آخرین باری که به کسی حسودی کرده‌اید کِی بوده است؟! برای بسیاری از افراد، حسادت یک احساس ملال‌انگیز غریزی است. حسادت شاید همراه همیشگی روابط عاشقانه شما باشد (مثلا اینکه بگویید: «چرا همسر دوستم منطقی‌تر از همسر من است؟») یا خاکستر گرمی باشد که برخی پست‌های اینستاگرام آن را شعله‌ور می‌کنند (مثلا این‌طور فکر کنید: «فلانی چطور می‌تواند از پس چنین تعطیلات پرهزینه‌ای برآید؟»). گاهی موفقیت یک همکار ممکن است این حس دلگیرکننده را در شما بیدار کند و با خودتان فکر کنید که چرا من نتوانستم به این موفقیت برسم. اما چطور می‌توانیم حسادت خود را کنترل کنیم؟ در ادامه این مطلب بخوانید.
شبکه های اجتماعی حسادت افراد را تحریک می‌کنند. مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ روی ۱۶۷۵۰ نفر انجام شد، نشان می‌دهد که ۴۲ درصد شرکت‌کنندگان از دیدن پست‌های دوستان‌شان در شبکه‌های اجتماعی احساس حسادت می‌کنند.
حسادت عاشقانه نیز در بین انواع حسادت سابقه‌ای طولانی و کهن دارد! پژوهش انجام‌شده در دانشگاه چاپمن در سال ۲۰۱۵ روی ۶۴ هزار نفر، تصدیق کرد که حسادت عاشقانه بین زوج‌های امروزی نیز همچنان به قوت خود باقی است. جالب اینجاست که میزان حسادت و غیرت مردان درباره خیانت جنسی، بیشتر از زنان است (۴۵ درصد مردان و ۳۵ درصد زنان)؛ در مقابل، زنان در مقایسه با مردان، بیشتر درباره خیانت عاطفی حسد می‌ورزند (۶۵ درصد زنان و ۴۶ درصد مردان).
حسادت بخشی از طبیعت و وجود انسان است. سؤال اصلی این است که هنگام بروز احساس حسادت باید چکار کنید؟ در این مقاله پاسخ روان‌شناسان درباره نحوه برخورد با حسادت در روابط عاشقانه، حرفه‌ای و اجتماعی را می‌خوانید.
حسادت چیست؟
به‌گفته «کیت بالستریری» (Kate Balestrieri)، روان‌شناس، حسادت و غبطه‌خوردن دو شاخه متفاوت از یک درخت هستند؛ با این تفاوت که حسادت با ترس و غبطه با رنجش همراه است.
مثلا شاید ارتباط دوستان‌تان با افراد جدید باعث حسادت شما شود؛ زیرا می‌ترسید که ارتباط با شما برای آنها به اندازۀ گذشته اهمیت نداشته باشد. اما اگر دوست‌تان در شغل خود ترفیع بگیرد درحالی‌که شما همان مسئولیت‌های تکراری و راکد را بر عهده دارید، این موضوع باعث می‌شود که شما به موقعیت دوست‌تان غبطه بخورید.
در بیشتر مواقع دو عبارت حسادت و غبطه را به‌جای هم به کار می‌بریم؛ اما دانستن تفاوت این‌دو کمک می‌کند تا درک بهتری از احساس‌مان داشته باشیم. یادگیری روش مهار و کنترل این احساسات ضروری است؛ در غیر این صورت، سلامت روان شما تهدید می‌شود. «لیزا بهار» (Lisa Bahar)، متخصص ازدواج و خانواده‌درمانگر می‌گوید: «اگر فرد بیش از حد خشمگین و تحریک‌پذیر باشد و در مقابلِ کوچک‌ترین مسائل، عکس‌العملی پرخاشگرانه از خود نشان دهد»، یعنی احساسات منفی او در اوج شدت خود هستند. فرض کنید همسرتان قصد دارد بدون شما از خانه بیرون برود؛ اگر حسادت شما درباره این تصمیم او به مشاجره می‌انجامد، وقت آن رسیده است که برای این احساس سرکش چاره‌ای بیندیشید.
چطور حسادت خود را کنترل کنیم؟
۱. تکنیکهای تفکر ـ توقف را یاد بگیرید
شاید متوجه شده‌اید که هنگام هجوم احساسات منفی، مغز ما میلیون‌ها نظریه درباره اینکه مقصر داستان کیست از خود صادر می‌کند. اصلا مهم نیست که مقصر کیست. بالستریری می‌گوید: «تکنیکهای توقف ـ تفکر مثل تکرار جملۀ “بس کن … (اسم خودتان)” با صدای بلند، بهترین راه برای برگشت به دنیای واقعی و آرامش است.»
۲. به آنچه در وجود شما در حال رخ دادن است توجه کنید
هر وقت در معرض احساسات شدیدی مثل حسادت قرار گرفتید، باید آن را کنترل کنید. هنگام حسادت، بدن ما عکس‌المعل‌های فیزیکی متفاوتی از خود نشان می‌دهد. بالستریری می‌گوید: «حسادت تهدیدی برای سلامتی ماست. هنگام حسادت، فشار خون، ضربان قلب، تعرق و الگوی تنفس ما سطحی‌تر و سریع‌تر می‌شود.»
