عفونت قارچی واژن یا کاندیدیازیس، نوعی بیماری شایع در زنان است. این بیماری به دلیل نامتعادل شدن میزان باکتری‌های مفید واژن و افزایش سلول‌های قارچی ایجاد می‌شود. خارش شدید، تورم و تحریک، از نشانه‌های عمومی این بیماری هستند. در موارد خفیف، این علائم پس از چند روز بهبود می‌یابند، اما در شرایط حاد ممکن است که بیماری تا دو هفته به طول بینجامد. عفونت قارچی واژن، جزو عفونت‌های منتقله‌ی جنسی (STI) نیست، چرا که حتی بدون تماس جنسی نیز انتقال می‌یابد.
در این مطلب، به علائم این بیماری، روشهای پیشگیری و درمان عفونت قارچی واژن خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.
علت عفونت قارچی واژن
باکتری مفیدی به نام لاکتوباسیلوس در واژن زندگی می‌کند که از رشد و نموِ نوعی قارچ موسوم به کاندیدا (که نوعی میکروارگانیسم طبیعی در ناحیه‌ی واژن است) جلوگیری می‌کند. در صورت بهم ریختن تعادل در نسبت این قارچ و باکتری مفید واژن، باکتری نمی‌تواند وظیفه‌اش را به‌خوبی انجام دهد؛ درنتیجه، رشد بیش‌ازحد قارچ، باعث بروز نشانه‌های عفونت قارچی واژینال می‌شود.
عوامل متعددی در بروز عفونت قارچی واژن نقش دارند که از میان آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها (آنتی‌بیوتیک مقدار لاکتوباسیلوس را در واژن کاهش می‌دهد)
- بارداری
- دیابت کنترل‌نشده
- سیستم ایمنی ضعیف
- عادات غذایی بد (مانند مصرف زیاد غذاهای حاوی شکر)
- عدم تعادل هورمونی در دوران قاعدگی
- استرس
- کمبود خواب
عامل اصلی بسیاری از عفونت‌های قارچی، نوع خاصی از قارچ به نام کاندیدا آلبیکنس است. عفونت ناشی از این نوع کاندیدا به‌راحتی قابل‌درمان است. اما اگر عفونت قارچی به‌طور مداوم عود کند یا با درمان‌های شناخته‌شده‌ی معمول قابل‌درمان نباشد، این احتمال وجود دارد که عفونت، ناشی از انواع دیگر قارچ کاندیدا باشد. برای تشخیص نوع قارچ کاندیدا باید آزمایش بدهید.
عفونت قارچی در دوران بارداری
به دلیل تغییر سطح هورمون‌ها در دوران بارداری، بروز عفونت قارچی مسئله‌ای رایج است. اگر باردار هستید و احتمال ابتلا به عفونت قارچی را می‌دهید، برای تشخیص قطعی و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.
در دوران بارداری به دلیل احتمال تأثیرگذاری بر جنین، نمی‌توانید از داروهای خوراکی استفاده کنید اما استفاده از داروهای موضعی ایمن است.
علائم عفونت قارچی واژن
از نشانه‌های مهم این بیماری، ترشحات واژینال به رنگ خاکستری مایل به سفید است. این ترشحات در برخی از افراد پنیری‌شکل و در برخی دیگر رقیق و آبکی هستند. علائم دیگر عبارت‌اند از:
- خارش واژن؛
- سوزش ادرار؛
- سوزش هنگام آمیزش جنسی؛
- احساس درد درهنگام آمیزش جنسی؛
- احساس درد در شرایط عادی؛
- قرمزی واژن؛
- وجود جوش در ناحیه‌ی واژن.
هرچه درمان عفونت قارچی بیشتر به تأخیر بیفتد، نشانه‌های آن شدیدتر خواهد شد.
