مضرات ویپ یا سیگار الکترونیکی و روش‌های به‌حداقل رساندن آنها

مصرف سیگار الکترونیکی یا ویپ با خطراتی همراه است. البته بنابر گفته سازندگان این ابزار، مضرات ویپ از مضرات سیگار معمولی کمتر است. بااین‌حال، باید ببینیم نظر محققان در این مورد چیست، هرچند از نظر آنها مصرف نکردن انواع سیگارها ایمن‌ترین انتخاب است. در ادامۀ این مطلب، بررسی‌های علمی و نتایج آنها دربارۀ مضرات ویپ برای سلامتی ارائه شده است. با ما همراه باشید.

الیزا تروکو (Elisa Trucco) و متیو ساترلند (Matthew Sutherland) دو روان‌شناس دانشگاه بین‌المللی فلوریدا، در حال حاضر مشغول بررسی مضرات ویپ روی مغز نوجوانان هستند. تروکو و ساترلند از اولین محققانی‌اند که در حال بررسی ابزارهای ویپ هستند تا دربارۀ مضرات احتمالی آن به نتیجۀ درستی برسند.

بنابر گزارش سازمان غذا و داروی آمریکا، استفاده از سیگار الکترونیکی میان افراد، به‌ویژه نوجوانان، بسیار شایع شده است. این کشور در حال حاضر در جست‌وجوی یافتن روش‌هایی برای پیشگیری از مصرف سیگار الکترونیکی و ویپ است و قصد دارد اطلاعات درستی از خطرات سیگار الکترونیکی در اختیار نوجوانان و والدین ناآگاه بگذارد. شاید در ایران این آمار متفاوت باشد و استفاده از این وسیله بین افراد با سنین متفاوتی شیوع داشته باشد. با این حال نتایج این تحقیقات درمورد همه افراد با سنین متفاوت مفید خواهد بود.

عوارض احتمالی و مضرات ویپ (سیگار الکترونیکی)

تروکو و ساترلند روی پروژه‌ای به‌نام ACE (سوابق و عواقب سیستم‌های دریافت الکترونیکی نیکوتین) کار می‌کنند. این محققان می‌خواهند بدانند چگونه می‌توانند روی تصمیم گیری نوجوانان در استفاده از سیگار الکترونیکی، ابزارهای ویپ و دیگر سیستم‌های دریافت نیکوتین اثر بگذارند و اینکه این تصمیم‌گیری چه اثری روی رفتارهای پرخطر دیگر و رشد مغز نوجوانان خواهد گذاشت.

باوجود اینکه این دو محقق هنوز مشغول عضوگیری برای انجام آزمایش‌های خود هستند، اما به‌نظر آنها لازم است والدین از موارد زیر آگاهی کامل داشته باشند:

۱. بیشتر سیگارهای الکترونیکی، حاوی نیکوتین بسیار اعتیادآوری هستند

بیشتر سیگارهای الکترونیکی حاوی نیکوتین هستند: مادۀ اعتیادآوری که در سیگارهای تنباکویی معمولی وجود دارد. هر پاد (pod) سیگار الکترونیکی معادل ۲۰ سیگار معمولی (یک پاکت) نیکوتین دارد. نیکوتین بسیار اعتیادآور است و مغز را به‌گونه‌ای تغییر می‌دهد که فرد مدام به‌فکر استفاده از سیگار الکترونیکی می‌افتد.

۲. تأثیرات طولانی‌مدت ویپ هنوز مشخص نیست

سیگارهای الکترونیکی برای کمک به ترک اعتیاد سیگاری‌ها و تشویق آنها به مصرف نکردن تنباکو ساخته شده‌اند و سازندگان آنها به‌اصطلاح می‌خواهند انتخاب سالم‌تری در اختیار افراد بگذارند؛ اما هنوز هیچ تحقیقی انجام نشده است که اطلاعات درستی از تأثیرات طولانی‌مدت مصرف این سیگارها در اختیار افراد قرار دهد.

البته، با توجه به اینکه به‌تازگی مصرف سیگار الکترونیکی بسیار شایع شده است، نتایج اولیه از بررسی برخی از عوارض این نوع سیگار خبر از اثرات منفی روی عملکرد قلب و شش‌ها می‌دهد. اما هنوز پاسخی قطعی در این زمینه در دست نیست که عوارض مصرف این سیگار تا چه اندازه جدی است و اینکه آیا می‌توان سیگار الکترونیکی را جایگزین سیگار معمولی کرد یا نه.

