آشنایی بیشتر ما ایرانی‌ها با معماری پلکانی، به روستای ماسوله برمی‌گردد. اگرچه این روستا برای ما معرف این سبک از معماری کوهستانی است، اما در گوشه‌وکنار کوهستان‌های ایران، خانه‌های روستایی بسیاری وجود دارند که با معماری خاص پلکانی روی دامنه‌های کوه سوار شده‌اند. نمونه زیبا و دیدنی این سبک از خانه‌سازی، روستای سر آقا سید در چهارمحال و بختیاری است که در کوه‌های زاگرس جا خوش کرده است. در این منطقه امام‌زاده‌ای با نام سر آقا سید وجود دارد و نام روستا با نام این مکان مذهبی یکی شده است. هم‌سفر ما در دامنه‌های رشته‌کوه‌های زاگرس شوید تا با هم در این روستای خوش‌آب‌وهوا و معماری دیدنی‌اش ماجراجویی کنیم.
موقعیت جغرافیایی روستای سر آقا سید
سر آقا سید در استان چهارمحال و بختیاری، شهرستان کوهرنگ و در دهستان میانکوه موگوئی واقع شده است. این روستا از چلگرد، مرکز شهرستان کوهرنگ، ۴۵ کیلومتر در جهت شمال‌غربی آن فاصله دارد؛ همچنین اگر از شهرکرد راهی این روستا شوید، باید ۱۳۴ کیلومتر را در جهت شمال‌غرب برانید.
اگر از چلگرد راه بیفتید، باید به‌سمت شمال‌غرب و در مسیر منتهی به آبشار شیخ‌علی‌خان حرکت کنید؛ سپس از روستای شیخ‌علی‌خان عبور می‌کنید و به مسیر خود ادامه می‌دهید؛ در نهایت، وارد مسیر منتهی به غار یخی می‌شوید. فراموش نکنید که بعد از گذر از روستای شیخ‌علی‌خان، جاده تقریبا نامساعد می‌شود و مسیری خاکی و ناهموار با پیچ‌وخم‌های متعدد را پیش‌ِرو خواهید داشت. در واقع، بکر بودن این روستا به جادۀ منتهی به آن هم سرایت کرده است و خبری از جاده‌های آسفالته در این منطقه نیست. بسته به شرایط اتومیبل و نحوۀ رانندگی‌تان، زمان رسیدن تا مقصد متغیر خواهد بود؛ اما برای رسیدن به روستا، تقریبا بین ۱ تا ۲ ساعت از چلگرد فاصله هست.
سفر به ماسوله‌ای در کوه‌های زاگرس
سر آقا سید تعریف واقعی روستا است که در دنیای پر از هیاهوی امروز، همچنان به زیبایی و سادگی گذشته باقی مانده است. خصلت‌های شهرنشینی و دنیای فنّاوری نتوانسته است به این روستا نفوذ کند و چهرۀ بکر آن را نابود کند. در این روستا هنوز فرهنگ‌های دیرینه نبض تپنده‌ای دارند و صمیمیت سادۀ روستایی، به‌رسم گذشته، همچون حلقه‌های یک زنجیر، اهالی ده را کنار هم نگه داشته است. بافت پلکانی خانه‌ها این صمیمیت ناب روستایی را در بین اهالی سر آقا سید بیشتر کرده است. نخستین ویژگی این روستا، که بعد از معماری آن شما را مجذوب خود می‌کند، اخلاق خوش محلی‌هاست. عادت‌های سنتی زندگی روستایی در این منطقه از کوهرنگ همچنان به‌قوت خود باقی است: اگر در این روستا چرخ بزنید، خواهید دید که مردم هنوز مشتاقِ پوشیدن لباس‌های زیبا و رنگارنگ محلی هستند.
