بارداری دوره‌ی حساسی است و به مراقبت‌های مختلفی نیاز دارد. اگر می‌خواهید فرزند دلبندتان در نهایتِ آرامش به دنیا بیاید و شرایط جسمانی خودتان هم ایده‌آل باشد، باید با مشکلات احتمالی بارداری و مراقبت‌های مربوط به آنها آشنا باشید. سقط جنین یکی از این مشکلات است. همراه ما باشید، در این مقاله می‌خواهیم شما را با دلایل و علائم سقط جنین و نیز کارهایی که بعد از سقط جنین باید انجام بدهید، آشنا کنیم.
آیا سقط جنین مشکلی شایع است؟
هیچ بانوی بارداری دوست ندارد راجع به سقط جنین فکر کند اما متأسفانه این مشکل بسیار رایج است. بنابراین دانستن نکاتی درباره‌ی آن تا حدودی ضروری است. به گزارش ACOG (یک کالج آمریکایی)، ۱۵ تا ۲۰ درصد بارداری‌ها به سقط جنین ختم می‌شوند. متخصصان معتقدند بیشتر سقط‌ها در میان زنانی رخ می‌دهد که از بارداری خود مطلع نشده‌اند. براساس برآوردها، ۳۰ تا ۴۰ درصد از باروری‌ها با مشکل روبه‌رو می‌شود و نهایتا زایمانی شکل نمی‌گیرد. هلن لَندی، استاد ارشد کالج ACOG می‌گوید: «بیشتر خانم‌ها قبل از اینکه خود متوجه بشوند یا پزشک به آنها اطلاع بدهد، جنین خود را سقط می‌کنند.»
فهمیدن اینکه جنین خود را سقط کرده‌اید، چالش‌برانگیز است. زیرا بسیاری از علائم سقط جنین مانند دردهای شکمی و لکه‌بینی در حالت عادی هم رخ می‌دهد. اما خبر خوب این است که بیشتر زنانی که سقط را تجربه کرده‌اند، بعدا می‌توانند بدون هیچ مشکلی باردار بشوند. پس اگر علائم سقط جنین را در خود دیدید، وحشت نکنید. هر مشکلی چاره‌ای دارد. باید یاد بگیرید که علائم سقط جنین چیست و چگونه باید وضعیت را مدیریت کنید.
علائم سقط جنین در سه ماهه اول بارداری
بیشتر سقط‌ها در ۱۳ هفته‌ی اول بارداری رخ می‌دهند. یعنی در سه ماهه اول بارداری. به همین دلیل است که بیشتر خانم‌ها ترجیح می‌دهند پس از گذشت سه ماهه اول، خبر بارداری خود را به دیگران بدهند. علائم سقط جنین زودهنگام عبارتند از:
۱. خون‌ریزی
خون‌ریزی در طول بارداری یکی از اصلی‌ترین علائم سقط جنین است و با مشاهده‌ی آن حتما باید به پزشک مراجعه کنید. پزشکان متخصص توصیه می‌کنند که خون‌ریزی را جدی بگیرید. آنها معتقدند هر نوع خون‌ریزی نشانه‌ای از سقط جنین نیست اما لازم است این موضوع به‌دقت پیگیری بشود. زیرا در بسیاری از موارد، خون‌ریزی شروع سقط است. البته قبل از مراجعه به پزشک باید نوع خون‌ریزی ارزیابی بشود. باید از خود بپرسید، خونی که مشاهده می‌شود، خونی کهنه و قهوه‌ای‌رنگ است یا خونی تازه و پُررنگ که تمام سطح نوار بهداشتی را پوشانده است؟ (به بیان دیگر، آیا خون‌ریزی‌تان مشابه خون‌ریزی قاعدگی است؟) این پرسش‌ها برای تعیین وضعیت فرد بسیار مهم‌اند. خون‌ریزی شدید و در حجم زیاد نگران‌کننده است.
