بعضی از کتاب‌های منتشرشده در دنیا را بدون توجه به ژانر و سبک‌شان، باید بخوانیم. یکی از آنها، کتاب نقش روشنفکر، نوشته‌ی ادوارد سعید است. این کتاب یکی از مهم‌ترین کتاب‌های حوزه‌ی جامعه و سیاست است که خواندن آن را به هر کسی پیشنهاد می‌کنم. برای آشنایی با این کتاب متن زیر را بخوانید.
شناسنامه‌ی کتاب
- عنوان کتاب به زبان اصلی: Representations of the Intellectual
- عنوان کتاب: نقش روشنفکر
- نویسنده: ادوارد سعید
- سال انتشار: ۱۹۹۳
درباره‌ی کتاب نقش روشنفکر
«حمایت از محیط‌زیست دل‌خوشی آدم‌های لوسِ عشق طبیعتی است که هدف شایسته‌ای در زندگی‌شان ندارند.»
ادوارد سعید
آیا عینک گرد ته‌استکانی می‌زنید؟ آیا موهایتان را به شلخته‌ترین حالت ممکن آرایش می‌کنید؟ لباس‌هایتان چی؟ عجیب‌ترین و ناهماهنگ‌ترین ترکیب‌ها را که ترجیحا سه سایز از سایز اصلی‌تان بزرگ‌تر است می‌پوشید؟ کتاب‌های قطور و فلسفی دست‌تان می‌گیرید؟ عاشق نیچه‌اید؟ آیا ترجیح می‌دهید نظرتان را درمورد فلسفه‌ی اگزیستانسیالیسم وقتی به مخاطب ارائه دهید که در کافه‌ای تاریک، قهوه‌ی تلخ می‌نوشید؟ حتما با سیگار هم دوست هستید! تلاش‌هایتان قابل‌تقدیر است، اما ادوارد سعید خبر بدی برای‌تان دارد. متأسفانه برخلاف تصورتان، شما روشنفکر به‌حساب نمی‌آیید.
ادوارد سعید، فیلسوف مشهور عرب فلسطینی‌تبار، در کتاب نقش روشنفکر، سعی کرده است تا تصویری واضح از مفهوم روشنفکر و نقش او در تحولات جامعه به شما ارائه دهد. روشنفکر کیست؟ به چه جریانی روشنفکری می‌گویند؟ روشنفکر چه ویژگی‌هایی دارد؟ نقش روشنفکر در قبال تحولات اجتماعی چیست؟ این فیلسوف و مستشرق معروف معاصر، در این کتاب مهم خود، به این سؤالات پاسخ داده است.
درواقع ادوارد سعید در پی آن است که وظایف یک روشنفکر را در قبال جامعه و تغییرات آن بیان کند. البته قبل از آن، او شیوه‌ی درست اندیشیدن درباره‌ی مسائل اجتماعی و سیاسی را به شما می‌آموزد. او معتقد است که روشنفکری، به‌معنای انفعال و گوشه‌نشینی در قبال تغییرات جامعه و مسائل اجتماعی نیست. او روشنفکری را تفکری مستقل از همه‌ی کلیشه‌ها و باورهای ذهنی، همراه با ایفاگری نقش فعال در اجتماع و در قبال مسائل اجتماعی می‌بیند. کتاب نقش روشنفکر، در شش فصل تنظیم شده است که درواقع، مجموعه‌ی مکتوب شش سخنرانی اوست که در عین وحدت موضوعی، مباحث جداگانه‌ای را مطرح می‌کنند.
