اگر خیلی خوش شانس بوده‌اید و تاکنون جنگ را از نزدیک تجربه نکرده‌اید، حتما به‌نحوی ردّپای اثرات مخرب بعد از جنگ را در زندگی خود یا اطرافیان‌تان دیده‌اید. جنگ از مخرب‌ترین رخداد‌هایی است که در طول تاریخ، زندگی انسان‌های زیادی را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. بی‌خانمانی، مرگ عزیزان، مهاجرت اجباری، بیماری و … ازجمله آثار منفیِ جنگ هستند. جنگ با همۀ مضراتش، برای نویسنده‌ها پر از سوژه‌های جذاب برای نوشتن است، ازاین‌رو در زبان‌های مختلف آثار ماندگاری از ادبیات جنگ به جای مانده است. در ادامۀ مطلب امروز، بهترین کتاب های جنگی را به شما معرفی می‌کنیم که شما را با جنگ‌های بزرگ دنیا آشنا می‌کنند.
۱. برباد رفته؛ ماجرای زندگی اسکارلت اوهارا در دل جنگ‌های داخلی آمریکا
جنگ‌های داخلی سال‌های ۱۸۶۱ تا ۱۸۶۵ آمریکا از مرگ‌بارترین جنگ‌هایی است که تاکنون در قارۀ آمریکا رخ داده است.
«بربادرفته»، رمان تحسین‌شدهٔ مارگارت میچل، یکی از کتاب های جنگی و داستان زندگی دختری به نام اسکارلت اوهارا از نوجوانی تا ابتدای میان‌سالی‌اش است. او دختری لجباز و سرتق است که عاشق اشلی پسر آرام کتاب می‌شود. همان‌طور که انتظار می‌رود، این همهٔ ماجرا نیست؛ با شروع جنگ‌های داخلی آمریکا، داستان روند تازه‌ای به خود می‌گیرد.
بیش از نیمی از کتاب تحت‌تأثیر همین جنگ است. مخاطب از نزدیک با جزئیات این جنگ روبه‌رو می‌شود. بیماری، کمبود غذا و آمار بالای تلفات ازجمله تصاویری است که بیشتر در این کتاب می‌بینیم.
بربادرفته داستان آدم‌هایی است که جنگ به‌یک‌باره زندگی‌شان را زیرورو می‌کند. ما به‌عنوان مخاطب شاهد واکنش‌های هرکدام از این شخصیت‌ها در این موقعیت بحرانی هستیم؛ می‌بینیم که افرادی مانند اسکارلت و رَت باتلر از فرصت جنگ استفاده می‌کنند و ضمن سالم ماندن، ثروتمند هم می‌شوند. در مقابل، شخصیتی مانند اشلی فکر گذشته و نپذیرفتن موقعیت جدید او را کم‌کم از پای درمی‌آورد. این کتاب در سال ۱۹۳۷ موفق به دریافت جایزهٔ پولیتزر شد.
یادداشت مارگارت میچل دربارۀ بربادرفته
مارگارت میچل در یادداشتی دربارۀ بربادرفته این‌گونه می‌نویسد: «اگر قرار باشد برای این رمان مضمونی انتخاب کنیم، من “بقا” را ترجیح می‌دهم. چه چیزی باعث می‌شود فرد بتواند در مقابل این فجایع دوام بیاورد و همچنان شجاع، قوی و توانا باقی بماند؟ در هر تغییر و تحول بزرگی می‌توانیم چنین چیزی را مشاهده کنیم: عده‌ای دوام می‌آورند و عده‌ای دیگر از بین می‌روند. آنهایی که در این نبردها سربلند بیرون می‌آیند، در مقایسه با بقیه چه ویژگی‌هایی دارند؟ ازنظرِ من، بازمانده‌ها مهم‌تر از همه یک ویژگی دارند: قوهٔ ابتکار. من دربارۀ مردمی می‌نویسم که ابتکار دارند.»