۳. ویپ بیش از سیگار معمولی، نوجوانان را در خطر قرار می‌دهد

مصرف‌کنندگان نوجوان سیگار الکترونیکی در مقایسه با افرادی که سیگار مصرف نمی‌کنند، در خطر بیشتر مصرف سیگار تنباکویی هستند. بیش از ۳۰ درصد از مصرف‌کنندگان نوجوان سیگار الکترونیکی، پس از ۶ ماه مصرف این نوع سیگار، به سیگار تنباکویی معمولی روی می‌آورند.

۴. تنفس بخار ویپ مضر است

باوجود اینکه سیگار الکترونیکی از خود دودی متصاعد نمی‌کند، تنفس در بخار تولیدشدهٔ آن مضر است. ذرات پراکنده از سیگار الکترونیکی حاوی مواد شیمیایی مضر از جمله سرب و دیگر فلزات سنگین است. همچنین این سیگار حاوی طعم‌دهنده‌هایی مانند دی‌استیل (diacetyl) است که موجب بیماری های ریوی می‌شود. بخار دست‌دوم (تأثیر دود سیگار اطرافیان) این نوع سیگار هم در خود نیکوتین دارد. تنفس این بخار برای افرادی که سیگار نمی‌کشند، مضر است و احتمال وابسته کردن آنها به نیکوتین را بسیار افزایش می‌دهد.

همچنین خطر بخار دست‌سوم (سموم غیر قابل رویت موجود در دود سیگار)‌ سیگار الکترونیکی بالاست. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بخارهای ناشی از مصرف دست‌دوم و باقیماندهٔ نیکوتین روی سطح سیگار، از طریق سیستم گوارشی یا تماس پوستی وارد بدن می‌شود.

۵. مضرات ویپ برای قلب

بررسی‌های مقدماتی علمی نشان می‌دهد که ویپ روی سلامت قلب اثر منفی می‌گذارد.

در پژوهشی در سال ۲۰۱۹، محققان دریافتند که ذرات موجود در مایع سیگار الکترونیکی که به هوا پخش می‌شوند، حاوی ذرات معلق، مواد اکسید‌کننده، آلدئیدها و نیکوتین است. هنگام استنشاق بخارهای ناشی از ویپ، این ذرات به‌احتمال زیاد می‌توانند روی قلب و سیستم گردش خون اثر منفی بگذارند.

در گزارشی در سال ۲۰۱۸، محققان مؤسسه انتشاراتی آکادمی‌های ملی آمریکا (NAP) به شواهد مهمی دست یافتند که فقط یک پُک از سیگار الکترونیکیِ حاوی نیکوتین می‌تواند ضربان قلب را به میزانی بیش از ضربان قلب نرمال برساند.

همچنین محققان این بررسی گفتند که یک پُک از سیگار الکترونیکی می‌تواند تا حدی فشار خون را افزایش دهد. ضربان قلب و فشار خون بالا، در درازمدت، سلامت قلب را به خطر می‌اندازد.

در تحقیقی که سال ۲۰۱۹ انجام شد، اطلاعات مربوط به ۴۵۰ هزار داوطلب آمریکایی که سیگار الکترونیکی مصرف می‌کردند جمع‌آوری شد. بررسی این اطلاعات هیچ ارتباطی بین سیگار الکترونیکی و بیماری قلبی نشان نداد. اما محققان دریافتند که افرادی که هر دو سیگار الکترونیکی و معمولی را مصرف می‌کردند، به بیماری های قلبی مبتلا بودند.

محققان در بررسی دیگری در سال ۲۰۱۹ در آمریکا دریافتند که مصرف سیگار الکترونیکی می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی، سکته قلبی، آنژین و بیماری قلبی را افزایش دهد.

همچنین محققان بررسی سال ۲۰۱۸، با استفاده از اطلاعاتی متفاوت از بررسی سلامت ملی آمریکا (پژوهش NAP)، به نتیجه‌ای مشابه دست یافتند. بنابر گفتۀ آنها، مصرف روزانۀ ویپ با افزایش حمله قلبی ارتباط مستقیمی دارد: حتی با داشتن سبک زندگی سالم.

همچنین بررسی سال ۲۰۱۷ از اثرات منفی قلبی ـ عروقی ناشی از ویپ نشان می‌دهد که سیگار الکترونیکی می‌تواند فرد را تا حدی در خطر مشکلات قلبی و سیستم گردش خون قرار دهد. اما این محققان به‌طور کلی سیگار الکترونیکی را کم‌خطرتر از سیگارهای معمولی می‌دانستند.

