در گذشته، داروی رمدسیویر (Remdesivir) برای درمان بیماری ابولا به کار می‌رفت، اما حالا به‌عنوان تنها داروی مؤثر برای بهبود علائم کرونا مدتی است در مرکز توجه‌ها قرار گرفته است. البته باید در نظر داشت که صلاحیت دارو برای درمان ویروس کرونا هنوز با قطعیت تأیید نشده است و محققان، امیدداشتن به آن و درنظرگرفتن آن به‌عنوان راه رهایی از ویروس کرونای جدید را توصیه نمی‌کنند. در حالی که این نکته را گوشه ذهن دارید، در ادامه مطلب همراه ما باشید تا اطلاعات و جزئیات بیشتری درباره تحقیقات صورت‌گرفته درباره داروی رمدسیویر، تأثیر آن بر بیماران مبتلا به کرونا و نتایج آنها در اختیارتان بگذاریم.
داروی رمدسیویر نخستین بار برای درمان کدام بیماری ساخته شد و کارکرد آن چگونه است؟
در سال ۲۰۰۹، شرکت داروسازی گیلید ساینسز (Gilead Sciences) در برنامه پژوهشی مرتبط با بیماری‌های هپاتیت سی و ویروس سین‌سیشیال تنفسی (respiratory syncytial virus/ RSV) عهده‌دار تحقیق درباره داروی رمدسیویر شد. در حین انجام این کارهای تحقیقاتی مشخص شد که دارو خواص ضدویروسی دارد و می‌تواند روی طیف وسیعی از ویروس‌ها اثر بگذارد.
پس از انجام آزمایش‌های اولیه و مشخص‌شدن خواص ضدویروسی دارو و آزمایش آن روی حیوانات، استفاده از آن برای درمان ابولا آغاز شد. متأسفانه نتایج مطابق انتظار نبود. بنابراین دو داروی دیگر برای درمان ابولا که به‌نوعی رقبای داروی رمدسیویر محسوب می‌شدند، به آن ارجحیت داده شدند. این داروها سال گذشته تولید شدند و عرضه عمده آنها برای درمان ابولا شروع شد.
حتی پیش از شیوع ویروس کرونای جدید، شرکت گیلید ساینسز با انجام بررسی‌هایی کارایی داروی رمدسیویر برای درمان سایر ویروس‌های خانواده کرونا شامل سارس (SARS) و مرس (MERS) را آزمایش کرده بود. البته آزمایش‌ها صرفا محدود به تست‌های آزمایشگاهی یا آزمایش دارو روی حیوانات می‌شد و به مرحله آزمایش‌های بالینی نرسید، زیرا در آن زمان تعداد بیماران مبتلا به مرس بسیار کم بود و هیچ مورد تأییدشده‌ای از ابتلا به سارس برای انجام آزمایش در دسترس نبود.
در اوایل سال جاری، زمانی که مشخص شد علت اصلی ابتلا به بیماریِ شبه آنفولانزایی که در چین شیوع پیدا کرده ویروسی است جدید از خانواده کرونا، شرکت گیلید ساینسز داروی رمدسیویر را در اختیار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در چین گذاشت تا کارایی آن در مقابل ویروس آزمایش شود.
به نظر می‌رسد که داروی رمدسیویر مختل‌کننده مکانیسم‌های تکثیر ویروس‌هایی مثل ویروس کرونای جدید است. محققان همچنان در حال پژوهش هستند که دارو دقیقا چطور این کار را انجام می‌دهد.
انجام تست‌های آزمایشگاهی و آزمایش‌های بالینی با داروی رمدسیویر از ماه ژانویه سال جاری میلادی شروع شده است.
هرآنچه درباره آزمایش‌های صورت‌گرفته برای مشخص‌کردن کارایی داروی رمدسیویر می‌دانیم
نتایج دو بررسی صورت‌گرفته درباره تأثیر و کارایی داروی رمدسیویر ماه گذشته منتشر شدند.
در نتیجه کار پژوهشی اول که در چین صورت گرفت، مشخص شد که دارو در مقایسه با دارونماها تأثیری بر کاهش نرخ مرگ‌ومیر ناشی از بیماری یا کاهش مدت‌زمان دوره بهبودی/نقاهت ندارد.
از سوی دیگر، پژوهش دیگری در آمریکا انجام شد و نتایج آن در مجله پزشکی نیوانگلند (New England Journal of Medicine) منتشر شد. در نتیجه این پژوهش مشخص شد که استفاده از داروی رمدسیویر، دوران بهبودی بیماران مبتلا به کرونا را از میانگین ۱۵ روز به ۱۱ روز می‌رساند.
به نیمی از بیماران مبتلا به کرونا در این آزمایش داروی رمدسیویر داده شد و به نیمی دیگر دارونما. برخی از محققان مانند دکتر رابرت اِم گراسبرگ، یکی از متصدیان پژوهش دوم، بر این باورند که نتایج به‌دست‌آمده دلگرم‌کننده هستند البته با اضافه‌کردن این نکته که آزمایش‌ها هنوز مراحل مقدماتی را طی می‌کنند و نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر خاصی کرد.
