با تمرین سخنرانی فرصتی می‌یابیم تا دانش خود را به‌کار بگیریم و بخش‌های گوناگون سخنرانی را اجرا کنیم و از این راه دریابیم که انجام چه کارهایی مؤثر است و سپس تمام بخش‌های مختلف را به‌صورت سخنرانی کامل کنار هم قرار دهیم. در ادامه درباره اهمیت تمرین سخنرانی و روش انجام آن صحبت می‌کنیم.
اهمیت تمرین برای سخنرانی
تمرین‌کردن نیازمند پراکسیس (Praxis) است. پراکسیس به فرایند عملی‌کردنِ دانش نظری، از راه ایجاد چرخه‌‌ای پیوسته از مفهوم‌سازیِ معنای آنچه از راه تجربه آموخته‌ایم، اشاره دارد. به بیان دیگر، پراکسیس فرایندی است که به‌کمک آن، نظریه، درس، مهارت یا عملی، اجرا یا مجسم می‌شود یا تحقق می‌یابد. پراکسیس همچنین به فرایندِ به‌کارگیری، تحقق و اجرای ایده‌ها اشاره دارد.
برای سخنرانی موفق باید درمورد ارائهی سخنرانی، گردآوری اطلاعات، سازمان‌دهی‌کردن بخش‌های گوناگون سخنرانی و گزینش روشی برای انجام سخنرانی، فکر کنید. با تمرین کردن، پیش از سخنرانی اصلی درمی‌یابید که کدام روش‌ها و ایده‌ها اثربخش هستند و کدام‌یک بی‌‌حاصل و ناکارآمدند.
تمرین از راه تجزیهوتحلیل و هم‌گذاری
درطول دوره تمرین، باید تمرین خود را به‌منظور تجزیهوتحلیل، به بخش‌ها یا مهارت‌هایی تقسیم کنید. شما باید با حوزه‌های کوچک‌تر کار کنید و سپس در مرحله‌ی هم‌گذاری تمام بخش‌ها را درکنار یکدیگر قرار دهید. می‌توانید با تمرین روش‌های گوناگونِ بیان ایده‌ها، نکاتی بیاموزید و از این راه، بهترین روش را برگزینید. به‌همین‌ترتیب، می‌توانید بهترین سبک‌های ارائه سخنرانی (مانند سریع‌تر یا آهسته‌تر صحبت‌کردن) را نیز تمرین کنید. برای یادگیری نکات موجود در سخنرانی خود می‌توانید تمرین‌های خود را ضبط کنید و سپس آنها را بازبینی کنید یا از مربی یا دوستی قابل‌اعتماد بخواهید که تمرین‌های شما را مشاهده کند و درباره‌ی آن نظر دهد.
درست است که با تمرین زیاد می‌توانید به کمال برسید؛ ولی پیش از تلاش برای رسیدن به کمال، باید روش‌های گوناگون را بیازمایید و دریابید که دقیقا چه می‌خواهید.
تمرین به‌عنوان تجربه‌ای شبیه‌سازی‌شده
درست مانند شرکت‌کنندگان در مراسم‌های مهم مانند مراسم نوبل یا اسکار، شما نیز می‌توانید پیش از سخنرانی واقعی روی صحنه تمرین کنید. اگر تمرین‌های شما مانند تجربه‌ای شبیه‌سازی‌شده باشد، می‌توانید از آن چیزهای زیادی بیاموزید. هنگام تمرین، باید تجربه‌ی واقعی سخنرانی را شبیه‌سازی کنید تا دریابید که باید انتظار چه چیزهایی را داشته باشید. شما می‌توانید با تجهیزات یا ابزار بصریِ مورداستفاده در سخنرانی خود تمرین کنید؛ بررسی کنید که آیا به‌خوبی می‌توانید زمان را تنظیم کنید. شما می‌توانید پاسخ‌گویی به پرسش‌های جلسه‌ی پرسش‌وپاسخ را نیز تمرین کنید. با این تمرین‌ها، درنهایت از توانایی خود برای انجام سخنرانی در شرایط واقعی، اطمینان خواهید یافت.
