ورزش بخش مهمی از زندگی ما را می‌سازد. گرایش افراد به ورزش‌های گوناگون مانند تفاوت زبان در ملل مختلف است: نه می‌توان یک رشتۀ ورزشی را نادیده گرفت و نه می‌توان رشتۀ دیگری را برتر دانست. در این میان، ورزش فوتبال، مانند زبان انگلیسی، به‌نوعی جایگاهی جهانی به دست آورده است. این جایگاه با قدمت و هیجان این ورزش ارتباط دارد. از طرفی، فوتبال دیگر فقط یک رشتۀ ورزشی نیست و بسیاری آن را صنعت فوتبال می‌دانند. کتاب فوتبال علیه دشمن بهانه‌ای شده تا این ورزش را از ابعاد مختلف و از دید جوامع گوناگون بشناسیم. این کتاب به‌خوبی نشان می‌دهد که چرا فوتبال این‌گونه فراگیر است و جمعیت زیادی از آدم‌ها، آن را عاشقانه دوست دارند. در ادامه، این کتاب با ترجمۀ روان عادل فردوسی‌پور را معرفی می‌کنیم.
مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از پرطرف‌دارترین مباحث روز دنیا هستند. این مباحث طوری درهم آمیخته شده‌اند که نمی‌توان به‌صورت تکی هرکدام از آنها را مطالعه کرد. مطالعه هرکدام از این شاخه‌ها دنیای خود را دارد و در صورت بررسی آنها به‌صورت هم‌زمان، اصولا یکی از مباحث باید به‌صورت هستۀ بحث در نظر گرفته شود. اما سایمون کوپر، نویسنده کتاب فوتبال علیه دشمن، هنرمندانه هر سه شاخه را به‌صورت مساوی درگیر می‌کند و با نگاه از دریچۀ فوتبال، به مباحث گوناگونی اشاره می‌کند. عادل فردوسی‌پور، مترجم این کتاب، در مقدمه، مخاطبان را این‌چنین دعوت به خواندن این کتاب می‌کند:
اگر فوتبال را دوست دارید، این کتاب را بخوانید. اگر فوتبال را دوست ندارید، بازهم این کتاب را بخوانید!
شناسنامه کتاب
- عنوان: فوتبال علیه دشمن
- نویسنده: سایمون کوپر
- مترجم: عادل فردوسی‌پور
- تعداد صفحات: ۴۰۸
ساختار کتاب فوتبال علیه دشمن
کتاب فوتبال علیه دشمن در ۲۱ فصل نوشته شده است. هر فصل به‌گونه‌ای متفاوت به یک حادثۀ تاریخی اشاره می‌کند: حادثه‌ای که پیوند عمیقی با فوتبال دارد. حال آنکه این حادثه یا در جام‌جهانی رخ‌داده است یا در بازی‌های ساحلی. جذابیت کتاب در این است که هر فصل ضمن کوتاه‌بودن، ماجرای غنی وتأثیرگذاری را بیان می‌کند. در فصل‌های ابتدایی کتاب و در بازی بین تیم‌های آلمان و هلند، جنگ جهانی دوباره به تصویر کشیده میشود. به‌راستی طوری ماجرا بیان میشود که گویی جنگ بین دو کشور آلمان و هلند، تمام نشده و در این مستطیل سبز فرصتی برای تلافی‌کردن فراهم شده است. با همین رویکرد، در فصل‌های مختلف کتاب، به نقاط مختلف دنیا سفر می‌کنیم و خاطره‌های خاص از بازی‌های معروف و بازیکنانی که اسطوره شده‌اند، برایمان مرور میشود.
گویی جنگ بین دو کشور آلمان و هلند، تمام نشده و در این مستطیل سبز فرصتی برای تلافی‌کردن فراهم شده است.
درباره کتاب فوتبال علیه دشمن
کتاب فوتبال علیه دشمن چهار مبحث سیاست، اقتصاد، فرهنگ و اجتماع را هدف قرار می‌دهد. در این کتاب، عواطف انسانی و نگرانی‌های ملیتی و قومیتی در دهه‌های اخیر در قالب بازی فوتبال توصیف و بررسی میشود. از سوی دیگر، زندگی انسان‌هایی با ظرفیت‌های متفاوت در نقش‌هایی مانند بازیکن، مربی، گزارشگر یا هوادار به چالش کشیده میشود. نویسندۀ این کتاب، اتفاقات تاریخی و تأثیرگذار زیادی را انتخاب کرده و آنها را با واردکردن به مستطیل سبز بازخوانی می‌کند.
