌گرا بهره ببرید؛ جایی که تصویر الهام‌بخشی از آینده برای افرادتان می‌سازید، افراد را تحریک کنید تا این تصویر را در ذهن خود مجسم کنند، برای تحقق آن تصویر تلاش کنند و با به‌کارگیری مناسب از آنها، قوی‌ترین تیم ممکن را بسازید.
چطور یک رهبر خدمتگزار باشیم؟
طبق نظر لری اسپیرز (Larry C. Spears) رئیس سابق مرکز تحقیقاتی رهبری خدمتگزار رابرت گرینلیف، رهبران خدمتگزار داری ۱۰ ویژگی مهم هستند که عبارتند از:
- گوش دادن
- همدلی
- توجه به سلامت افراد
- خود آگاهی
- متقاعدسازی
- ادراک و تصور قوی
- آینده‌نگری
- نظارت و مسئولیت‌پذیری
- تعهد به رشد و توسعه‌ی افراد
- ایجاد یک جمع همدل و هم هدف
هنگامی که تصمیم گرفتید در درازمدت، نیازهای دیگران را در اولویت بالاتر از نیازهای خود قرار بدهید، باید سعی کنید مهارت‌های خود را در این ده مورد ارتقا دهید.
۱. گوش دادن
اگر نسبت به گوش دادن دقیق دیگران و درک آنچه که می‌گویند تعهد داشته باشید، می‌توانید بهتر به آنها خدمت کنید. جهت ارتقای مهارت‌های گوش دادن خود، به افراد کاملا توجه کنید، به زبان بدن آنها دقت کنید، وسط حرف آنها نپرید و به آنچه که می‌گویند بازخورد نشان دهید.
۲. همدلی
در رهبری خدمتگزار باید تلاش کنید تا قصد و نیت و همچنین زاویه‌ی دید افراد را درک کنید. اگر زاویه‌ی دید خود را موقتاً کنار بگذارید و برای دیدگاه دیگران ارزش قائل شوید می‌توانید با همدلیبیشتر و با دیدی بازتر با مسائل و موقعیت‌های مختلف روبه رو شوید.
۳. سلامت
این ویژگی در ارتباط با سلامت افراد است و شامل فعالیت‌هایی می‌شود که از هر دو بعد آن یعنی سلامت روحی و فیزیکی از افراد حمایت میکند.
ابتدا از این موضوع اطمینان حاصل کنید که افرادتان از دانش، حمایت و منابع کافی برای انجام کارآمد کارها و وظایف‌شان برخوردارند و در محیطی سالم مشغول به کارند. سپس مراحل لازم را طی کنید تا آنها به شکلی شاد و فعالانه نقش خود را ایفا کنند. جهت تفکر در مورد این موضوع که چگونه سازمان شما می‌تواند بر افراد تحت هدایت شما و مشتریانی که به آنها خدمت می‌کنید تأثیر مثبت بگذارد، می‌توانید از ابزاری نظیر مرزهای سه گانه استفاده کنید.
۴. خودآگاهی
خودآگاهی عبارت است از توانایی نگاه کردن به خود، تفکر عمیق درمورد احساسات و رفتار خود و در نظر گرفتن چگونگی اثرگذاری آنها بردیگران و تطابق‌شان با ارزش‌های خود. می توانید با دانستن نقاط ضعف و قوت خود و گرفتن بازخورد از دیگران میزان خودآگاهی خود را افزایش بدهید. به علاوه سعی کنید بیاموزید که چگونه احساسات خود را مدیریت کنید، تا بتوانید تشخیص دهید که رفتار و اقدامات شما تا چه اندازه می‌تواند بر دیگران اثرگذار باشد.
۵. متقاعدسازی
در رهبری خدمتگزار برای تشویق افراد به انجام کارهای مورد نظر، به جای استفاده از قدرت و زور از روش‌های متقاعد کردن استفاده می‌شود. همچنین سعی در به‌دست آوردن توافق جمعی است، چرا که به این شکل، همه‌ی افراد از تصمیماتی که اتخاذ می‌شود، حمایت خواهند کرد.
برای تقویت این توانایی که بتوانید بدون آسیب رساندن به روابط و امتیازگرفتن از دیگران، آنها را متقاعد کنید،ابزارها و مدل‌های زیادی وجود دارد. همچنین می‌توانید از قدرت تخصص خود استفاده کنید. وقتی افراد به شما به‌عنوان یک متخصص در کار خود نگاه کنند، هنگامی که می‌خواهید آنها را در مورد موضوعی متقاعد کنید، علاقه‌ی بیش‌تری به عمل کردن به صحبت‌های شما نشان خواهند داد.
