شعر در ادبیات فارسی، جایگاه ویژه‌ای دارد و در هر دوره‌ای از تاریخ ادبیات ایرانی، شاعرانی پیدا می‌شدند که زبان شعری‌شان، هنرمندانه باشد؛ از این لحاظ، ما یکی از خوش شانس‌ترین مردم جهان بوده‌ایم که زبان فارسی، یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های شعری را داراست و کتاب‌هایی مانند دیوان حافظ، از اجزا جدانشدنی برگزاری سنت‌های دیرینه‌ی ما مثل انداختن سفره هفت‌سین و… هستند. همه می‌دانیم که گرفتن فال حافظ در شب‌های یلدا، تنها بهانه‌ای است تا پای غزل‌های ناب این شاعر را به سفره‌های خانوادگی‌مان باز کنیم. ژان کوکتو، شاعر فرانسوی، می‌گوید: «شعر، اشراق بلاواسطه‌ای است که واقعیات پنهان از انظار را برملا می‌کند». چندان بیراه نیست که می‌توان به هر شاعر، صفت فیلسوف کوچک را هم نسبت داد؛ اشعار شاملو، غزلیات دیوان حافظ، سهراب سپهری، ناصرخسرو، سعدی، خیام و همهی شعرای ایران، از قرن‌های ابتدایی تاریخ ادبیات تا این روزها، چیزی جز بیان شاعرانه‌ی معنای زندگی نیست.
ایرانی باشید و شعر نخوانید؟ باورکردنی نیست! خواندن شعر، با خون ما ایرانی‌ها عجین شده است. اگر از طرفداران شعر و شاعری نیستید، حتما هنوز شاعر موردعلاقه‌ی خود را پیدا نکرده‌اید. پس دست به‌کار شوید! به نزدیک‌ترین کتابفروشی محل زندگی‌تان بروید و سری به قفسه‌ی اشعار معاصر یا قدیمی فارسی بزنید. حتما با ورق زدن چند کتاب شعر، آن بیان شاعرانه‌ای را که به دل‌تان خواهد نشست، پیدا می‌کنید.
اما در این میان، چند شاعر هستند که خواندن اشعارشان، بر هر ایرانی واجب است! در این نوشته، قرار است به معرفی اشعار این شعرای بزرگ، برای آن‌دسته از افرادی که آشنایی چندانی با شعر فارسی ندارند بپردازیم. با ما همراه باشید!
حافظ
غزل‌های عرفانی و عاشقانه‌ی حافظ، عضو جدانشدنی ادبیات فارسی هستند. شعر حافظ آن‌قدر زیبا و هنرمندانه است که نوشتن از آن، به اندازه‌ی چندین جلد کتاب کار می‌برد. عشق زمینی و الهی، عرفان، صحبت با زبان نماد و رمز، از برجسته‌ترین ویژگی‌های شعر این شاعر بزرگ قرن هشتم هستند. عجیب‌ترین و جذاب‌ترین ویژگی شعر حافظ، انتقال بیشترین حجم از مفاهیم در کوتاه‌ترین جملات ممکن است. اگر با غزل و سبک‌های سنتی شعر فارسی ارتباط برقرار نمی‌کنید، حافظ بخوانید. به شما قول می‌دهم خواندن شعر حافظ، شما را با این سبک شعری، آشتی می‌دهد.