این کتاب منسجم و داستان‌وار نوشته‌شده است. مخاطب احساس می‌کند به‌راستی در آن لحظه، برروی سکوهای ورزشگاه نشسته و بازی تیم محبوبش را با تعصب فراوان تماشا می‌کند، با باخت‌ها ناراحت میشود و از برد تیمش اشک شوق می‌ریزد. در تمام ماجراهایی که در هر فصلی از کتاب روایت می‌شوند، نوعی حس عدالت‌خواهی دیده میشود. همین موضوع باعث میشود مخاطب هر بار خود را در کنار دستۀ مظلوم ببیند و مشتاقانه منتظر باشد تا حق به حق‌دار برسد.
فوتبال علیه دشمن، ضمن روایت حادثه‌های گوناگون تاریخ، نگاهی به فرهنگ و آداب‌ورسوم خاص کشورهای مختلف نیز دارد. در هر بازی، مخاطب می‌تواند تصور کند واقعا به کشوری متفاوت سفر کرده، آدم‌های آن کشور را دیده و کنارشان به تماشای فوتبال نشسته است. به همین خاطر است که می‌توان گفت خواندن این کتاب حس هم‌ذات‌پنداری را به‌شدت در خواننده بیدار می‌کند.
این کتاب برای کسانی که به‌تازگی کتابی دشوارخوان با موضوع فلسفی یا روان‌‌شناختی خوانده‌اند پیشنهاد مناسبی است؛ چراکه می‌تواند در قالب یک کتاب مفید و جذاب ظاهر شود، به‌طوری‌که ذهن درگیر تحلیل‌های فکری زیادی نمیشود و ضمن استراحت‌دادن به فکر پس از مطالعۀ کتاب‌های دشوارخوان، از روند مطالعه و کتاب‌خوانی دور نمی‌شویم.
متن پشت جلد کتاب توصیف جامعی از چیستی این کتاب ارائه می‌دهد:
«فوتبال چیزی فراتر از محبوب‌ترین بازی جهان است. برای میلیون‌ها نفر فوتبال حکم مرگ و زندگی را دارد و یک زبان بین‌المللی است. فوتبال به‌تعبیر پله، بازی زیبایی است که جنگ‌ها را آغاز می‌کند و به پایان می‌رساند. جرقۀ انقلاب‌ها را زده و خیلی از دیکتاتورها را هم در قدرت نگه داشته است.
سایمون کوپر به ۲۲ کشور سفر کرد تا تأثیر عجیب فوتبال بر سیاست و فرهنگ این کشورها را درک کند. در عین حال تلاش کرد متوجه شود چه عاملی باعث میشود کشورهای مختلف این بازی ساده را این‌قدر متفاوت بازی کنند. کوپر در این مسیر، با تعداد زیادی هوادار متفاوت فوتبال روبه‌رو شد، از هوادار اهل برلین شرقی که پلیس امنیتی آلمان شرقی را به‌سبب طرف‌داری تیم محبوبش آزار داد، تا ژنرال آرژانتینی که دیدگاه خودش را راجع به تاکتیک‌ها داشت. او همچنین اشتراک ترسناک بین فوتبال و سیاست را روشن کرد، به‌ویژه در زمان حمله‌های یازده سپتامبر، که امثال “اسامه بن‌لادن” به‌شدت دغدغه فوتبال داشتند. حاصل تلاش او تحقیق جالبی است درباره فوتبال و جایگاهش در جهان.»