تشخیص بیماری
تشخیص عفونت قارچی بسیار ساده است. در مرحله‌ی اول، معمولا پزشک درمورد سابقه‌ی ابتلا به عفونت قارچی و حتی سایر بیماری‌های منتقله‌ی جنسی سؤال می‌کند. در مرحله‌ی بعد، پزشک لگن، دیواره‌ی واژن، رحم و همچنین ناحیه‌ی اطراف آنها را معاینه می‌کند.
گاهی پزشک با توجه به مشاهدات، ترشحات واژن را جمع‌آوری می‌کند و به آزمایشگاه می‌فرستد. معمولا این کار برای زنانی که به‌طور مداوم دچار عفونت قارچی می‌شوند یا عفونت‌‌شان با درمان‌های معمول بهبود نمی‌یابد، انجام می‌شود.
درمان عفونت قارچی واژن
عفونت قارچی واژن، با توجه به شدت علائم، روشهای درمانی متفاوتی را می‌طلبد. پزشک می‌داند که کدام نوعِ درمان برای عفونت شما بهتر است، اما گاهی می‌توان این بیماری را در منزل و با درمان‌های خانگی نیز درمان کرد.
عفونت‌های ساده
معمولا پزشک برای درمان عفونت‌های ساده، مصرف کرم ضدقارچ، پماد، قرص یا شیاف را برای یک تا سه روز توصیه می‌کند. برای عفونت‌های ساده می‌توان از داروی‌های بدون نسخه هم استفاده کرد. برخی از این داروها عبارتند از:
- بوتوکونازول
- کلوتریمازول (لوتریمین)
- میکونازول (مونیستات)
- ایتراکونازول (ترازول)
- فلوکونازول (دیفلوکان)
اگر پس از مصرف این داروها، علائم عفونت را مشاهده کردید (مثلا دو ماه بعد)، حتما به پزشک مراجعه کنید.
عفونت‌های پیچیده
در صورتی که نشانه‌های عفونت قارچی شدید یا پیچیده را داشته باشید، پزشک‌تان در موارد زیر حتما درمان شما را آغاز خواهد کرد:
- داشتن قرمزی، تورم و خارش شدید که سبب ایجاد زخم یا پارگی در بافت واژن شود
- ابتلا به عفونت قارچی بیش از چهار بار در سال
- عفونت ناشی از انواع قارچ کاندیدا به جز کاندیدا آلبیکنس
- بارداری
- ابتلا به دیابت کنترل‌نشده یا داشتن سیستم ایمنی ضعیفی
- ابتلا به ایدز
برای درمان عفونت قارچی واژن شدید، می‌توان از روشهای زیر استفاده کرد:
- استفاده از کرم، پماد، قرص یا شیاف واژینال به مدت ۱۴ روز
- استفاده از فلوکونازول (دیفلوکان) به مدت ۲ یا ۳ روز
- استفاده از فلوکونازول (دیفلوکان) یک بار در هفته و به مدت ۶ هفته یا استفاده از داروهای ضد قارچ موضعی به مدت طولانی
درصورتی که عفونت قارچی‌تان طی مدت کوتاهی مجدداً عود کند، ممکن است همسرتان نیز به این بیماری مبتلا باشد. بهتر است از او بخواهید تا برای معاینه به پزشک مراجعه کند. استفاده از روشهای ایمنی و پیشگیری‌کننده درهنگام آمیزش جنسی از اهمیت زیادی برخوردار است.
درمان خانگی عفونت قارچی واژن
در بسیاری از موارد می‌توان این بیماری را با درمان‌های خانگی برطرف کرد. با این حال، اگر طی چند روز علائم بیماری بدتر شد یا نشانه‌های جدیدی مشاهده کردید، به پزشک مراجعه کنید.
۱. ماست یونانی
بهترین درمان خانگی، مصرف ماست ساده‌ی یونانی است. ماست حاوی مواد پروبیوتیک و باکتری‌های مفید و ضروری مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس است که محیط واژن را سالم نگه می‌دارند. برخی از پروبیوتیک‌ها در جلوگیری از کاندیدا آلبیکنس مؤثر هستند. بهتر است از ماست ساده و فاقد شکر افزودنی استفاده کنید، چرا که شکر قارچ‌های کاندیدا را تغذیه و رشد آنها را تسریع می‌کند.