آنتن‌دهی تلفن در این روستا چندان تعریفی ندارد؛ بنابراین، در طول اقامت‌تان در این روستا، باید تلفن‌همراه را فراموش کنید و مثل دهه‌های گذشته، زندگی خاص و ساده را تا چند روز تجربه کنید. این سفر فرصت خوبی است تا با حال‌وهوای روستایی آشنا شوید و به‌جای بوق اتومبیل و سروصداهای مزاحم شهری، صدای نواهای محلی و طنین آرامش‌بخش لهجه‌های روستایی را بشنوید و به‌جای دود و آلودگی در هوای خوش‌عطر دِه قدم بزنید و روزتان را با غذاهای سالم و ساده روستایی به شب برسانید.
پله‌‌هایی که به آسمان می‌روند
معماری روستای سر آقا سید همچون دیگر روستاهای پلکانی ایران، جذابیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ همین جذابیت یکی از عواملی است که انگیزه سفر به این منطقه می‌شود. معماری پلکانی در دیواره‌های کوه شکل می‌گیرد؛ صف‌های متعددی از خانه‌های روستایی، دامنه‌های کوه را پر می‌کنند و بام هر خانه، حیاط خانۀ بالادست خود می‌شود. این اشتراک سقف و کف، سبب نزدیکی اهالی روستای سر آقا سید و دیگر دِه‌های پلکانی شده است. معماری پلکانی سبب می‌شود زمین کمتری به خانه‌سازی اختصاص داده شود؛ در نتیجه، لطمۀ کمتری به طبیعت و زمین‌های زراعتی وارد می‌شود.
اگر به دورنمای روستای سر آقا سید نگاه کنید، تجمعی از خانه‌های ساده با یک در چوبی به‌رنگ آبی، سبز، قهوه‌ای یا زرد را خواهید دید. دامنۀ کوه همچون بوم نقاشی با این خانه‌ها آراسته شده است؛ انگار خانه‌ها برای رسیدن به دل آسمان پشت‌سرهم صف بسته‌اند. این خانه‌ها تنها با خشت و چوب بنا شده‌اند؛ روی دیوارهای آنها خبری از پنجره نیست و درها تنها راه ارتباط با فضای بیرون هستند. این دورنما وقتی جذاب‌تر می‌شود که جلوی هر خانه، طناب رختی بسته می‌شود و لباس‌های رنگارنگ روستایی به قاب روبه‌روی شما روح می‌بخشند. ثبت چنین نمایی با لنز دوربین، فوق‌العاده خواهد شد.
روستای کوهستانی سر آقا سید در شب نیز بسیار دیدنی است. چراغ‌های خانه‌ها شبیه فانوس‌هایی هستند که به دیوارۀ کوه آویزان شده‌اند.
سادگی آرامش‌بخش امامزاده سر آقا سید
یکی از جاهای دیدنی این روستا که در سینه‌کِش کوه‌های زاگرس جا خوش کرده، بارگاه امام‌زادۀ روستاست. گنبد سبز بارگاه سیدآقاعیسی یکی از نمادهای اصلی روستاست و به «امامزاده سر آقا سید» مشهور است. وجود این مکان روحانی به روستا هویت بخشیده است و یکی از جاذبه‌های آن محسوب می‌شود. قدمت این امامزاده به بیش از ۶۰۰ سال پیش برمی‌گردد؛ این قدمت بالا گویای عمر روستای سر آقا سید در این منطقه است. اعتقاد مردمان روستا به امامزاده سر آقا سید بسیار محکم است و با جان‌ودل به قدرت این بارگاه روحانی باور دارند. روستانشینان روایت‌های بسیار جالبی درباره این امامزاده و معجزاتش برای‌تان نقل خواهند کرد. در دل تجمع خانه‌های پلکانی روستا، این امامزاده با سادگی زیبای گنبد سبز و گلدسته‌های طلایی‌رنگش، آرامش مطلوبی به جان‌تان خواهد بخشید.