برای تمرین‌کردن به شکلی اثربخش، سخنران باید:
- تمرین را زود آغاز کند تا برای آزمون، بازنگری، اصلاح و تلاش دوباره در طول تمرین، زمان کافی داشته باشد؛
- روشی برای دریافت بازخورد داشته باشد. برای نمونه، تمرین خود را ضبط کند و سپس با تماشای آن، عملکرد خود را تجزیهوتحلیل کند یا از یکی از دوستان خود یا مربی بخواهد که درمورد عملکرد او نظر بدهد؛
- فراموش نکند که تمرین به‌تنهایی کافی نیست و اگر به تمرین‌کردنِ روش‌های ناکارآمد ادامه دهد، به نتیجه نمی‌رسد. بنابراین، باید روش‌های گوناگون را بیازماید و از تجربه‌های خود بیاموزد تا کیفیت سخنرانی خود را بهبود بخشد.
عادت‌های تمرین موفق: پرهیز از تقلید، زمان‌بندی و زمینه
عادت کنید که تمام بخش‌های سخنرانی را پیش از ارائهی سخنرانی تمرین کنید و درصورت لزوم اشکالات موجود را اصلاح کنید.
تمرین تمام بخش‌ها در جای خود
تمرین، فرصتی برای آزمودن، اجراکردن و شکل‌دادن به سخنرانی شماست. هنگامی که از سخنرانی خود راضی شدید و به این نتیجه رسیدید که سخنرانی شما توانایی انتقال پیام‌تان را به مخاطب دارد، می‌توانید با قراردادن تمام بخش‌ها در جای خود تمرین کنید و سبک و رویکرد ویژه‌ی خودتان را پدید آورید.
پرهیز از تقلید
شما در سخنرانی باید بر ایده و فرضیه‌ی خودتان برای بیان و ارائهی پیام موردنظر تکیه کنید. تقلیدکردن موجب می‌شود شخصیت و گفتمانی را بازسازی کنید که ازسوی فرد دیگری ابداع شده است. شما هرگز نباید فردی مقلد باشید که نقابی بر چهره گذاشته است. اگر رفتارهای سخنرانان دیگر را تقلید کنید، سخنرانی شما طبیعی نخواهد بود. شما نباید مانند بازیگرها روی صحنه نقش بازی کنید؛ بلکه باید به شیوه‌ی خودتان با مخاطبان‌تان گفت‌وگو کنید.
ولی اگر قصد دارید از کسی تقلید کنید، گفت‌وگویی طبیعی را اجرا و تقلید کنید. شما خودتان هستید؛ نه بازیگری که روی صحنه نقش بازی می‌کند. شما باید بر ارائهی سبک سخنرانی طبیعی خودتان تمرکز کنید.
زمان‌بندی
شما باید اصول اولیه‌ی زمان‌بندی را درنظر بگیرید؛ اصولی مانند زمانی که برای ارائهی سخنرانی نیاز دارید؛ چگونگی تنظیم زمان برای بهره‌گیری از ابزارهای بصری مانند اسلایدهای پاورپوینت و سرعتی که در ارائهی سخنرانی دارید.
اصول اولیه‌ی زمان‌بندی
به‌طورکلی، شما زمان مشخصی برای سخنرانی دارید که گاهی جلسه‌ی پرسش‌وپاسخ را نیز شامل می‌شود. در هنگام تمرین‌کردن باید تمام بخش‌های سخنرانی، مانند نقل‌قول‌ها، نمونه‌ها، کلیپ‌های ویدئویی و ابزار بصری را نیز در تمرین خود بگنجانید. اگر هنگام تمرین، همه‌ی جنبه‌های سخنرانی را درنظر نگیرید، شاید در سخنرانی واقعی با کمبود زمان روبه‌رو شوید و ناگزیر شوید مطالب مهم را کوتاه‌تر کنید.
هنگام کارکردن با پاورپوینت، می‌توانید با انجام برنامه‌ریزی قبلی، زمانی را که برای نمایش هر اسلاید به مخاطبان نیاز دارید کنترل کنید؛ به‌صورتی که هر اسلاید در زمان مناسب خود و زمانی که درباره‌ی آن صحبت می‌کنید، نمایش داده شود. در این حالت، زمان‌بندیِ گذر از یک اسلاید به اسلاید بعدی، بنا بر برنامه‌ریزی شما انجام خواهد شد و ناگزیر نیستید برای کنترل نمایش اسلایدها نزدیک رایانه باشید. ولی باید هماهنگ با مدت‌زمانِ تعیین‌شده برای هر اسلاید سخن بگویید؛ وگرنه نمایش اسلایدها با گفته‌های شما همخوانی نخواهد داشت.