فرض کنید متوجه می‌شوید همسرتان در حال گفت‌وگو با کسی است و این موضوع شما را ناراحت می‌کند؛ شاید هم برای‌تان پیش بیاید که عدۀ زیادی صمیمی‌ترین دوست‌تان را به یک دورهمی دعوت کرده‌اند اما شما را دعوت نکرده‌اند. در چنین مواردی اگر قادر به تشخیص و مهار احساسات و عکس‌العمل‌های خود نباشید، نمی‌توانید واقعیت را آن‌طور که هست ببینید و با آن برخورد کنید. توجه به احساساتی مثل حسادت باعث می‌شود به خودتان بیایید و در اتفاقات بعدی، محتاطانه و هوشمندانه عمل کنید.
۳. انرژی اضافی خود را تخلیه کنید
برای اینکه تصمیم درست و آگاهانه‌ای بگیرید، به‌لحاظ جسمی نیز باید سالم و تندرست باشید. عقل سالم در بدن سالم است. بالستریری می‌گوید: «زمانی‌که انرژی بدن ما بالا می‌رود، به‌دنبال راهی برای تخلیه آن می‌گردیم؛ پس می‌توانیم سطح انرژی خود را تنظیم کنیم.» انجام ورزش‌هایی مثل هل‌دادن دیوار یا انجام حرکت پروانه، رفتن به باشگاه و حتی یک دوش آب گرم کمک می‌کند سطح انرژی خود را متعادل کنید؛ در نتیجه، با ذهن بازتری موقعیت را بررسی و حسادت خود را کنترل خواهید کرد.
۴. واقعیت‌ها را برای خودتان مشخص کنید
زمانی‌که کمی از تب‌وتاب احساس حسادت‌تان کاسته شد، نوبت به آن می‌رسد که با خودتان روراست باشید و مرز بین واقعیت و دستورات ذهن‌تان را مشخص کنید. به‌گفتۀ بهار، پرسش اصلی این است: «تو چه چیزی را باور می‌کنی؟» شاید همسرتان به‌تنهایی با دوستانش بیرون رفته و شما دائم با خود می‌اندیشید که آنها از بودن شما در جمع‌شان لذت نمی‌برند؛ به همین دلیل، شما به آن جمع دعوت نیستید. اما باید بدانید جمله‌ای که مدام به خودتان می‌گویید واقعیت نیست، بلکه فقط برداشت شخصی شما از ماجراست.
چیزهایی را که واقعا از آنها اطلاع دارید، از مواردی که چیزی درباره‌شان نمی‌دانید جدا کنید. داستان‌های ساخته‌وپرداختۀ ذهن‌تان را بشناسید تا بیشتر از این عذاب نکشید.
۵. آنچه را که واقعا آزارتان می‌دهد پیدا کنید
بالستریری و بهار هردو روی این موضوع هم‌نظرند: گاهی حسادت آژیر قرمزی است که هشدار می‌دهد جایی از روابط شما می‌لنگد؛ به همین دلیل نباید احساسات خود را نادیده بگیرید و آنها را دفن کنید. گاهی حسادت به اتفاقی در گذشتۀ شما مربوط است نه به آنچه در حال حاضر وجود دارد؛ پس بسیار مهم است که کمی درباره ریشه این حسادت در گذشتۀ خود جست‌وجو کنید.
شاید ازدواج ناموفق الان شما به ترس‌های کودکی‌تان دربارۀ رهاشدن بازگردد. مشکلات گذشته و حال خود را مشخص کنید. اگر حسادت ریشه در گذشتۀ شما دارد، بهتر است برای بررسی عمیق‌تر مشکل به روان‌درمانگر (روان درمانی) مراجعه کنید.
۶. از حسادت خود درس بگیرید
به‌گفتۀ بالستریری، «حسادت و غبطه‌خوردن بهترین راهنماهایی هستند که به ما نشان می‌دهند که در کدام زمینه‌های زندگی نیاز به پیشرفت داریم. این زمینه‌ها می‌توانند پیشرفت احساسی، جسمی، مالی، تحصیلی و حرفه‌ای را شامل شوند».
به عبارت دیگر، به‌جای حسادت به روابط احتماعی همسرتان، بهتر است روابط اجتماعی خود را قوی‌تر کنید یا در یک پروژه خلاقانه و جدید همکاری کنید تا دستاوردهای دوستان‌تان باعث احساس غبطه‌خوردن و حسادت در شما نشود. همچنین، اگر شبکه‌های اجتماعی باعث افزایش احساسات منفی در شما می‌شوند، میزان بازدید از این شبکه‌ها را کاهش دهید.
درنهایت باید بدانید که نمی‌توانید از بروز احساس حسادت جلوگیری کنید یا دقیقا تشخیص دهید که چه انتظاری از طرف مقابل دارید؛ اما با راهکارهای معرفی‌شده می‌توانید تا حدود زیادی واکنش‌های ناشی از این احساس منفی را کنترل و مهار کنید و رفتارهای خود را بهبود ببخشید.
آخ! آخ! گفتید این شبکه های اجتماعی … اینستا شده مولد حسادت! مگه میشه آدم این همه پیج را ببینه و حسادتش تحریک نشه؟
بارها برام پیش اومده که پیج های افراد مختلف را دیدم و بهشون حسادت کردم. وقتی میان پز میدن، باعث میشن آدم حرص بخوره و حسادت کنه. مدارک تحصیلی بالا (من لیسانس دارم)، شغل خفن، روابط عاشقانه ، قربان صدقه رفتن ها، سفرهای خارج، … همه اینها ممکن است باعث برانگیخته شدن حسادتم بشن … مطمئنم باعث برانگیخته شدن حسادت در خیلی ها می شوند … ای کاش کمتر پز بدیم و کمتر همدیگر را عذاب بدیم