۲. درد
درد نیز نشانه‌ی دیگری از وجود مشکل است. این درد می‌تواند در ناحیه‌ی شکمی، لگن، قسمت تحتانی پشت کمر احساس بشود. شدت آن نیز از حالتی مختصر تا دردی شبیه درد قاعدگی متنوع است. تشخیص عادی‌بودن دردهای این‌چنینی کمی دشوار است زیرا نمی‌توان آنها را از دردهای رباطی یا حتی انقباض‌های شکمیِ رایج در طول بارداری که به‌علت بزرگ‌شدن جنین در رحم صورت می‌گیرد، تمییز داد.
۳. احساس نکردن بارداری
برخی از زنان در طول بارداری احساس بارداری ندارند. مثلا آنها در ابتدا تهوع بارداری را تجربه می‌کردند اما با گذشت زمان دیگر احساسات و علائم بارداری را تجربه نمی‌کنند. هورمون‌های بارداری بعد از سقط جنین، کاهش پیدا می‌کنند. پس ممکن است به‌دلیل کم‌شدن هورمون‌ها، دیگر در ناحیه‌ی پستان احساس درد و ناراحتی وجود نداشته باشد یا مشکل حالت تهوع حل بشود. البته نباید فراموش کنید که کم‌شدن علائم بارداری نیز بخشی کاملا طبیعی از بارداری است. علائمی همچون درد پستان‌ها و حالت تهوع صبحگاهی با ورود به سه ماهه دوم بارداری از بین می‌رود.
علائم سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری
سقط جنین در سه ماهه دوم بارداری یعنی از هفته‌ی ۱۴ تا هفته‌ی ۲۰، سقط جنین دیرهنگام نام دارد. سقط در این مدت کمتر از سه ماهه اول بارداری رایج است. با وجود این، دو درصد از بارداری‌ها در سه ماهه دوم به چنین نتیجه‌ای ختم می‌شوند. نشانه‌ها و علائم سقط جنین در این دوران مشابه علائم سقط جنین در سه ماهه اول بارداری است. اما درد و خون‌ریزی بیشتر است و لخته خون به‌طور محسوسی در خون‌ریزی‌ها دیده می‌شود.
یکی دیگر از علائم سقط جنین، حرکت نکردن و کاهش فعالیت جنین درون شکم است. باید به سطح حرکت و فعالیت‌های جنین دقت کنید. اگر دیدید که جنین به‌طور محسوسی بی‌حرکت شده است، حتما برای بررسی‌ها و معاینات بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
در صورت مشاهده‌ی علائم سقط جنین چه کار کنیم؟
در صورت مشاهده‌ی هرکدام از علائم سقط جنین به پزشک مراجعه کنید. با تماس و مراجعه به پزشک، خیال‌تان از بابت عدم وجود مشکل یا پیگیری‌های لازم راحت خواهد شد. خون‌ریزی و درد حتما باید پیگیری بشوند. در بسیاری از موارد به‌ویژه در سقط‌هایی که در سه ماهه اول بارداری رخ می‌دهند، کشف علت کمی دشوار است.
باید دقت کنید که شکل‌گیری جنینی ظریف و کوچک در شکم مادر چیزی شبیه معجزه است که گاهی با مشکل مواجه می‌شود. دو مجموعه‌ی ژنتیکی متفاوت در کنار هم قرار می‌گیرند تا مخلوقی جدید پا به این دنیا بگذارد. گاهی‌اوقات، در این مسیر اوضاع به‌خوبی پیش نمی‌رود. با نگاهی منطقی و زیبا به این داستان پی می‌برید که سقط جنین نباید همراه با غم باشد زیرا نشانه‌ای است برای اینکه جنین آمادگی ورود به این دنیا را نداشته و نمی‌توانسته سازگاری لازم را با این دنیا پیدا کند.
بسیاری از زوج‌ها خود را در سقط مقصر می‌دانند. درحالی‌که این اصلا درست نیست و در بیشتر موارد، عواملی که باعث سقط می‌شوند، کاملا از کنترل خارج هستند. بنابراین بیشتر پزشکان به زوج‌ها توصیه می‌کنند قبل از اقدام به بارداری، وضعیت سلامت جسمانی خود را به بهترین شرایط ممکن برسانند.
