سفید شدن زبان همان حالتی است که انگار لایه‌ای سفید مایل به خاکستری سطح زبان را می‌پوشاند. این لایه، بخشی یا تمام سطح زبان را می‌پوشاند. دلایل مختلفی برای سفید شدن زبان وجود دارد و هریک هم درمانی مخصوص به خود دارد. اگر شما هم چنین مشکلی دارید باید بدانید که معمولا برای این موضوع جای نگرانی وجود ندارد اما در موارد نادری هم سفیدی زبان ناشی از مشکلاتی خیلی جدی است. اگر به‌دنبال علت سفید شدن زبان، راه‌های جلوگیری و درمان خانگی آن هستید، این مقاله را دنبال کنید.
دلایل سفید شدن زبان چیست؟
اصلی‌ترین علت سفیدی زبان، عدم رعایت بهداشت دهان است. در صورت عدم رعایت بهداشت، برآمدگی‌های کوچک روی سطح زبان موسوم به جوانه چشایی یا پاپیلای زبان می‌توانند متورم و ملتهب بشوند. مواد مختلفی مانند تکه‌های ریز غذا، جرم‌ها، سلول‌های مرده و مواد کوچک می‌توانند در میان جوانه‌های چشایی پنهان و باعث سفید شدن زبان بشوند. ازجمله مشکلات بهداشتی که باعث سفیدی زبان می‌شود، باید به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی دهان که ناشی از نفس کشیدن و خوابیدن با دهان باز است؛
- درست مسواک نزدن و عدم استفاده از نخ دندان؛
- تمیز نکردن زبان؛
- دی‌هیدراته شدن یا کم‌آبی بدن؛
- تحریک زبان با لبه‌های تیز دندان، دندان مصنوعی و پروتز یا براکت‌های ارتودنسی؛
- مصرف منظم الکل؛
- مصرف، کشیدن و جویدن تنباکو.
رعایت نکات بهداشتی دهان برای همه ضروری است و مانع از ایجاد سفیدی در زبان می‌شود اما با این حال، برخی از افرادی که این نظافت را هم رعایت می‌کنند باز دچار سفید شدن دندان هستند که ریشه‌ای دیگر دارد:
۱. خزه پوستی دهانی
خزه پوستی دهان یا لیکن پلان دهانی (Oral lichen planus)، نوعی التهاب است که باعث ایجاد تکه‌های سفید و ضخیمی روی زبان و در دهان می‌شود. این تکه‌های سفید همراه با نشانه‌های دیگری مثل زخم معده یا درد در نواحی گونه و لثه همراه است.
۲. لوکوپلاکی
لوکوپلاکی هم باعث ایجاد تکه‌های ضخیم و سفید روی زبان می‌شود. الکل و تنباکو معمولا باعث این سفیدی می‌شوند. علاوه بر تنباکو، تحریک شدن با دندان مصنوعی یا مشکلات التهابی نیز می‌توانند عامل سفیدی زبان بشوند. تکه‌های سفیدی که لوکوپلاکی روی زبان ایجاد می‌کند معمولا بی‌خطرند اما در بعضی موارد نادر هم این موضوع باعث بروز عوارض جانبی جدی می‌شود. بنابراین پزشک باید همیشه لوکوپلاکی را در فرد بررسی کند و به تشخیص درستی درباره‌ی آن برسد.
۳. برفک دهان
برفک دهانی هم عامل دیگری برای سفید شدن زبان است. برفک ناشی از عفونت قارچی است که قارچ کاندیدیاز در زبان ایجاد می‌کند. تکه‌های سفیدی که برفک در دهان و روی زبان ایجاد می‌کند معمولا سفید یا متمایل به سفید هستند و ممکن است مزه و طعم بدی هم به دهان بدهند. ضمن اینکه برفک دهان می‌تواند دردناک هم باشد بخصوص هنگام غذاخوردن یا نوشیدن مایعات.
کسانی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف شده است، بیشتر در معرض ابتلا به برفک دهان هستند. به‌ویژه کسانی که تازه شیمی درمانی کرده‌اند یا مصرف آنتی بیوتیک داشته‌اند. عدم رعایت بهداشت دهانی و استفاده از دندان مصنوعی نامناسب هم منجر به این مشکل می‌شود. ممکن است برفک دهان به‌خاطر استنشاق داروهای کورتیکواستروئیدی آسم (کورتون) هم ایجاد بشوند. برخی مشکلات دیگر مانند دیابت هم می‌تواند عاملی برای برفک دهان باشد.
۴. سفلیس
سفلیس هم یکی از انواع بیماری های مقاربتی است که در دهان علائمی مانند سفید شدن زبان ایجاد می‌کند. سفلیس باعث ایجاد تکه‌های سفید روی زبان و زخم در دهان می‌شود و نیاز جدی به درمان دارد.