۲. آنچه با خود حمل می‌کردند؛ روایتی از تیم اوبراین، سرباز آمریکاییِ حاضر در جنگ ویتنام
منظور از جنگ ویتنام، مجموعه‌ای از درگیری‌ها و اتفاقاتی است که در سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۵ در این کشور رخ داد و به حضور نیروهای نظامی آمریکا و فرانسه در این کشور انجامید. ویتنام تا قبل از شروع این جنگ، سال‌ها مستعمره‌ٔ فرانسه بود و تازه استقلال یافته بود. پس از اشغال دوبارۀ این کشور به‌دست فرانسوی‌ها، درگیری‌های زیادی رخ داد. از طرفی آمریکایی‌ها به‌خاطر جلوگیری از رشد و فراگیر شدن کمونیسم و حفاظت از ویتنام جنوبی در مقابل ویتنام شمالی، وارد مبارزه با نیروهای شمالی در این کشور شدند.
«آنچه با خود حمل می‌کردند» یکی از کتاب های جنگی و روایتی از جنگ‌های آن روزهای ویتنام از زبان سربازی آمریکایی است. این اثر ۲۲ فصل دارد و نام آن از عنوان یکی از این فصل‌ها گرفته شده است.
نگاه تازه‌ای که نویسندۀ کتاب دربارۀ جنگ ویتنام داشته است، یکی از دلایل موفقیت آن است. در واقع، ما با کتابی جنگی مواجه نیستیم که یا سراسرش بر اساس واقعیت باشد یا همه‌اش صرفا تخیلات داستانی. نویسنده از ترکیب واقعیت و تخیلات داستانی استفاده کرده است تا فضای حاکم بر جنگی را که خودش در آن حضور داشته است، به‌خوبی نشان دهد.
تیم اوبراین، به‌عنوان سربازی آمریکایی، به دنبال نشان دادن وجهه‌ای خوب از خود و هم‌رزم‌هایش یا وحشتناک نشان دادن دشمنان‌شان در ویتنام نیست؛ در واقع، او به دنبال پرده برداشتن از چهرهٔ واقعی جنگ است. این بی‌طرفی در روایت به جذابیت‌های کتاب اضافه می‌کند.
نویسندۀ این کتاب در سال ۲۰۱۳ موفق به دریافت جایزهٔ برترین اثر نظامی (پریتز) و «جایزهٔ کتاب ملی آمریکا» برای همین کتاب شد.
۳. جنگ و صلح؛ روایتی از روسیه در زمان جنگ‌های ناپلئونی
جنگ‌های ناپلئونی، همان‌طور که از نامش معلوم است، به مجموعه‌ای از جنگ‌هایی گفته می‌شود که در زمان حکومت ناپلئون بر فرانسه به وقوع پیوستند. نتیجهٔ این جنگ‌ها فتح قسمت‌های زیادی از اروپا به‌دست فرانسه بود. آخرین جنگ از سلسله‌نبردهای ناپلئون مربوط به جنگ با روسیه بود. او در نبردی طولانی و پرتلفات در سال ۱۸۱۵ بالاخره طعم شکست را چشید. در پیِ آن شکست، ناپلئون از حکومت برکنار و به جزیرهٔ الب تبعید شد.
کتاب «جنگ و صلح» اثر برجستهٔ لئو تولستوی، روایتی از حال‌وروز روسیه در زمان جنگ با ناپلئون است. جنگ و صلح فقط کتابی تاریخی نیست بلکه داستان زندگی افرادی است که در آن برهه از تاریخ زندگی می‌کرده‌اند.
وجود ۵۸۰ شخصیت در کتاب، نشان از پرداختن گسترده به اقشار مختلف جامعهٔ آن زمانِ روسیه دارد. این تلاش نویسنده در نوع خود رکورد هم هست. او در این رمان، اوضاع جامعه را نه فقط از لحاظ سیاسی و اجتماعی بلکه ازنظرِ روان‌شناختی هم بررسی می‌کند. لحن نوشتار رمان نسبت به سایر رمان‌های تولستوی رسمی‌تر است. از این نظر، جنگ و صلح بیشتر به کتاب‌های تاریخی شبیه است. این کتاب در سال ۱۸۶۹ منتشر شد.