دکتر گراسبرگ می‌گوید: «پژوهشی که صورت گرفت به‌خوبی برنامه‌ریزی شده بود و در نتیجه آن ثابت شد که داروی ضدویروس می‌تواند برای کسانی که وضعیت بیماری‌شان متوسط تا شدید است مفید و کارآمد باشد.»
آیا داروی رمدسیویر در کاهش میزان مرگ‌ومیر هم تأثیر دارد؟
دکتر گراسبرگ در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «ممکن است، اما هنوز این مسئله اثبات نشده است و نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد.»
در اوایل ماه ژوئن، شرکت گیلید در بیانیه‌ای اعلام کرد که اطلاعات منابع مختلف حاکی از آن است که دوران بهبودی بیماران مبتلا به کرونا با شدت متوسط، پس از ۵ روز مصرف داروی رمدسیویر کمتر شده است.
آزمایش ۱۰روزه دارو هم حکایت از بهبود اوضاع بیماران داشت، هرچند نتایج به‌دست‌آمده از لحاظ آماری چندان درخور توجه نبودند.
آیا شروع مصرف داروی رمدسیویر در همان مراحل اولیه بیماری اثر آن را بیشتر می‌کند؟
سؤال مهم دیگر این است که کدام دسته از بیماران مبتلا به کرونا بیشترین بهره را از مصرف داروی رمدسیویر خواهند برد.
به‌اعتقاد دکتر گراسبرگ، بدن آن دسته از بیمارانی که از کپسول اکسیژن به‌عنوان راهکار درمانی مکمل استفاده می‌کنند اما هنوز اوضاع بیماری‌شان وخیم نشده است، به مصرف این دارو بهتر جواب می‌دهد.
دکتر مارک سیگل، استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن، با توجه به اطلاعاتی که از زیرنظرگرفتن روند بهبود بیمارانش به دست آورده است اعتقاد دارد هرچه روند دارودرمانی زودتر شروع شود، نتایج آن بهتر خواهد بود.
به‌باور دکتر سیگل، در حالت ایدئال مصرف دارو باید پیش از حضور بیمار در بیمارستان شروع شود، یعنی حدود ۲ هفته پس از تشخیص قطعی بیماری. البته در حال حاضر، نوع خوراکی داروی رمدسیویر وجود ندارد و این دارو فقط تزریق می‌شود. همین مسئله شرایط را کمی دشوار می‌کند.
بیشتر آزمایش‌های صورت‌گرفته درباره دارودرمانی کرونا روی بیمارانی بوده است که در بیمارستان بستری شده‌اند. این‌گونه نمی‌توان درک درستی از تأثیر دارو روی کسانی به دست آورد که علائم خفیف تا متوسط دارند. تعداد چنین افرادی کم هم نیست و حدود ۸۱درصد بیماران کرونایی هستند.
دکتر گراسبرگ در این باره می‌گوید: «شناسایی کسانی که در مراحل اولیه بیماری با دارو بهبود می‌یابند و از سوی دیگر، دردسترس‌داشتن انواعی از دارو که استفاده از آنها راحت و ایمن باشد (به‌منظور درمان بیماران سرپایی، پیش از آنکه بستری شوند)، وحشت ناشی از کرونا را به‌شدت کاهش می‌دهد و کنترل بیماری را آسان‌تر خواهد کرد.»
آیا استفاده ترکیبی از روش‌های درمانی تأثیری در کنترل بهتر بیماری دارد؟
سایر تحقیق‌های صورت‌گرفته متمرکز بر آسیبی هستند که دستگاه ایمنی در پی ابتلا به بیماری کرونا به بدن وارد می‌کند. این عارضه را در علم پزشکی، «طوفان سیتوکین» (cytokine storm) می‌نامند.
در یکی از این تحقیق‌ها، محققان در حال بررسی ترکیب داروی رمدسیویر با داروی باریسی‌تینیب (baricitinib) هستند، دارویی ضدالتهاب که از آن برای بهبود علائم روماتیسم مفصلی (rheumatoid arthritis) استفاده می‌شود. در استفاده ترکیبی از این دو دارو، داروی رمدسیویر به جلوگیری از تکثیر بیشتر ویروس کمک می‌کند و باریسی‌تینیب پاسخ ایمنی بدن را تسکین می‌دهد. به نظر می‌رسد علت بخشی از آسیب‌های واردشده به اعضای بدن هنگام ابتلا به کرونا، همین پاسخ‌های ایمنی نامتعارف بدن باشد.
دکتر گراسبرگ در این باره می‌گوید: «استفاده ترکیبی از روش‌های درمانی، راهکاری ثمربخش و مهم برای بهبود علائم کرونا است، به‌ویژه در موارد شدیدتر بیماری که هم به داروهای ضدویروس نیاز است و هم به داروهایی که با استفاده از آنها بتوان پاسخ‌های ایمنی بدن را کنترل کرد.»