۶. مضرات ویپ برای ریه‌ها

برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که ویپ روی ریه‌ها اثرات منفی می‌گذارد؛ البته برای اثبات دقیق این موضوع به بررسی‌های بیشتری نیاز است.

محققان در سال ۲۰۱۵، اثرات طعم‌دهنده‌های سیگار الکترونیکی را روی سلول‌های ریه‌های انسان و همچنین موش‌های آزمایشگاهی بررسی کردند. این محققان شاهد عوارضی روی هر دو نوع سلول، از جمله سمیّت، اکسیداسیون و التهاب بودند. اما این نتایج را نمی‌توان حتما به مصرف سیگار الکترونیکی و ویپ در شرایط واقعی تعمیم داد.

در سال ۲۰۱۸، محققان عملکرد ریه‌های ۱۰ نفر را که هرگز سیگار مصرف نکرده‌ بودند، بلافاصله پس از مصرف مایعات ویپ با نیکوتین و همچنین نوع بدون آن، بررسی کردند. آنان به این نتیجه رسیدند که ویپ، چه با نیکوتین و چه بدون آن، می‌تواند عملکرد ریه‌ها را دچار اختلال کند. البته به‌دلیل اینکه این بررسی فقط روی ۱۰ داوطلب انجام شده بود، اعتبارش تأیید نشد.

از طرفی، محققان در سال ۲۰۱۷، سلامت تنفسی افرادی را که سیگار الکترونیکی مصرف می‌کردند اما هرگز سیگار معمولی مصرف نکرده بودند با افرادی که هیچ نوع سیگاری نمی‌کشیدند، به‌مدت ۳,۵ سال بررسی کردند. هیچ نوع تفاوت مهمی در سلامت ریه‌ها و علائم مشکلات تنفسی در این دو گروه پیدا نشد. در این بررسی هم تعداد کمی از افراد شرکت داشتند.

در همان گزارش سال ۲۰۱۸ مؤسسه انتشاراتی آکادمی‌های ملی آمریکا (NAP)، شواهدی وجود داشت مبنی بر اینکه سیگار الکترونیکی می‌تواند روی سیستم تنفسی اثراتی منفی بگذارد.

باوجودِاین، بررسی‌های دیگری برای اثبات ارتباط سیگار الکترونیکی با بیماری های تنفسی لازم است.

۷. مضرات ویپ برای دندان و لثه‌ها

ویپ عوارضی منفی روی سلامت دهان و دندان دارد. به‌طور مثال، در سال ۲۰۱۸، محققان گزارش کردند که ذرات معلق ناشی از بخار سیگار الکترونیکی روی سطح دندان‌ها می‌نشیند و آنها را مستعد تولید باکتری می‌کند. این محققان در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیدند که ویپ می‌تواند خطر پوسیدگی دندان را افزایش دهد.

محققان در بررسی سال ۲۰۱۶ خود به این نتیجه رسیدند که ویپ با التهاب لثه ارتباطی مستقیم دارد. التهاب لثه یکی از عوامل شناخته‌شدۀ ایجاد بیماری‌های دندان و لثه است که معمولا موجب بوی بد دهان هم می‌شوند.

البته پیش از آن در سال ۲۰۱۴، تحقیقی نشان داده بود که ویپ می‌تواند موجب آزردگی لثه، دهان و سوزش گلو شود.

همچنین باز هم در گزارش NAP سال ۲۰۱۸، مشخص شده بود که سیگار الکترونیکیِ نیکوتین‌دار یا بدون نیکوتین می‌تواند به سلول‌ها و بافت‌های دهانیِ افرادی که هرگز سیگار معمولی نمی‌کشند، صدمه بزند.

۹. سایر مضرات ویپ برای سلامتی

در گزارش سال ۲۰۱۸ مؤسسه انتشاراتی آکادمی‌های ملی آمریکا (NAP)، شواهدی مهمی یافت شده بود که نشان می‌داد سیگار الکترونیکی و ویپ می‌تواند موجب عملکرد بدِ سلولی، استرس اکسیداتیو و صدمه به DNA شود.

برخی از این تغییرات سلولی پس از مدتی طولانی، موجب ابتلای فرد به سرطان می‌شود. البته در حال حاضر شواهد کاملا معتبری که نشان دهد ویپ سرطان‌زاست، وجود ندارد.