توصیه می‌شود که قبل از اقدام به بارداری زنان وضعیت و پیشینه‌ی سلامت خود را نزد پزشک زنان و زایمان بررسی کنند و از لحاظ وجود بیماری‌های مزمن و … آگاهی‌های لازم را به‌دست بیاورند. دو تا سه ماه قبل از بارداری نیز شروع به مصرف ویتامین‌های قبل از بارداری کنند. ضمن اینکه تمام واکسن‌های لازم را بزنند، الکل و کافئین را از رژیم غذایی خود حذف کنند. زنانی که سیگار می‌کشند یا به‌طور تفریحی مواد مخدر مصرف می‌کنند نیز باید نسبت به ترک سیگار و ترک اعتیاد خود اقدام کنند اما حتی با رعایت اینها نیز همیشه نمی‌توان جلوی سقط را گرفت.
رایج‌ترین دلایل سقط جنین چیست؟
۱. ناهنجاری‌های ژنتیکی
رایج‌ترین دلیل سقط جنین بازمی‌گردد به مشکلات ژنتیکی کروموزو‌م‌های اسپرم یا تخمک در حین تشکیل جنین. بعضی از اختلالات ژنتیکی مانند «تریزومی ۲۱» امکان تولد را فراهم می‌کنند. تریزومی ۲۱ رایج‌ترین شکل سندرم داون است. سایر اختلالات کروموزومی امکان تولد جنین را سلب می‌کنند و از نظر ژنتیکی رشد جنین متوقف می‌شود.
مشکلات ژنتیکی در سقط جنین بیشتر در زنان بالای ۳۵ سال دیده می‌شود. علت این است که ذخیره‌ی تخمک کاهش پیدا می‌کند و تخمک‌ها پیر می‌شوند. سن والدین نقش مهمی در شکل‌گیری جنین دارد. بسامد سقط جنین در زنان زیر ۲۰ سال حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد است و با رسیدن به ۴۰ سالگی، این نرخ دو برابر می‌شود. هیچ راه‌حلی برای جلوگیری از سقط‌های ناشی از اختلالات کروموزومی وجود ندارد. وقتی چنین مشکلی شروع می‌شود، جلوگیری از آن ممکن نیست.
۲. اختلالات تیروئیدی
پرکاری تیروئید و کم کاری تیروئید، هردو می‌توانند باعث ناباروری و سقط جنین‌های مکرر بشوند. وقتی تیروئید زنی کم‌کار باشد، بدن سعی می‌کند هورمون‌هایی تولید کند که مانع از تخمک‌گذاری می‌شوند. به‌طور معکوس نیز، پرکاری تیروئید باعث ایجاد هورمون‌هایی می‌شود که در فعالیت‌های استروژن به‌شدت مداخله و محیط رحم را برای جنین نامطلوب می‌کنند و موجب خون‌ریزی‌های غیرعادی می‌شوند.
۳. انواع دیابت‌ها
زنانی که به دیابت مبتلا هستند باید تحت نظارت پزشک یا متخصص غدد درون‌ریز قرار بگیرند تا میزان قند خون خود را کنترل کنند. اگر در دیابت‌هایی که با تغییر سطح انسولین همراه هستند، کنترل‌های لازم در سه ماهه اول بارداری صورت نگیرد، نرخ سقط جنین بالا می‌رود و ممکن است تولدهایی با ایراد و نقص عضو نوزاد به‌وقوع بپیوندد.