۴. دکتر ژیواگو؛ داستان یک زندگی در زمان جنگ‌های داخلی روسیه
حکومت تزاری و انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷ فروپاشید. از این زمان، گروه‌های سیاسی مختلف در روسیه سعی کردند استقلال خود را حفظ کنند. اختلافاتی که بین آنها بود، نهایتا جنگ‌های داخلی سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۲۲ را در پی داشت. در این گیرودار، کشورهایی مانند فنلاند، استونی و لیتوانی از روسیه جدا و مستقل شدند. این پنج سال جنگ از خونین‌ترین درگیری‌های روسیه به شمار می‌آید.
کتاب «دکتر ژیواگو» نوشتهٔ بوریس پاسترناک است. رویدادهای این رمان هم‌زمان با جنگ‌های داخلی روسیه است. داستان روایت زندگی دکتری به نام ژیواگو است. زندگی دکتر ژیواگو، تحت‌تأثیر رخدادهای آن زمانِ کشورش قرار گرفته است و همه‌چیز برای او تغییر می‌کند. زمان رویدادهای کتاب، از قبل تا بعد از انقلاب است. جالب است بدانید این کتاب اولین بار در ایتالیا چاپ و روانۀ بازار شد، چون به‌خاطر مسائل سیاسی، در روسیه اجازۀ چاپ نیافته بود.
پاسترناک در سال ۱۹۵۸ برای این کتاب، نوبل ادبی گرفت.
۵. باران سیاه؛ یادآور بمباران هیروشیما و ناکازاکی در جنگ جهانی دوم
امپراتوری ژاپن تا پایان جنگ جهانی دوم از قدرت‌های اول جهان بود. پس از رویدادهای جنگ جهانی دوم و به‌ویژه بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی،این امپراتوری از آمریکایی‌ها شکست را پذیرفت. همین رخداد نهایتا به تصویب قانون اساسی این کشور در سوم می ۱۹۴۷ انجامید.
کتاب «باران سیاه» یکی از کتاب های جنگی و اثری برجسته از نویسندهٔ نامدار ژاپنی ماسوجی ایبوسه است. این نویسنده به اثرات جنگ جهانی و به‌ویژه بمباران‌های اتمی ژاپن و اثراتی پرداخته است که این جنگ بعد از خود به جای گذاشت.
این کتاب در ابتدا به‌صورت قسمت‌های کوتاه در یک مجلهٔ ژاپنی منتشر می‌شد. نویسنده دربارۀ نوشتن این اثر می‌گوید: «آخرش فکر کردم بايد در مخالفت با جنگ چيزی بنويسم. “باران سياه” داستانی است که بعد از جنگ ويتنام نوشتم.»
۶. دختری که رهایش کردی؛ کتابی با سوژه‌ای از جنگ جهانی اول
جرقۀ آغاز جنگ جهانی اول در پیِ ترور ولیعهد امپراتوری اتریش ـ مجارستان به‌دست جوان ملی‌گرای صربستانی‌ای در ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ در سارایوو بوسنی زده شد.
پس از اعتنا نکردن صرب‌ها به اولتیماتوم اتریش ـ مجارستان، روس‌ها که با صرب‌ها متحد بودند نیروهای‌شان را آمادۀ جنگ کردند. این اقدام روس‌ها آلمانی‌ها را که با اتریش ـ مجارستان متحد بودند، به تکاپو انداخت تا با فرانسه که آن زمان متحد روس‌ها بود وارد جنگ شود. در نتیجه، جنگ جهانی اول آغاز شد.
آلمان‌ها برای جنگ با فرانسه از خاک بلژیک استفاده کردند. این اقدامْ متحد بلژیکی‌ها یعنی انگلیسی‌ها را وارد جنگ کرد. به این صورت، جنگ خونین جهانی اول با درگیری کشورهای زیادی آغاز شد و تلفاتی از خود به جای گذاشت که تا آن زمان بی‌سابقه بود. اولین‌بار در این جنگ از سلاح‌های شیمیایی استفاده شد.
جوجو مویز پس از کتاب پرفروشش، «من پیش از تو»، به سراغ سوژهٔ تازه‌ای رفت. او در «کتاب دختری که رهایش کردی» از اتفاق تاریخی اشغال فرانسه به‌دست آلمان‌ها در زمان جنگ جهانی اول استفاده کرد و یک رمان عاشقانه نوشت. کتاب در دو زمان مختلف و به‌صورت موازی پیش می‌رود. همین شیوۀ مویز جذابیت کتاب را دوچندان می‌کند.