همچنین ویپ ممکن است عوارض نامطلوبی روی گروه‌های خاص، به‌ویژه جوانان بگذارد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC) گزارش داده است که ویپ با نیکوتین می‌تواند اثرات منفی دائمی روی رشد مغز افراد زیر ۲۵ سال داشته باشد. البته باید گفت که هنوز کاملا به تمام عوارض نامطلوب ویپ روی بدن و سلامتی‌مان پی نبرده‌ایم و بررسی‌ها در این زمینه همچنان ادامه دارد.

تفاوت بین سیگارهای الکترونیکی و معمولی

همیشه سیگار معمولی از سیگار الکترونیکی مضرتر شمرده می‌شود. اثرات طولانی‌مدت سیگارهای معمولی کاملا شناخته‌شده‌ و مستند هستند. از این عوارض می‌توان به سکتهٔ مغزی، بیماری‌های قلبی و سرطان ریه اشاره کرد.

بنابر گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، مصرف سیگار در آمریکا از هر ۵ نفر، جان ۱ نفر را می‌گیرد.

ویپ ممکن است انتخاب بسیار کم‌خطری برای کسانی باشد که می‌خواهند سیگار را ترک کنند؛ اما این بدین معنا نیست که هیچ خطری ندارد؛ حتی اگر مایع بخار آن فاقد نیکوتین باشد.

اگر در حال حاضر سیگار نمی‌کشید، خطر تأثیرات منفی ویپ می‌تواند با مصرفش افزایش یابد.

بخار دست‌دوم سیگار الکترونیکی در مقایسه با دود دست‌دوم سیگار معمولی

بخار دست‌دوم سیگار الکترونیکی کمتر از دود دست‌دوم سیگار معمولی، سمی است؛ اما بخار دست‌دوم سیگار الکترونیکی هم نوعی آلودگی هوا به همراه دارد که می‌تواند برای سلامتی مضر باشد.

بنابر گزارش مؤسسه NAP در سال ۲۰۱۸، بخار دست‌دوم ویپ حاوی نیکوتین، ذرات معلق و ترکیبات آلی فرّار است که غلظت آنها بیش از حد مجاز است.

برای شناسایی تمام مضرات بخار دست‌دوم سیگار الکترونیکی روی سلامتی، به بررسی‌های بیشتری نیاز است.

تفاوت سیگار الکترونیکی و سیگار جول

سیگار جول (Juul) به برند خاصی از سیگار الکترونیکی اشاره دارد که همانند هر سیگار الکترونیکی، سلامت ‌مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازد. سیگار الکترونیکی جول، مستطیلی‌شکل و باریک است و با استفاده از پورت USB شارژ می‌شود.

مایع سیگار الکترونیکی در کارتریجی به‌نام «جول‌پاد» قرار داده می‌شود و معمولا حاوی نیکوتین است.

مایع نیکوتین‌دار یا بدون نیکوتین

گفته می‌شود که ویپ بدون نیکوتین مطمئن‌تر از ویپ با نیکوتین است.

وابستگی به نیکوتین یکی از مهم‌ترین خطرات ویپ نیکوتین‌دار است. در یک بررسی در سال ۲۰۱۵ مشخص شد که افرادی که سیگار الکترونیکی نیکوتین‌دار مصرف می‌کنند، بیش از کسانی که از نوع بدون نیکوتینِ آن استفاده می‌کنند، در خطر وابسته شدن به نیکوتین قرار دارند. این نوع سیگار به‌ویژه برای جوانان خطرناک است. احتمال اینکه آنها به‌سمت مصرف سیگار معمولی متمایل شوند، بسیار زیادتر است.

اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین هم عوارض نامطلوبی روی بدن می‌گذارد. مایعات بدون نیکوتین سیگار الکترونیکی حاوی مواد شیمیایی سمی‌ای مانند مایعات اصلی سیگار و طعم‌دهنده‌های آن هستند. بررسی‌ها نشان داده است که این مایعات می‌توانند به دستگاه تنفسی بدن صدمه بزنند و باعث مرگ سلولی، التهاب و صدمه به رگ‌های خونی شوند.

البته برای درک کامل عوارض جانبی و مضرات ویپ بدون نیکوتین، بررسی‌های بیشتری لازم است.

استفاده از ماری‌جوآنا و روغن کانابیدیول (CBD) در سیگار الکترونیکی

این دو نوع مادهٔ مخدر عوارض نامطلوبی روی افراد می‌گذارند. از عوارض نامطلوب این مواد مخدر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عوارض جانبی ویپ ماری‌جوآنا

• اختلال در هماهنگی؛
• اختلالات حافظه؛
• اشکال در حل مسئله؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• افزایش ضربان قلب؛
• وابستگی و اعتیاد در درازمدت.