چشمه نمک روستا
چشمه‌ای در ۲۰کیلومتری روستای سر آقا سید وجود دارد که اهالی ده اطراف با حفر چاله‌هایی آن را پر کرده‌اند. این چاله‌ها به حوضچه‌های نمک مشهور شده‌اند. حوضچه‌ها به‌شکلی تعبیه شده‌اند که جریان آب چشمه درون آنها جمع شود تا جایی برای برداشت نمک و کسب درآمد روستاییان باشد. لذت حضور در کنار چشمه و تماشای انبوهی از حوض‌های کوچک سفید، در سفر به این روستا خالی‌ازلطف نخواهد بود.
تجربه خوشمزگی‌‌های محلی
چشیدن طعم تازۀ غذاها و تنقلات روستایی برای شهرنشین‌ها همیشه جذاب و هیجان‌انگیز بوده است. روستای سر آقا سید هم مثل سایر نقاط ایران، پر از خوشمزگی‌هایی است که خاص این اقلیم است و به‌دست اهلی دِه تهیه می‌شود. در این دیار بختیاری مگر می‌شود کباب اصیل این قوم را نچشید؟ کباب بختیاری یکی از غذاهای ناب روستای سر آقا سید است. محلی‌ها این غذا را با گوشت تازه می‌پزند و در پخت آن حرفه‌ای هستند.
یکی دیگر از غذاهای خوشمزۀ سر آقا سید نوعی آش مقوی است که با گیاهان کوهی و دوغ درست می‌شود. این آش به «کارده» معروف است. اگر از خوردن آش لذت می‌برید، حتما آش‌برگ را هم امتحان کنید. این آش از ترکیب رشته‌های خمیری با حبوبات، سبزی و روغن حیوانی اصل درست می‌شود و طعم معرکه‌ای دارد.
عطر نان محلی در فضای دِه، یکی از لذت‌بخش‌ترین تجربه‌های اقامت در روستاست. در روستای سر آقا سید نوعی نان خاص محلی هست که با میوه بلوط تهیه می‌شود. سر آقا سید یکی از مناطقی است که درختان بلوط گوشه‌وکنار این سرزمین کوهستانی را سبز کرده‌اند. روستاییان به‌کمک مغز این میوه و آسیاب آن، نوعی آرد خاص تولید می‌کنند و قرص نانی خوش‌عطر و خوش‌طعم به شما خواهند داد.
فرهنگ‌ها و سنت‌های دوست‌داشتنی سرآقاسیدی‌ها
در این منطقه از چهارمحال و بختیاری، چهرۀ بکر و اولیۀ روستایی هم در طبیعتش هویداست و هم به‌خوبی در نوع مسکن، کار، پوشش، گویش لُری و شیوۀ زندگی مردم. به‌محض ورودتان به خاک این روستا، متوجه پوشش سنتی و جذاب محلی‌ها خواهید شد که هنوز رنگ‌وبویی از اصالت گذشته دارد. زیبایی لباس زنان و دختران این روستا در میان لباس‌های محلی ایرانی مثال‌زدنی است.
اهالی دِه در دوخت این پوشاک به‌رسم سنت خود از رنگ‌ها غافل نشده‌اند. هنوز هم پارچه‌های ارزشمند و خوش‌رنگی بر تن آنها لباس می‌شود، لباس‌هایی که همۀ اجزای پوشاک سنتی بختیاری‌ها را شامل می‌شود. جلیقه‌های خوش‌زرق‌وبرق، لچک، شلوار و پیراهن‌های بلند زیبا زن بختیاری را می‌آراید و سنت و فرهنگ زیبای این قوم را در نوع پوشش نشان می‌دهد. پوشاک مردان روستای سر آقا سید هم از سنت به‌دور نیست. شلوارهای مخصوص، پیراهن، شال کمر، گیوه و چوقا شمایل مردی از اهالی روستای سر آقا سید را می‌سازد تا نشان دهد اهمیت به پوشش سنتی، از فرهنگ‌های زنده در این منطقه است.