۷. زمین سوخته؛ از کتاب های جنگی با موضوع جنگ عراق و ایران
عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، صدوپنجمین بار از سال ۱۳۴۸ به ایران حمله کرد. این آغاز طولانی ترین جنگ قرن بیستم پس از جنگ ویتنام بود. در نهایت، این جنگ پس از حدود ۸ سال، در مرداد ۱۳۶۷ با آتش‌بس دوطرفه و از دست رفتن جان یک میلیون نفر پایان یافت.
طولانی بودن این جنگ، استفاده از سلاح‌های شیمیایی از سوی کشور عراق و درگیر شدن غیرنظامیان، این جنگ را به نبردی تمام‌عیار و البته سخت برای کشورمان تبدیل کرد. پس از اتمام این جنگ، کتاب‌های زیادی دربارۀ آن نوشته شد.
«زمین سوخته» یکی دیگر از کتاب های جنگی و دربارۀ خانواده‌ای است که در روزهای اول جنگ، خانه و شهرشان را ترک می‌کنند. داستان به قلم احمد محمود و از زبان یکی از اعضای این خانواده روایت می‌شود.
نوع روایت نویسنده بیشتر به مستند نزدیک است. این موضوع نشان‌دهندۀ شناخت نویسنده از آن فضا و دوران است و به کتاب، شکلی تاریخی و البته بسیار باورپذیر می‌دهد.
احمد محمود دربارۀ انگیزه خود برای نوشتن کتاب می‌گوید: «وقتی خبر کشته شدن برادرم را در جنگ شنیدم، از تهران راه افتادم، رفتم جنوب. رفتم سوسنگرد، رفتم هویزه. تمام این مناطق را رفتم. تقریبا نزدیک جبهه بودم. وقتی برگشتم، واقعا دلم تلنبار شده بود. دیدم چه مصیبتی را تحمل می‌کنم. اما مردم چه آرام‌اند. چون تا تهران موشک نخورد، جنگ را حس نکرد. دلم می‌خواست لااقل مردم مناطق دیگر هم بفهمند که چه اتفاقی افتاده است. همین فکر وادارم کرد که “زمین سوخته” را بنویسم.»
۸. دا؛ خاطرات سیده زهرا حسینی از جنگ تحمیلی
«دا» از جمله پرفروش‌ترین کتاب های خود زندگی نامه با موضوع جنگ تحمیلی است. این کتاب دربرگیرندۀ مجموعه‌ای از خاطرات سیده زهرا حسینی در زمانی است که خرمشهر در محاصرهٔ نیروهای عراقی قرار داشت. نویسنده این کتاب را به مادرش تقدیم کرده است. دلیل نام‌گذاری کتاب هم همین است؛ در واقع، «دا» به زبان کردی همان مادر است.
عمدهٔ خاطرات این کتاب مربوط به روزهای ابتداییِ جنگ در خرمشهر و به شهادت رسیدن پدر و برادرِ راوی است. باقی مطالب دا مربوط به دوران کودکی و دوران پس از جنگ است. ضمیمه شدن عکس‌هایی از آن دوران، به جذابیت‌های کتاب افزوده است.
کتاب در جبهه غرب خبری نیست درباره جنگ جهانی اول هم کتاب خیلی قشنگ و دردناکیه و البته معروف هم هست، دوستانی که این لیست و میخونن میتونن این کتاب رو هم بخونن.??❤
ممنون از پیشنهادتون
ممنون واسه معرفی های خوبتون. کتاب من زنده ام و کتاب دختر شینا هم از کتابای جنگی خیلی خوبه جفتشونو خوندم عالی بودن
بله همینطوره، ممنون که نظرتون رو با ما به اشتراک گذاشتین.
سلام، کتابای ” دختری که رهایش کردی،چیز های که نمی توانیم بگوییم،دیدم که جانم می رود ” هم هستن. ♥
مرضیه عزیز ممنون برای پیشنهاداتت.