۲. اسیدبوریک
اسیدبوریک نوعی ضدعفونی‌کننده‌ی قوی است. بسیاری از زنان ادعا می‌کنند که این دارو برای درمان برخی از عفونت‌های قارچی واژن که دربرابر درمان‌های دیگر مقاوم هستند، مفید است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۹، نتایج امیدوارکننده‌ای را از تأثیر اسیدبوریک موضعی در درمان عفونت قارچی به نمایش گذاشت. برخی وب‌سایت‌ها ادعا می‌کنند که شیاف اسیدبوریک نیز در درمان این بیماری مؤثر است.
۳. روغن پونه
روغن پونه‌ی کوهی (گیاه مرزنگوش) که در درمان عفونت قارچی واژن مؤثر است، با ادویه‌ی پونه‌ی کوهی که در فروشگاه‌های موادغذایی وجود دارد متفاوت است. این روغن از پونه‌ی وحشی به دست می‌آید و حاوی تیمول و کارواکرول است که هر دو ضدقارچ‌هایی قوی هستند.
براساس پژوهشی، این روغن می‌تواند رشد کاندیدا آلبیکنس را متوقف یا سرعت رشد آن را کند نماید. روغن پونه‌ی کوهی، نوعی رقیق‌کننده‌ی طبیعی خون است. افرادی که به دلیل بیماری دیگری از رقیق‌کننده‌های خون استفاده می‌کنند یا مشکل انعقاد خون و کمبود ویتامین K دارند نباید از این روغن استفاده کنند.
هرگز از روغن‌های عصاره‌ای به‌شکل خوراکی استفاده نکنید. بهترین روش برای مصرف روغن پونه‌ی کوهی، استنشاق آن به‌شکل بخور است. برخی از مطالعات، در حال بررسی روشهای دیگری برای استفاده از این روغن هستند؛ بنابراین درحال‌حاضر بهتر است آن را به‌صورت مخلوط با روغن زیتون یا روغن بادام شیرین استفاده کنید. سه تا پنج قطره از این روغن را با حدود ۳۰ گرم از روغن زیتون یا روغن بادام مخلوط کنید. آن را روی پوست بگذارید و ماساژ بدهید یا اینکه مانند بخور استنشاق کنید. روغن اسانسی را کاملا به واژن نزدیک نکنید.
۴. شیاف‌های پروبیوتیک و مکمل‌ها
پروبیوتیک‌ها به برقراری تعادل بین باکتری و قارچ کمک می‌کنند. مواد پروبیوتیکیِ حاوی انواع باکتری‌های خانواده‌ی لاکتوباسیلوس را در رژیم‌غذایی‌تان بگنجانید.
مکمل‌های خوراکی مفید هستند، اما تأثیر کامل آنها بر عفونت قارچی ۱۰ روز طول می‌کشد. برای درمان سریع‌تر عفونت قارچی واژن، بهتر است که از شیاف پروبیوتیک استفاده کنید.
۵. روغن نارگیل
روغن نارگیل بسیار چرب است و مزایای زیادی برای سلامتی دارد. روغن نارگیل خواص ضدقارچی دارد و براساس مطالعات برای مقابله با کاندیدا آلبیکنس مؤثر است. فقط قبل از مصرف اطمینان حاصل کنید که روغن نارگیل خالص و طبیعی است. می‌توانید این روغن را مستقیم روی محل مورد نظر بمالید.
۶. روغن درخت چای
روغن درخت چای نیز جزو روغن‌های اسانسی است و برای از بین بردن قارچ‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌ها مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهند که شیاف واژینالِ حاوی روغن درخت چای نیز می‌تواند در بهبود قارچ مؤثر باشد. روغن درخت چای می‌تواند تعادل باکتری‌های واژن را حفظ کند.