۵. سایر عوامل ابتلا به سفید شدن زبان
در مواردی نادر، بیماری‌ها و مشکلات جدی باعث سفید شدن زبان می‌شوند. سرطان دهان و زبان هم باعث سفیدی زبان می‌شود و سایر وضعیت‌های پزشکی هم، مشکل را جدی‌تر می‌کنند. مثلا اختلالات التهابی مزمن هم باعث سفید شدن زبان می‌شوند. در بیشتر موارد، سفیدی زبان به خودی خود حل و رفع می‌شود. اما اگر مراقبت‌های دهانی و دندانی افاقه نکرد و علائم سفیدی و سایر نشانه‌ها رفع نشدند باید به پزشک مراجعه شود.
درمان سفید شدن زبان چگونه است؟
سفید شدن زبان که ناشی از اختلالی جدی است باید حتما پیگیری و درمان بشود. مثلا برای رفع برفک دهانی باید از داروهای ضد قارچ استفاده بشود. داروهای برفک معمولا به شکل قطره و در طول ۱ تا ۲ هفته مورد استفاده قرار می‌گیرند. خزه پوستی دهان هم در صورت شدید بودن معمولا با داروهای کورتیکواستروئیدی درمان می‌شود اما در موارد بسیاری فقط تحت نظارت پزشک یا دندان پزشک قرار می‌گیرد. لوکوپلاکی هم تحت نظر پزشک قرار می‌گیرد تا وضعیت آن بدتر نشود.
برای درمان سفلیس هم از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود تا باکتری‌های بیماری کشته بشوند. عدم استفاده از محرک‌هایی مانند الکل و تنباکو هم به رفع سفیدی زبان کمک می‌کند.
درمان‌های خانگی سفیدی زبان چیست؟
برخی از درمان‌های خانگی و عادت‌های صحیح هم موجب رفع سفید شدن زبان می‌شوند.
۱. پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها دسته‌ای از باکتری‌ها هستند که برای هضم و گوارش مفیدند. این باکتری‌ها در رفع سفید شدن زبان هم مؤثر هستند. تحقیقات روی پروبیوتیک‌ها معمولا به اثرات مثبت آنها درباره روده معطوف است اما این باکتری‌ها در رفع سفیدی زبان هم نقش دارند. براساس نتیجه تحقیقات، پروبیوتیک‌ها علاوه بر روده می‌توانند در دهان هم قرار بگیرند و قارچ‌ها و بعضی باکتری‌ها را از بین ببرند. هرچند تحقیقات در این مورد هنوز تکمیل نشده است اما پروبیوتیک‌ها به ایجاد محیطی متعادل در دهان و جلوگیری از سفید شدن زبان کمک می‌کنند.
۲. استفاده از لایه‌بردار جوش‌شیرین
مالیدن جوش شیرین روی مسواک و پاک کردن دهان، دندان و زبان با استفاده از آن از سفید شدن زبان جلوگیری می‌کند. برخی تحقیقات نشان می‌دهد که باکتری‌های خطرناک عفونت‌زا در دهان مثل کاندیدیاز یا استرپتوکوک (Streptococcus) به کمک جوش‌شیرین از بین می‌روند.
۳. سیر خام
سیر خام هم با عفونت‌های ناشی از کاندیدیاز مبارزه می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که ماده‌ای موسوم به آلیسین (allicin) در سیر خام باعث کشتن قارچ خطرناکی به نام کاندیدا آلبیکانس می‌شود. برای جلوگیری از بروز این مشکلات می‌توانید حبه‌های سیر را روزانه مصرف کرده یا آن را خرد کنید و با روغن زیتون میل بفرمایید.
۴. تراشیدن روی سطح زبان
تراشیدن سطح زبان برای برداشتن لایه‌های سفید به کمک لبه قاشق یا ابزاری که در داروخانه‌ها به همین منظور به فروش می‌رسد هم مانع از تجمع بقایای غذا و ذرات ریز روی زبان و بین پرزهای چشایی می‌شود.
جلوگیری از سفید شدن زبان چگونه است؟
اگرچه عدم رعایت بهداشت دهان و دندان تنها عامل ابتلا به سفیدی زبان نیست اما کمک زیادی به جلوگیری از آن می‌کند. بنابراین بهتر است در طول روز ۲ بار مسواک بزنید و ۱ بار هم نخ دندان استفاده کنید. برخی از افراد هم از تراشیدن سطح زبان با مسواک یا وسایل خاص، سعی در زدودن باکتری‌ها و… از روی زبان دارند. مصرف مواد غذایی مناسب در رژیم غذایی و پرهیز از مصرف الکل و تنباکو هم در جلوگیری از سفید شدن زبان نقش دارد. هر ۶ ماه یک بار هم بهتر است به دندانپزشکی مراجعه کنید و تمام موارد مشکوک دهانی را هم به اطلاع متخصص برسانید.
اگرچه دیدن سفیدی‌ها روی زبان کمی نگران‌کننده است اما در بیشتر موارد این علامت نشان از مشکلی جدی ندارد. شاید این موضوع سریعا با رعایت بهداشت و مراقبت‌های دهانی از بین نرود اما رعایت نکات بهداشتی در این مورد ضروری است و افراد دچار سفیدی زبان باید بهداشت را رعایت کنند. گاهی اوقات، سفید شدن زبان نشان از مشکلات جدی دارد که حتما باید تحت نظارت و درمان پزشک قرار بگیرد.