اگر دیابت دارید، برای حفظ سلامتی خود قبل از بارداری باید به پزشک مراجعه کنید. اختلالات پزشکی مزمن مانند: دیابت، کم‌کاری تیروئيد، فشار خون و بیماری های خودایمنی قبل از بارداری باید به‌دقت مورد بررسی قرار بگیرند. زنانی که مشکلات پزشکی ویژه دارند باید حتما قبل از بارداری تحت نظارت پزشک قرار بگیرند تا از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
۴. سبک زندگی
برخی از عادت‌های موجود در سبک زندگی مانند مصرف مواد مخدر و الکل، کشیدن سیگار و … در افزایش سقط جنین نقش دارند و موجب سقط در سه ماهه دوم بارداری می‌شوند. بالا بردن سطح سلامت قبل از بارداری، احتمال سقط را کاهش می‌دهد. بیش از نیمی از بارداری‌ها بدون برنامه ریزی قبلی و ناگهانی صورت می‌گیرد به همین دلیل مادران از قبل آمادگی لازم برای بارداری را ندارند.
بیشتر زنان زمانی متوجه بارداری خود می‌شوند که چند هفته پریودشان جابه‌جا می‌شود و دچار عادت ماهانه نمی‌شوند. در این مدت که مادر از وجود جنین باخبر نشده است، نخاع جنین شکل می‌گیرد و قلب او ضربان پیدا می‌کند. برای گذراندن دوران بارداری به بهترین شکل ممکن لازم است به موارد مختلفی توجه بشود: اصلاح رژیم غذایی، ورزش کردن، کاهش استرس، مصرف ویتامین‌های بارداری، بهینه‌سازی اختلالات مزمن پزشکی. با وجود اینها، اختلالات ژنتیکی‌ای که باعث سقط می‌شوند همچنان غیرقابل کنترل هستند.
۵. مشکلات جسمانی مختلف
این علت از شیوع کمتری برخوردار است اما بااین‌حال، مشکلات جسمانی مادر شامل اختلالات رحمی مانند: سِپتوم، پولیپ رحم یا بی‌کفایتی دهانه رحم (نارسایی دهانه رحم) می‌تواند موجب سقط بشود. بیشتر اوقات، این مشکلات موجب سقط در سه ماهه دوم یا سه ماهه سوم بارداری می‌شوند.
۶. اختلالات انعقاد خون
اختلالات انعقاد خون مانند فاکتور ۷ لیدن (یکی از پروتئین‌های خون که موجب انعقاد خون می‌شود) نیز مشابه مشکلات جسمانی به‌ندرت باعث سقط جنین می‌شوند اما گاهی رخ می‌دهند. البته این اختلالات بسیار کمتر از سایر دلایل باعث ایجاد مشکلات بارداری می‌شوند.
آیا اختلالات ایمونولوژیک در بروز سقط‌های مکرر تأثیر دارند؟
اختلالات دستگاه ایمنی بدن زنان، موضوع بسیار بحث‌برانگیزی در میان متخصصان است. علت این است که هنوز به دستاوردها و کشفیات بسیار بیشتری درمورد نقش این اختلالات در سقط جنین نیاز است. با وجود این، تحقیقات دانشگاهی نشان می‌دهد که این اختلالات در سقط‌های مکرر نقش مهمی ایفا می‌کنند. البته علت همچنان کاملا مشخص نیست ولی پزشکان معتقدند که این اختلال نشان می‌دهد که بدن بارداری را نمی‌پذیرد.
تحقیقات حاکی از آن است که برخی از آنتی‌بادی‌ها موجب سقط می‌شوند. لوپوس نوعی بیماری خودایمنی است که نرخ سقط جنین را بالا می‌برد. علت هم حمل آنتی‌بادی‌های آنتی‌فسفولیپیدی است که زنان مبتلا به لوپوس در بدن خود حمل می‌کنند. بیش از ۵ درصد از دیگر زنان نیز ممکن است چنین آنتی‌بادی‌هایی در بدن داشته باشند. اگر زنی بعد از ۱۰ هفتگی یا قبل از ۳۴ هفتگی دچار سقط‌های مکرر می‌شود، باید از نظر ابتلا به سندروم آنتی‌فسفولیپید معاینه بشود. شما نمی‌توانید متوجه بشوید که این آنتی‌بادی‌ها را دارید یا خیر؟ در هر حال، درمان‌هایی برای کاهش خطر سقط جنین ناشی از وجود این آنتی‌بادی‌ها وجود دارد که می‌توانید پیگیری بفرمایید.