نظر متخصصان سازمان بهداشت جهانی درباره کارایی داروی رمدسیویر چیست؟
طبق بیانه سازمان بهداشت جهانی (WHO) که در تاریخ بیستم نوامبر سال ۲۰۲۰ منتشر شده است، متخصصان این سازمان با تجویز این دارو برای بیماران مبتلا به کرونایی که در بیمارستان‌ها بستری هستند مخالف‌اند. علت مخالفتشان هم این است که هنوز تحقیقات کافی درباره کارایی این دارو صورت نگرفته است و مشخص نیست که رمدسیویر واقعا می‌تواند نقشی در بهبود علائم بیماران کرونایی و کاهش روند مرگ‌ومیر ناشی از آن داشته باشد یا خیر.
نظر متخصصان ایرانی درباره استفاده از داروی رمدسیویر برای بیماران کرونایی چیست؟
به‌نقل از خبرگزاری مهر، دکتر جان‌بابایی، معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، در تاریخ هجدهم مهرماه ۱۴۰۰، در نشست کمیته علمی کشوری مدیریت کرونا وزارت بهداشت، اطلاعاتی را درباره داروی رمدسیویر در ایران و کارایی آن مطرح کرد که در ادامه به مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در اظهارنظرهای او اشاره خواهیم کرد.
طبق اظهارنظرهای دکتر جان‌بابایی در این نشست علمی، داروی رمدسیویر صرفا دارویی بیمارستانی است، به این معنا که تجویز آن فقط به صلاحدید پزشک متخصص و برای آن دسته از مبتلایان به کرونا مجاز است که در حال حاضر در بیمارستان بستری شده‌اند. مثلا مواردی وجود دارند که بیمار مشکل تنفسی دارد و مصرف این دارو در شروع بیماری و روزهای ابتدایی ممکن است به بهبود علائم و بهترشدن وضعیت تنفسی بیمار کمک کند.
نکته مهم دیگر در صحبت‌های دکتر جان‌بابایی آن است که طبق گفته‌های او، داروهای ضدکرونا مثل رمدسیویر در موارد معدود و فقط برای بیماران با شرایط خاص استفاده می‌شود. بنابراین تجویز و مصرف دارو در منازل، کلینیک‌ها و مطب‌ها به‌هیچ‌عنوان مجاز نیست و اگر فرضا در مطب یا کلینیک درمانی متخصصی برای بیمار این دارو را تجویز کرد، بهتر آن است که بیمار از دریافت و مصرف دارو خودداری کند.
دکتر جان‌بابایی در پایان صحبت‌هایش اضافه کرد که نکات ذکرشده درباره داروی کورتون هم صدق می‌کند، دارویی که بعضا برای کنترل علائم کرونا و بهبود وضعیت بیمار استفاده می‌شود. به‌گفته او مواردی مشاهده شده‌اند که با مصرف کورتون بیمار به عفونت‌های قارچی کشنده‌ای مبتلا شده است. تجویز این دارو هم صرفا در شرایط بیمارستانی مجاز است، اگر پزشک متخصص صلاح بداند و تشخیص بدهد که به‌جان‌خریدن عوارض مصرف دارو برای کنترل وضعیت بیمار و بهبود علائم او لازم و ضروری است.
آیا با عرضه تجاری دارو، مقابله با کرونا امیدوارکننده‌تر می‌شود؟
در پایان، دوباره بر این نکته تأکید می‌شود که معرفی داروی رمدسیویر و سر زبان افتادن آن نباید ما را گمراه کند. در واقع هنوز نمی‌توانیم با قطعیت تأثیر مثبت آن در بهبود کرونا را تأیید کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر، باید منتظر ماند و دید در آینده چه پیش خواهد آمد.
به بیان دیگر، مصرف دارو راه رهایی از شر کرونا نیست و صرفا احتمال بهبود علائم و کاهش دوران نقاهت وجود دارد.
به‌باور دکتر سیگل، بهترین راهکاری که در حال حاضر در دسترس داریم استفاده ترکیبی از داروها است که در بخش‌های قبل درباره آن توضیح داده شد. دکتر سیگل بر این باور است که این راهکار درمانی شاید وضعیت کنترل بیماری را حدود ۱۰ تا ۱۵درصد بهبود بخشد. به‌گفته او، بیش از همه عواملی مثل سن، سابقه ابتلا به بیماری‌های دیگر و امکانات کمک‌تنفسی موجود در بیمارستان‌ها هستند که نقشی تعیین‌کننده در چگونگی وضعیت بیماران کرونایی خواهند داشت.
شما بگویید
نظر شما چیست؟ فکر می‌کنید مصرف داروی رمدسیویر تا چه اندازه مؤثر خواهد بود و چقدر شما را امیدوار به آینده می‌کند؟ در بخش دیدگاه‌ها می‌توانید ما و خوانندگان این مطلب را از نظرات خود مطلع کنید. همچنین اگر اطلاعات دیگری درباره این دارو دارید، می‌توانید با ما در میان بگذارید.
اگر خواندن مطلب برایتان مفید بود، آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