۶. ادراک و تصور قوی
این ویژگی در ارتباط با رویاپردازی و داشتن رویاهای بزرگ است تا بتوانید از پس واقعیت‌های روزانه به یک تصویر بزرگ‌تر چشم داشته و به رویاهایتان جامه‌ی عمل بپوشانید.
اگر شما یک مدیر ارشد در شرکت خود هستید، تلاش کنید تا یک استراتژی سازمانی قوی را ایجاد کنید. سپس، در هر سطحی که هستید، برای تیم‌تان بیانیه‌های مأموریت و چشم‌انداز تعیین کنید و به طور واضح مشخص کنید نقش افراد در اهداف طولانی مدت تیم و سازمان‌تان چیست. همچنین تمرکز بلندمدت خود را توسعه دهید تا انگیزه‌ی خود را برای دستیابی به اهداف دور از دسترس حفظ کنید.
۷. آینده‌نگری
آینده‌نگری، عبارتست از توانایی پیش‌بینی آنچه که ممکن است در آینده رخ دهد با تکیه بر تجربه‌های گذشته. و همچنین شناسایی آنچه که در حال وقوع است و درک عواقب ناشی از تصمیماتی که اتخاذ می‌گردد.
برای تفکر پیرامون محیط و وضعیت فعلی می‌توانید از ابزاری نظیر ماتریس SWOT و تحلیل PEST استفاده کنید. برای درک اتفاقات احتمالی آینده نیز می‌توانید از بررسی سناریوهای مختلف استفاده کنید.
هنگامی که تصمیمی می‌گیرید، برای آگاهی از تجربیات گذشته و حصول اطمینان از اینکه از همه‌ی زوایا به مسئله نگاه کرده‌اید، از چک لیست استفاده کنید. به حس ششم و الهامات درونی خود نیز توجه کنید. اگر چیزی در درون شما می‌‌گوید که فلان کار اشتباه است، به آن گوش کنید.
۸. نظارت و مسئولیت‌پذیری
این ویژگی بیانگر این مطلب است که به عنوان یک رهبر خدمتگزار باید مسئولیت اقدامات و عملکرد تیم خود را به عهده بگیرید و پاسخگوی نتایج نقشی که در سازمان ایفا می‌کنند، باشید.
فارغ از اینکه یک رهبر رسمی هستید یا غیر رسمی، مسئولیت اتفاقاتی که در شرکت‌تان میفتد به عهده‌ی شماست. برای فکر کردن در مورد ارزش‌های خود و سازمان‌تان زمان بگذارید تا بدانید برای انجام و یا جلوگیری از چه کارهایی در این جایگاه قرار گرفته‌اید. با نشان دادن رفتارها و ارزش‌هایی که از دیگران انتظار دارید، و ارائه‌ی نمونه و الگو، آنها را رهبری و هدایت کنید و با اعتمادبه‌نفس در مقابل افرادی که بر خلاف آنچه که از آنها انتظار می‌رود، رفتار می‌کنند، بایستید.
۹. تعهد به رشد افراد
رهبران خدمتگزار متعهد به توسعه‌ی فردی و حرفه‌ای همه‌ی اعضای تیم‌شان هستند. جهت پیشرفت افراد خود از ارزیابی نیازهای آموزشی جهت درک نیازهای آنها برای پیشرفت استفاده کنید و به آنها کمک کنید تا مهارت‌هایی را که برای انجام کارآمد کارهایشان نیاز دارند به دست آورند. همچنین دریابید که اهداف شخصی آنها چیست و در صورت امکان به آنها پروژه‌ها و مسئولیت‌های جانبی بدهید تا در دستیابی به اهداف‌شان به آنها کمک کند.
۱۰. ایجاد یک جمع همدل و هم هدف
آخرین ویژگی برای تبدیل شدن به یک رهبر خدمتگزار، ایجاد یک جمع همدل و هم هدف در درون سازمان خود است.
شما می‌توانید با ایجاد فرصت‌هایی برای افراد جهت تعامل با یکدیگر درون شرکت، این کار را انجام دهید. به عنوان مثال می‌توانید رویدادهای اجتماعیِ متنوعی در دستور کار خود قرار دهید. نظیر خوردن ناهار یا صبحانه به صورت دسته‌جمعی، ایجاد فضایی در محیط کار که افراد بتوانند دور از میز کار خود به طور غیر رسمی به گفت‌وگو با یکدیگر بپردازند و یا اختصاص دقایق اولیه‌ی جلسات کاری به احوال‌پرسی و گفتگوهای غیرکاری.
افراد را ترغیب کنید تا مسئولیت کارهای خود را به عهده بگیرند و به آنها یادآوری کنید که چگونه باید در دستیابی به اهداف کلی و موفقیت‌های سازمان مشارکت داشته باشند.
جهت بررسی رویکردهای مطرح رهبری و مزایا و معایب آنها مقاله‌ی سبک‌های رهبری می‌تواند مفید باشد.
