این روزها نوشیدنی های انرژی زا به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان محبوبیت بسیاری دارد. باوجود این، براساس یک کارآزمایی بالینی (یکی از انواع مطالعات پزشکی که بر روی جمعیت‌های انسانی انجام می‌شود) مصرف این نوشیدنی‌ها اختلالاتی در ریتم ضربان قلب و فشار خون ایجاد می‌کند. تولیدکنندگان این نوشیدنی‌ها مدعی‌اند که این محصولات دارای کافئین و ترکیباتی مانند گوارنا، تائورین، جینسینگ و انواع ویتامین B هستند. این مواد به افزایش تمرکز، بهبود عملکرد بدن و کاهش خستگی کمک می‌کنند. حال، باید ببینیم مضرات این نوشیدنی‌ها چیست؟ چرا نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای قلب ضرر دارند؟ با ادامهٔ این مطلب همراه شوید تا حقایقی را دربارهٔ این نوشیدنی‌ها بدانید.
براساس پژوهش‌ها، مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا در سال‌های اخیر در آمریکا افزایش یافته است. این افزایش مصرف، نگرانی‌ها را دربارهٔ سلامت این نوشیدنی‌ها افزایش داده است. براساس اعلام مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین آمریکا، مراجعه به بیمارستان در نتیجۀ مصرف این نوشیدنی‌ها از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ میلادی دوبرابر شده است.
در همین راستا، محققان دانشگاه پسیفیک کالیفرنیا دربارهٔ تأثیر نوشیدنی‌های انرژی‌زا بر قلب به نتایج تازه‌ای دست یافته‌اند. این محققان به‌کمک افرادی از سایر مؤسسات، بزرگ‌ترین کارآزمایی بالینی تصادفی و کنترل‌شده را انجام داده‌اند. نتیجۀ این پژوهش در نشریۀ «American Heart Association» منتشر شده است. پژوهشگر مسئول این پژوهش ساچین آ. شاه، استاد داروسازی در دانشگاه پسیفیک است. در ادامه، نتایج این پژوهش را مرور می‌کنیم.
تغییر ریتم ضربان قلب
در این پژوهش، ۳۴ فرد ۱۸ تا ۴۰ ساله داوطلب شده بودند. این افراد همگی ناشتا بودند. برای انجام این پژوهش، از سه نوع نوشیدنی استفاده شد. دو نوع از این نوشیدنی‌ها انرژی‌زا و یک نوع از آنها «دارونما» بود. این دارونما شامل آب گازدار با طعم لیمو و گیلاس بود. به هریک از این افراد دو بطری (با وزن تقریبی هرکدام ۴۷۵ میلی‌لیتر) از یک نوع نوشیدنی داده شد.
این پژوهش به‌صورت «دوسوکور» (double-blinded) انجام شد. نه داوطلبان و نه پژوهشگران، نمی‌دانستند چه کسی کدام نوشیدنی را نوشیده است.
پس‌ازآن، پژوهشگران هر نیم ساعت، ضربان قلب و فشارخون افراد را به‌مدت ۴ ساعت اندازه‌گیری کردند. سنجش ضربان قلب با دستگاه نوار قلب استاندارد انجام شد.
نتیجهٔ این مطالعه تغییرات چشمگیری را در فاصلۀ «QT» نشان داد. این فاصله به شاخصی گفته می‌شود که نشان‌دهندهٔ زمان لازم برای مجموع فعالیت بطن‌ها در طی یک چرخه‌ٔ قلبی است. مدت‌زمان فاصلهٔ QT با ضربان قلب افراد ارتباط دارد. بنابراین، اغلب دانشمندان برای محاسبۀ میزان ضربان قلب از شاخص اصلاح‌شده‌ای به‌نام فاصلهٔ «QTc» استفاده می‌کنند.