عوارض جانبی ویپ روغن کانابیدیول

• خستگی؛
• کج‌خلقی؛
• تهوع.

عوارض جانبی روغن کانابیدیول معمولا ملایم هستند.

مایعات سیگار الکترونیکی ماری‌‌جوآنا و روغن کانابیدیول معمولا مواد شیمیایی دیگری مانند طعم‌دهنده دارند و عوارض جانبی آنها می‌تواند مانند سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین باشد.

عوارض طعم‌دهنده مایع سیگار الکترونیکی

در گزارش سال ۲۰۱۶ محققان، عنوان شده است که مایعات سیگار الکترونیکی حاوی طعم‌دهنده‌ می‌توانند مصرف‌کننده‌ها را در معرض خطرات بسیاری قرار دهند.

در بررسی دیگری در سال ۲۰۱۶، محققان بیش از ۵۰ نوع طعم‌دهنده را بررسی کردند و دریافتند که ۹۲ درصد از طعم‌دهنده‌ها حاوی یکی از سه مادهٔ شیمیایی مضر دی‌استیل، استیل پروپیونیل و اَسِتُوین است.

محققان دیگر در سال ۲۰۱۸، در بررسی‌های خود دریافتند، سینامالدئید (موجود در دارچین)، اُ ـ وانیل (موجود در وانیل) و پنتاندیون (موجود در عسل) عوارض سمی‌کننده‌ای روی سلول‌های بدن دارند.

البته فهمیدنِ این سخت است که کدام‌یک از طعم‌دهنده‌ها دستگاه تنفسی را آزار می‌دهد؛ بنابراین، برای اینکه از صدمات طعم‌دهنده‌ها در امان بمانید، از طعم‌دهنده‌های زیر در سیگار الکترونیکی استفاده نکنید:

بادام، نان، توت، کافور، کارامل، شکلات، دارچین، میخک، قهوه، پشمک، خامه، میوه، طعم‌دهنده‌های گیاهی، مربا، دانه‌های مغذی، آناناس، طعم‌دهنده‌های پودری، فلفل‌قرمز و تند، مواد قندی، آویشن، گوجه‌فرنگی، میوه‌های گرمسیری، وانیل و مواد چوبی.

اگر نگران عوارض سیگارهای الکترونیکی هستید، از مواد زیر که آزاردهنده هستند، دوری کنید:

استوین، استیل پروپیونیل، آکرولین، آکرامید، بنزآلدئید، سینامالدئید، سیتْرال، کروتونالدئید، دی‌استیل، اتیل‌وانیلین، اوکالیپتول، فرمالدئید، اُ ـ وانیل، پنتاندیون (پنتاندیون ۲،۳)، پروپیلین اکسید، پولگون و وانیلین.

روش‌های به حداقل رساندن مضرات ویپ

اگر نگران عوارض ویپ هستید، روش‌های زیر را امتحان کنید:

۱. بررسی مواد استفاده‌شده

فهرست مواد استفاده‌شده در مایع ویپ را از طریق شرکت سازنده بررسی کنید. اگر شرکت سازنده این فهرست را در اختیار شما قرار نداد، می‌تواند نشانۀ این باشد که این محصول مطمئن نیست.

۲. پرهیز از طعم‌دهنده‌ها

طعم‌دهنده‌ها حاوی مواد سمی هستند؛ بنابراین هرگز از آنها استفاده نکنید.

۳. دوری از نیکوتین

اگر به‌دلیل ترک سیگار به سراغ سیگارهای الکترونیکی رفته‌اید، باید به‌تدریج مصرف نیکوتین را کم کنید. گذر از مصرف سیگار معمولی به سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین، می‌تواند کمک خوبی باشد.

۴. مصرف مایعات

بلافاصله پس از ویپ، آب بنوشید تا جلوی بروز علائم کم آبی بدن و خشکی دهان گرفته شود.

۵. مسواک زدن

برای کاهش عوارض جانبی دهانی پس از ویپ، بهتر است سطح دندان‌های‌تان را با مسواک بشویید.

زمان مراجعه به پزشک

اگر به بیماری‌های مزمن مانند آسم مبتلا هستید، بهتر است دربارۀ عوارض سیگار الکترونیکی با پزشک مشورت کنید.

همچنین اگر احساس می‌کنید پس از مصرف سیگار الکترونیکی به مشکلاتی مانند سرفه کردن، تنفس سخت یا افزایش ضربان قلب مبتلا شده‌اید، حتما به پزشک مراجعه کنید.