یکی دیگر از فرهنگ‌های زیبای این روستا که شما را شیفتۀ خود می‌کند، موج قشنگی از موسیقی‌ها، آوازها و رقص‌های محلی است که از شنیدن و دیدن‌شان لذت خواهید برد. سازهای قدیمی و سنتی هنوز در این روستا جان دارند و نوای خوش آوازهای لُری عشایری در دامنه‌های این روستای کوهستانی طنین می‌اندازد. در مناسبت‌های خاص، رقص‌های دسته‌جمعی محلی‌ها را می‌توانید ببینید و از تبلور فرهنگ ایرانی لذت ببرید.
در کدام فصل سال به روستای سر آقا سید برویم؟
بهترین زمان سفر به این روستا، فصل‌های بهار و تابستان است. تازگی و طراوت بهارْ سر آقا سید را دیدنی می‌کند؛ همچنین در این فصل می‌توانید کوچ عشایر به ییلاق‌های چهارمحال و بختیاری را ببینید. تابستان یکی از دل‌چسب‌ترین فصل‌های روستای سر آقا سید است. با آب‌وهوای خنک کوهستانی این روستا می‌شود حریف تابش طاقت‌فرسای خورشید شد.
اما در پاییز و زمستان، به‌دلیل بارش برف سنگین در این اقلیم کوهستانی، مسیرهای منتهی به آن مسدود می‌شود. مردم روستا هم با امکانات بسیار محدودی در انتظار بهار می‌نشینند تا با آب‌شدن سدّ برفی، دوباره بتوانند با شهرهای اطراف ارتباط برقرار کنند.
در چندکیلومتری روستای سر آقا سید
یکی از جذابیت‌های سفر این است که علاوه بر گشت‌وگذار در جاهای دیدنی مقصد، سراغ جاذبه های گردشگری اطراف آن نیز برویم. در طول اقامت‌تان در روستای سر آقا سید، با طی کردن مسافتی چندکیلومتری، جاذبه‌های اطراف این منطقه را از دست ندهید. از دیدنی‌های نزدیک این روستا می‌توان غار یخی چما، آبشار شیخ‌علی‌خان و پیست اسکی چلگرد را نام برد.
در آخر…
برای شروع سفرتان به روستای سر آقا سید این نکته را در ذهن داشته باشید که شما راهیِ یکی از بکرترین مناطق ایران می‌شوید. این منطقه امکانات اولیۀ زندگی سادۀ روستایی را دارد و شیوۀ زندگی در آن با آنچه بسیاری از ما تجربه کرده‌ایم متفاوت خواهد بود. در واقع، مردمان این دِه به‌سبک روزگاران قدیم صبح را به شب می‌رسانند؛ بنابراین انتظار نداشته باشید که مثل بسیاری از روستاها، امکانات اولیۀ شهری به سر آقا سید هم سرایت کرده باشد. شما در این دِه کوهستانی باید زندگی عاری از فنّاوری و نمادهای شهری را تجربه کنید و چند روزی به‌سبک اجداد خود زندگی کنید.
برای اقامت می‌توانید به خانه‌های محلی در این منطقه بسنده کنید و از سادگی زندگی روستایی لذت ببرید. فراموش نکنید که در روستا تلفن‌همراه آنتن‌دهی ندارد.
اگر تمایل دارید که در شهرهای اطراف اقامت داشته باشید و شب را در این روستا نمانید، باید به‌سمت شهرکرد یا شهرهای اطراف روستا در شهرستان کوهرنگ، همچمون چلگرد بروید.
در منطقۀ کوهستانی سر آقا سید وقت بگذرانید و از آرامشی که در وجب‌به‌وجب خاک آن نهفته است لذت ببرید. این منطقه همان جایی است که شما را از هیاهوی آزاردهندۀ زندگی امروز کاملا دور می‌کند و تبدیل به فرصتی می‌شود که چند روزی در حال‌وهوای خاص روستا، به‌سبک روزگاران گذشته زندگی کنید.
در بهار یا تابستان به سر آقا سید بروید و تجربه‌ها و چطوری‌های این سفر را در اختیار دیگر گردشگران قرار دهید.