حداکثر فاصلهٔ QTc برای ریتم طبیعی ضربان قلب در مردان ۴۵۰ میلی‌ثانیه و در زنان ۴۶۰ میلی‌ثانیه است. افزایش این عدد سبب بروز عارضه‌ای به‌نام «افزایش فاصلۀ QT» می‌شود. در این حالت، خطر بروز مشکلاتی مانند آریتمی کُشندۀ قلب، اختلال در ضربان قلب و ایست قلبی افزایش می‌یابد. مصرف نوشیدنی دارونما باعث افزایش نهایتا ۱۱٫۹ میلی‌ثانیه‌ایِ فاصلهٔ QTc شد. در مقابل، این عدد برای دو نوع نوشیدنی انرژی‌زا، ۱۷٫۹ و ۱۹٫۶ میلی‌ثانیه بود.
جالب است که پژوهشگران در طول ۴ ساعت پس از مصرف نوشیدنی انرژی‌زا افزایش چشمگیری در فاصلهٔ QTc مشاهده کردند.
براساس اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) طولانی‌شدن فاصلهٔ QTc شاخص مناسبی برای نشان دادن خطر بروز مشکلات آریتمی است. بنابراین، افزایش بیش‌از ۱۰ میلی‌ثانیه‌ای این شاخص (در این پژوهش) نیازمند بررسی بیشتر است.
امروزه نوشیدنی‌های انرژی‌زا به‌راحتی در دسترس شمار زیادی از نوجوانان و جوانان قرار دارد. بنابراین، دانستن نحوهٔ دقیق تأثیر این نوشیدنی‌ها بر قلب بسیار مهم است.
نیاز به تحقیق دربارهٔ ترکیبات نوشیدنی‌های انرژی‌ژا
این پژوهشگران علاوه‌بر افزایش فاصلهٔ QT دریافتند: مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند فشارخون دیاستولی مصرف‌کنندگان را تا ۳٫۵ میلی‌متر جیوه افزایش دهد؛ همچنین، فشارخون سیستولی آنها نیز می‌تواند بین ۴٫۶ تا ۶٫۱ میلی‌متر جیوه افزایش یابد.
به‌تعبیر این پژوهشگران، کافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا تا حدی سبب افزایش فشارخون مصرف‌کنندگان می‌شود. همچنین، سایر ترکیبات این نوشیدنی‌ها، به‌ویژه تائورین، نقش مهمی در این مسئله دارند.
البته، پژوهشگران به محدودیت‌ها و ضعف‌های این پژوهش نیز اشاره کرده‌اند. مثلا آنها از داوطلبان خواستند که حدود ۹۵۰ میلی‌لیتر نوشیدنی انرژی‌زا یا نوشیدنی دارونما در روز مصرف کنند. با توجه به تفاوت در میزان مصرف افراد در زندگی روزمره، ممکن است نتایج در افراد مختلف تفاوت داشته باشد.
پژوهشگران در این پژوهش فقط اثرات این نوشیدنی‌ها را تا ۴ ساعت پس از مصرف بررسی کردند. بنابراین تأثیرات درازمدت مصرف آنها در افراد مشخص نیست. از سوی دیگر، این پژوهش فقط بر روی افراد سالم انجام شد.
درنهایت اینکه، بسیاری از افراد نوشیدنی‌های انرژی‌زا را همراه با نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند. این موضوع در این کارآزمایی بالینی بررسی نشد.
گفتنی است هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان فاصلهٔ QTc بالای ۵۰۰ میلی‌ثانیه نداشتند. به‌نظر مؤلفان این پژوهش، فاصلهٔ QTc بالای ۵۰۰ میلی‌ثانیه یا افزایش ۳۰ میلی‌ثانیه‌ای آن نیازمند بررسی و کنترل دقیق است.
باید تأثیر دقیق نوشیدنی‌های انرژی‌زا را بر بدن‌تان بدانید؛ به‌ویژه اگر به بیماری‌هایی مبتلا هستید. پزشکان نیز باید به بیمارانی که از مشکلاتی مانند سندروم کیو. تی و یا فشارخون بالا رنج می‌برند، توصیه کنند که مصرف‌شان را محدود کنند یا با نظارت پزشک، مصرف کنند.
۵ سوالی که باید قبل از خوردن نوشیدنی های انرژی زا جوابشان را بدانید