روغن درخت چای فوق‌العاده قوی است، پس بهتر است که برای مصرف، آن را با روغن‌های پایه‌ای همچون روغن جوجوبا یا روغن نارگیل رقیق کنید.
۷. سرکه‌ی سیب
یکی از رایج‌ترین روشهای درمان عفونت قارچی واژن، حمام سرکه‌ی سیب است. سرکه خواص دارویی زیادی دارد. اجزای اسیدی سرکه می‌توانند تمام انواع میکروارگانیسم‌های مضر را از بین ببرند. نصف فنجان سرکه‌ی سیب را با آب نیمه گرم در وان حمام مخلوط کنید و ۲۰ دقیقه در آن غوطه‌ور شوید.
برای این کار از دوش واژینال استفاده نکنید، زیرا تمام باکتری‌ها (هم مفید هم مضر) را از بین می‌برد.
۸. سیر
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که سیر در درمان عفونت قارچی واژن مؤثر است. با این حال، هنوز به‌طور کامل روشن نیست که آیا در شرایط غیرآزمایشگاهی نیز اثربخش است یا خیر. گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهند استفاده‌ی موضعی از سیر در ناحیه‌ی واژن با سوزش و درد شدید همراه است. بنابراین برای استفاده از مزایای سیر، بهتر است تا مقدار آن را در رژیم‌غذایی افزایش دهید.
۹. پراکسید هیدروژن
براساس مطالعات آزمایشگاهی، پراکسیدهیدروژن ضدباکتری و نابودکننده‌ی قارچ است. با اینکه این ماده برای همه‌ی گونه‌های قارچ کارساز نیست، اما برخی زنان به‌طور موضعی از آن استفاده می‌کنند و ادعا دارند که مؤثر است.
۱۰. ویتامین C
ویتامین C تقویت‌کننده‌ی سیستم ایمنی بدن است و داشتن سیستم ایمنی قوی می‌تواند بدن شما را به حالت تعادل برگرداند. ویتامین C (اسید آسکوربیک) خوراکی، خواص ضدمیکروبی دارد و می‌تواند رشد قارچ کاندیدا را متوقف کند.
استفاده‌ی موضعی از این قرص ممکن است موجب سوزش پوست حساس واژن شود. پس به جای استفاده‌ی موضعی از آن، بهتر است که مصرف خوراکی ویتامین C را افزایش دهید. این ویتامین سیستم ایمنی بدن‌تان را تقویت می‌کند و آن را برای مقابله با عفونت قارچی توانمند می‌سازد.
پیشگیری از عفونت قارچی واژن
تقریبا همه‌ی ما می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است. شما می‌توانید با رعایت نکات ساده‌ای که در ادامه آمده است، از ابتلا به عفونت قارچی واژن جلوگیری کنید:
- رژیم غذایی مناسب (مصرف شکر و غذاهای فرآوری‌شده را محدود کنید)
- مصرف ماست یا مکمل‌های حاوی باکتری لاکتوباسیلوس
- پوشیدن لباس‌هایی از جنس الیاف طبیعی مانند کتان، پنبه و ابریشم
- شستن لباس‌ِ زیر در آب گرم
- استفاده از محصولات بهداشتی مرغوب و تعویض به موقع آنها
مواردی که هرگز نباید انجام بدهید:
- پوشیدن شلوارهای تنگ، جوراب‌شلواری، لباسهای تنگ یا ساق‌های چسبان
- استفاده از دئودورانت یا تامپون‌ها و پدهای معطر
- نشستن با لباسهای نمدار و مرطوب، به‌ویژه مایو
- نشستن در وانِ آب داغ یا دوش گرفتن با آب داغ
- استفاده از دوش واژینال جهت تمیز کردن واژن (مگر در مواقعی که پزشک آن را توصیه کرده باشد)
بسیاری از زنان قادرند تا دلیل عفونت قارچی‌شان را پیدا کنند. مثلا برخی از آنها می‌دانند که پس از مصرف آنتی‌بیوتیک دچار خارش یا قرمزی واژن می‌شوند. به تغییرات رفتار بدن‌تان دقت کنید. اگر بتوانید دلیل عفونت را بفهمید، می‌توانید از عود احتمالی آن در آینده جلوگیری کنید.