زمان‌بندی، فقط به دانستنِ مدت‌زمانی که باید صحبت کنید، مربوط نمی‌شود و با سرعتِ سخن‌گفتن، زمان مکث‌کردن و طول مدتِ مکث‌ها برای دستیابی به تأثیر موردنظر نیز مرتبط است. در هنگام تمرین، می‌توانید سرعت سخن‌گفتن و استفاده از مکث‌ها را تغییر دهید و تأثیرهای کلامی متفاوت را مشاهده کنید.
زمینه
زمینه فقط شامل محیط فیزیکی نیست و بافت موقعیتی (Situational Context) و فناوری را نیز دربرمی‌گیرد. به‌طورکلی، زمینه شامل تمام جهان و پس‌زمینه‌ی فرهنگی و زبانی مخاطبان و سخنران است.
زمینه‌ی فیزیکی یا محیطی
در حالت مطلوب، شما باید در همان فضا و با بهره‌گیری از همان تجهیزاتی تمرین کنید که در سخنرانی واقعی خود از آنها بهره خواهید گرفت. اگر در همان فضا تمرین کنید، بهره‌‌برداری از ویژگی‌های خاص آن سالن و زمینه را خواهید آموخت.
زمینه‌ی فناوری
لازم است که هنگام تمرین، از تجهیزات موجود برای سخنرانی نیز بهره بگیرید. در محل سخنرانی، چه تجهیزاتی وجود خواهد داشت؟ آیا باید به‌طور مستقیم با مخاطبان سخن بگویید یا از سیستم صوتی استفاده خواهید کرد؟ آیا مخاطبان نیز در محل سخنرانی حضور دارند و باید چهره‌به‌چهره با آنها صحبت کنید یا از تجهیزات تله‌کنفرانس بهره خواهید گرفت؟
بافت موقعیتی
شما باید تمام مسائل زمینه‌ای مربوط به سالن، محل یا مناسبت سخنرانی را درنظر بگیرید. شما باید به اهمیتی که مکان سخنرانی برای شما یا مخاطبان شما دارد توجه کنید. برای نمونه، آیا فرد دیگری نیز به‌تازگی در همان محل سخنرانی کرده است؟ آیا سخنرانی او بر چگونگی واکنش مخاطبان به سخنرانی شما نیز تأثیر خواهد گذاشت؟
نکاتی برای سخنرانان
- به شیوه‌ای محاوره‌ای صحبت کنید و از موضعی بالاتر با مخاطبان خود سخن نگویید؛ به‌گونه‌ای رفتار کنید که گویی در گفت‌وگویی صمیمانه با مخاطبان خود شرکت کرده‌اید.
- درست همان‌گونه که قصد دارید سخنرانی خود را ارائه دهید، تمرین کنید و در صورت امکان، در همان محل سخنرانی، تمرین کنید.
- برای وقفه‌ها و پرسش‌های احتمالی آمادگی داشته باشید. سلیس و روان صحبت کنید. زمانی را نیز برای جلسه‌ی پرسش و پاسخ در پایان سخنرانی درنظر بگیرید.
- با ابزار تصویری مورداستفاده در سخنرانی تمرین کنید و آنها را با سخنان خود هماهنگ کنید. تنها هنگامی آنها را نمایش دهید که قصد دارید درباره‌شان سخن بگویید.
- زمان هریک از بخش‌های سخنرانی و همین‌طور کل آن را با استفاده از کرونومتر بسنجید و حتما هنگام سخنرانی، ساعتی همراه داشته باشید تا بتوانید در حین سخنرانی به آن نگاه کنید.
- سخنرانی خود را ضبط کنید و پس از تمرین به آن گوش دهید و از بازخوردهای دوستان یا مربی خود نیز بهره‌مند شوید.
- درطول تمرین پایانی، یادداشت‌های کوتاهی برای خود بنویسید تا بدانید که هر قسمت از سخنرانی چقدر زمان نیاز دارد. سپس سرنوشتار سخنرانی خود را بر همین اساس علامت‌گذاری کنید تا هرگاه درطول سخنرانی، زمان زیادی را برای یکی از بخش‌ها سپری کردید، متوجه شوید و در جهت جبران برآیید.
آیا تجربه سخنرانی در جمع را دارید؟ تجریه‌ای محدود بوده یا بخشی از کارتان است و مدام تکرار می‌شود؟ شما چطور خود را برای سخنرانی آماده می‌کنید؟ تمرین پیش از سخنرانی اصلی چقدر مؤثر است؟ از تجربیاتتان برای ما بگویید.