در حاشیه
ادوارد سعید، مشهورترین و یکی از جنجالی‌ترین فلاسفه و اندیشمندان معاصر است. او را با تفکرات انتقادی‌اش درباره‌ی مسائل بین‌الملل می‌شناسند. سعید، در فلسطین به دنیا آمد و سپس با خانواده‌اش راهی مصر شد. اما قسمت عمده‌ی زندگی او، در ایالات متحده گذشته است. او در دانشگاه کلمبیا، به تدریس ادبیات و ادبیات تطبیقی مشغول بود. هویت فلسطینی او، باعث شده بود تا دغدغه‌ی مردم فلسطین و بازگشت آنها به میهن از ذهنش پاک نشود. عمده تلاش‌های او در جهت احقاق حقوق فلسطینیان بود و خود نیز مدتی از اعضای مجلس ملی فلسطین بود. او بارها به‌دلیل حمایت از فلسطینیان، از سوی جامعه‌ی طرفداران یهود تهدید و یک بار هم دفترش به‌آتش کشیده شد. البته روابط او پس از قرارداد اسلو و تشکیل حکومت خودگردان فلسطین، با رهبران فلسطینی، تیره شد. او مخالف ایده‌ی تشکیل حکومت خودگردان بود و معتقد بود با موافقت با این تشکیلات ناپایدار، در حق فلسطینیان اجحاف شده است و ضمنا این طرح نمی‌تواند زمینه‌ی صلح پایدار را فراهم کند.
او ۱۲ سال با بیماری لوسمی دست‌وپنجه نرم کرد. پس از تشخیص بیماری‌‌اش، تمام تلاشش را برای انجام تحقیقات و مطالعات علمی به‌کار گرفت و بیشتر از هروقت در این دوازده سال به نگارش کتاب و انتشار آثار علمی پرداخت.
آخرین کتاب ادوارد سعید، زندگی‌نامه‌ی او به‌نام «ناکجا» است که درواقع به بستر رشد او در فلسطین، مصر و آمریکا اشاره دارد که هویت چندگانه محسوب می‌شود. بسیاری از منتقدان، این کتاب را یکی از شگفت‌انگیزترین کتاب‌های ادوارد سعید دانسته‌اند.
توصیه می‌کنم برای آشنایی با تفکرات ادوارد سعید و شخصیت او، متن سخنرانی نائومی کلاین در همایش ادوارد سعید در لندن را حتما بخوانید.
شما می‌توانید همین حالا کتاب صوتی نقش روشنفکر را با کیفیت بالا از وبسایت نوار تهیه کنید.
آیا این کتاب مناسب شماست؟
قلم سعید بسیار خاص و تأثیرگذار است. سعید به‌خاطر نوع نگاه خود به مسائل و طرح‌ریزی مسائل جدید، جایگاه ویژه‌ای در جوامع علمی دارد. مباحث مربوط به دولت‌های پسااستعماری، شرق‌شناسی و هویت دولت‌های پسااستعماری در شرق، با نگاهی انتقادی به مسائل بین‌الملل، ازجمله مهم‌ترین مسائل موردعلاقه‌ی او هستند.
اما این کتاب او، جدا از مسائل بین‌المللی، بیشتر به مسائل جامعه‌شناختی و جامعه‌شناسی سیاسی می‌پردازد. سعی او در این کتاب شناسایی مفهوم روشنفکری و جایگاه روشنفکر در جامعه است. ردپای تفکرات نظریه‌پردازان انتقادی آدرنو، مارکوزه و میشل فوکو، در آثار او دیده می‌شود و خود او هم به تأثیرپذیری از تفکرات آنها، اعتراف کرده است.
اگر به مسائل مربوط به جامعه شناسی سیاسی علاقه دارید و فکر می‌کنید دغدغه‌ی شما، جامعه و اتفاقات اطراف‌تان است، مطالعه‌ی این کتاب را از دست ندهید. این کتاب به همه‌ی سؤالات شما در رابطه با روشنفکر پاسخ خواهد داد؛ سوالاتی که در جوامع آکادمیک، جزو سخت‌ترین و بی‌پاسخ‌ترین سؤالات به‌شمار می‌روند. این کتاب ارزشمند را به همه‌ی کسانی که مسائل جامعه‌شناسی برای‌شان مهم است، توصیه می‌کنم.
برای دریافت کتاب صوتی نقش روشنفکر به سایت نوار مراجعه کنید و به جمع هزاران خواننده این کتاب محبوب بپیوندید.