درباره نویسنده
سایمون کوپر (Simon Gad Kuper) زادۀ سال ۱۹۶۹ در انگلیس و از از والدینی آفریقایی است. او، در واقع، گزارشگری بود که گاه‌به‌گاه نویسندگی می‌کرد؛ ولی بعد از چاپ کتاب فوتبال علیه دشمن، بیشتر به نویسنده‌ای تبدیل شد که گاهی هم گزارشگری می‌کند. علت مشهور بودن کوپر گزارش‌های ورزشی جذابی است که در ستون ورزشی روزنامه‌ها می‌نویسد. او تاریخ خوانده و از دانشگاه‌های اکسفورد و هاروارد فارغ‌التحصیل شده است. او زمان فارغ‌التحصیلی از دانشگاه هاروارد، به‌عنوان دانشمند شناخته شد. علاقۀ او بیشتر نوشتن دربارۀ فوتبال است. گاهی دربارۀ پیش‌بینی بازی‌ها می‌نویسد و گاهی اثر اجتماعی یک بازی بر فرهنگ جامعه را بررسی می‌کند. کوپر برای نوشتن کتاب‌هایش به نقاط مختلف دنیا سفر می‌کند و با افراد مختلفی هم‌صحبت میشود. شاید یکی از دلایل پویایی متن‌های او نیز همین موضوع باشد. برخی از کتاب‌های این نویسنده عبارت‌اند از:
- زمین عالی، زمین خانگی؛
- فوتبال مگنوم؛
- آژاکس، هلندی‌ها و جنگ؛
- چرایی پیروزی انگلیس، هلند، آلمان و… ؛
- چرا انگلیس باخت؟ و بیان دیگر پدیده‌های نایاب فوتبال.
هیچ‌کدام از این آثار تاکنون به فارسی ترجمه نشده‌اند.
آیا این کتاب برای شماست؟
این کتاب برای کسانی که دوست دارند تاریخ را در قالبی جذاب‌تر بخوانند، انتخاب مناسبی است. قطعا مطالعۀ آن برای فوتبال‌دوستان پیشنهاد میشود. همچنین اگر عزیز فوتبال‌‌دوستی کنارتان دارید، این کتاب هدیۀ ارزشمندی به اوست. اما اگر فوتبال دوست ندارید، این کتاب را با دید آگاهی از چگونگی شکل‌گیری و تغییرات باورهای ملیتی جوامع مختلف بخوانید. خواندن کتاب فوتبال علیه دشمن، ابعاد مختلفی از تاریخ جهانی را به‌صورت مختصر بررسی می‌کند؛ این موضوع می‌تواند مورد توجه سلیقه‌های مختلف قرار بگیرد.
بخش‌هایی از کتاب
نکته‌ای که بیش از همه تعجب مرا برانگیخت، خنده‌های تمسخرآمیز هواداران در قبال اشتباهات فراوان بازیکنان بود؛ انگار آمده بودند نمایش دلقک‌ها را ببینند. ولادیمیر گسکین سردبیر روزنامه اسپورت‌اکسپرس گفت: «مردم اینجا بسیار شکاک هستند. این خصیصه جزئی از روحیه روس‌هاست. هیچ ربطی هم به محرومیت‌های سیاسی یا حکومت دیکتاتوری و هر چیز دیگری ندارد. ما فقط دوست داریم بخندیم. تماشای فوتبال اینجا بیشتر شبیه تماشای تئاتر است. شما نمی‌توانید ما را با ایتالیایی‌ها یا اسپانیایی‌ها مقایسه کنید. ما مردمان شمال هستیم.»
اما در پس این قهقهه‌ها، ماجرای غم‌انگیزتری هم وجود داشت. از مرد جوانی که می‌گفت رئیس هواداران تورپیدو بود پرسیدم: «چرا به بازیکنان می‌خندید؟» جواب داد: «این خنده دو طرفه است. آنها هم دارند به ما می‌خندند؛ چون آنها دلارها و ماشین‌های خودشان را دارند و ما نداریم.» بازیکنان تورپیدو به‌ازای هر پیروزی پانصد دلار پاداش می‌گرفتند و درآمد هواداران در حد چند روبل بود. بدتر اینکه در تورپیدو عملا هواداران حقوق بازیکنان را پرداخت می‌کردند، چون اکثر هواداران در شرکت «زیل» که حامی مالی باشگاه بود کار می‌کردند. (ص۸۳)
از خوندن این کتاب لذت بردم
ممنون بابت معرفی خوبتون.
ممنون از همراهی شما.
کتابی بسیار جذاب و آموزنده موارد تاریخی قدیم آنچنان دقیق و خودمانی تعریف میشود که داستانهایی تاریخی، سیاسی اجتماعی کتاب تا پایان همان قسمت احساس نمیشود اما درک میشود و به دل مینشیند، به بیانی ساده با ترجمه ای روان کتابی بسیار خوب و حال خوب کن.
اسماعیل گرامی،
سپاس از اینکه نظرتون رو با ما به‌اشترام گذاشتید.