آیا عفونت قارچی واگیردار است؟
عفونت قارچی واژن یا آلت تناسلی مردانه در دسته بیماری‌های آمیزشی (عفونت‌های منتقله جنسی) نیست زیرا به روشهای دیگر ازجمله برفک دهان هم منتقل می‌شود. امکان انتقال عفونت از فرد مبتلا طی آمیزش جنسی وجود دارد.
عفونت قارچی آسیبی به نوزاد نمی‌رساند اما ممکن است هنگام زایمان طبیعی از مادر مبتلا به نوزاد منتقل شود. همچنین اگر باکتری کاندیدا در ناحیه پستان تکثیر شده باشد، احتمال انتقال آن به دهان نوزاد در هنگام شیردهی وجود دارد.
هرچند ممکن است عفونت قارچی پس از آمیزش جنسی ایجاد شود، این عارضه لزوما نتیجه آمیزش نیست. عوامل مختلفی ممکن است باعث برهم‌خوردن تعادل باکتری کاندیدا و بروز عفونت قارچی در ناحیه واژن شوند. آمیزش جنسی و هر نوع دخول به واژن ممکن است باعث انتقال باکتری شود.
این بیماری می‌تواند از زن مبتلا به عفونت قارچی واژن یا مرد مبتلا به عفونت قارچی آلت تناسلی به دیگری منتقل شود. گاهی هم بروز عفونت قارچی کاملا تصادفی است.
سرایت این عفونت مانند انواع دیگر عفونت نیست. عفونت قارچی از راه هوا یا استفاده از حمام مشترک منتقل نمی‌شود.
سلام خسته نباشید ممنون بابت مطالب مفیدتون.من دو ساله پیش قارچ داشتم به پزشک مراجعه کردم درمان شدم ولی گاهی دیواره های واژنم دونه های ریز بهم چسبیده بوجود میاد همراه با سوزش ادرار.میخواستم بدونم اینم بیماری قارچ محسوب میشه با تشکر
سلام خسته نباشید من چند ماهه رابطه جنسی دارم و چند روز پیش اول خارش داشتم با ترشحات سفید مثل کرم در حد پنیری سفت نیست یعنی و خارشم شدت گرفته و الان سوزشم دارم فکر کنم عفونت قارچی گرفتم چه دارویی باید مصرف کنم؟ اخه دسترسی به دکتر هم ندارم
سلام دوست گرامی. متأسفانه متوجه نشدم که دسترسی به پزشک نداشتن به چه معناست. در هر صورت اجازه ندارم براتون دارو توصیه کنم. هر زمانی که براتون امکان‌پذیر شد، به پزشک مراجعه کنید یا از داروهای بدون نسخه که در این مقاله گفته شده استفاده کنید.
من یه مدت عفونت داشتم همه مواردی که دکتر کفته بود رو رعایت کردم و داروها رو استفاده کردم الان سه روزه خارش داخل واژنم احساس میکنم ولی مثله قبل نیست ینی دوباره شروع شده؟ الانم ایام عیده دکتر خودم نیست که برم چطور میتونم خارشش رو کمتر کنم تا آخر فروردین؟
درود. احتمالا باز هم عفونت پیدا کردید. می‌تونید از داروخونه داروهای بدون نسخه‌ای که توی این مطلب معرفی شده رو تهیه کنین و بعد از تعطیلات پیش پزشکتون برید. حتما باهاشون صحبت کنید که باز هم با وجود رعایتی که کردید این اتفاق افتاده. این‌طوری پزشک راحت‌تر می‌تونه راهنماییتون کنه و دنبال دلایل عمقی‌تره باشه. موفق باشین.