“ای که گفتی جان بده تا باشدت آرام جان/ جان به غم‌هایش سپردم نیست آرامم هنوز”
سعدی
شاید سعدی پدر غزل فارسی نباشد اما، بدون شک، اعتلادهنده‌ی این گونه‌ی شعری است. سعدی، غزل عاشقانه‌ی فارسی را به اوج خود رساند و با زبان شیرین خود، این قالب پرطرفدار را تکمیل کرد. ویژگی مهم شعر سعدی، زبان شعری اوست. گاهی، اگر بیتی از سعدی بخوانید، بدون آنکه بدانید شاعرش چه کسی است، احتمالا سخت بتوانید حدس بزنید که آن بیت، برای شاعری قرن هفتمی است. زبان شعر سعدی، بسیار به زبان امروز نزدیک است و همین ویژگی، شعر او را بسیار پرطرفدار کرده است. اعتراف می‌کنم وقتی برای اولین بار این بیت را خواندم، هرگز حدس نمی‌زدم شاعر آن، سعدی باشد؛ “مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم، که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم”
شاملو
شاملو، یکی از محبوب‌ترین و جنجالی‌ترین شعرای معاصر ایرانی است. البته به این مجموعه از صفات، باید صفت جریان‌ساز را هم اضافه کنم. فارسی‌سازی قالبی از شعر فرانسوی که امروزه به‌عنوان شعر سپید شناخته می‌شود، از خدمات مهم شاملو به شعر فارسی است؛ “کار دیگری نداریم/ من و خورشید/ برای دوست داشتنت بیدار می‌شویم/ هر صبح” . وارد کردن فرهنگ عامیانه در شعر، یکی از بی‌شمار هنرهای شاملو است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید بسیاری از رمان‌های معروف توسط شاملو ترجمه شده‌اند. شعر شاملو، ویژگی‌هایی دارد که باعث شده تا همیشه پرطرفدار باقی بماند. زبان صمیمی و ساده، گنجاندن مفاهیم والایی مانند عشق و برابری و آزادی لابه‌لای بیان شاعرانه، از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر این شاعر بزرگ فارسی است.
فردوسی
همیشه با خودم فکر می‌کنم که چه چیزی از یک نفر، چنین قصه‌پردازی می‌سازد که تا قرن‌ها، رقیبی برایش پیدا نشود؟ محال است ایرانی باشید و فردوسی و شاهنامه‌اش را نشناسید؛ شاعری که زبان فارسی، ماندگاری‌اش را مدیون او است. “بسی رنج بردم در این سال سی، عجم زنده کردم بدین پارسی”
فردوسی، احیاکننده‌ی غرور ازدست‌رفته‌ی ایرانی، بعد از تهاجم عرب به ایران است. درست در سال‌هایی که غرور ایران، زیر یوغ اعراب، لگدمال شده بود، فردوسی از دنیایی برای ایرانیان حرف زد، که پر از حماسه و شور و قهرمانی بود. راز ماندگاری این شاعر بزرگ همین است؛ احیای روح ملی و زبان ایرانی. زبان شعر فردوسی، به‌خاطر کمترین استفاده از واژگان عربی، و استفاده از تشبیهات بی‌شمار برای توصیف صحنه‌های حماسی، کمی سخت به‌نظر می‌رسد؛ اما آن‌قدر داستان‌های این کتاب عظیم، جذابیت دارند که اگر یکی از آن‌ها را بخوانید، هرگز رهایش نخواهید کرد. ضمن اینکه تعداد زیادی شرح و نسخه‌های بازنویسی‌شده از این کتاب در بازار وجود دارند. بیایید به‌هم قول بدهیم، قبل از اینکه کودکان‌مان، با انیمیشن‌ها و شخصیت‌های کارتونی والت دیزنی آشنا شوند، رستم و سهراب و گردآفرید و زال و رودابه را بشناسند.
شهریار
شاید هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که روزی، پسر ساکت و سربه‌زیر روستای خشکناب، دردامنه‌ی کوه‌های حیدربابا، تبدیل به پدر غزل معاصر فارسی شود. شهریار، یکی از محبوب‌ترین شعرای شعر فارسی، با غزل‌های حیرت‌انگیز، دل هر علاقه‌مند به شعر و شاعری را خواهد برد. زبان شعری شهریار، صمیمی و درعین حال، بسیار هنرمندانه است؛
در دیاری که در او نیست کسی یار کسی
کاش یارب که نیفتد به کسی کار کسی
شعر شهریار، از دل مهربان او برمی‌آید و لاجرم بر دل می‌نشیند. همهی دوستداران ادبیات، شهریار را با عشق بی‌نظیر دوره‌ی جوانی‌اش و غزل معروف «آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا» می‌شناسند. اما من برای شما توصیه‌ای دارم. منظومه‌ی شب شهریار را بخوانید تا از هنرمندی و زبان بی‌نظیر شاعرانه‌ی او لذت ببرید. گذشته از آن، اگر آذری‌زبان هستید، منظومه‌ی حیدربابایه سلام را بخوانید و به‌جای همهی آن‌هایی که آذری بلد نیستند، از این شاعرانگی بی‌نظیر، لذت ببرید.
