مراحل رشد جنین یک قلو و دوقلو در رحم مادر؛ هفته به هفته، ماهانه و ۳ ماهه

بارداری دوران شیرین و در عین ‌حال سختی است. منتها اطلاع از مراحل رشد جنین در رحم مادر و اتفاقاتی که در این دوران می‌افتد موجب می‌شود که با آگاهی بیشتری این دوران را سپری کنیم و بهتر بتوانیم شرایط لازم برای این دوره را ایجاد کنیم. در این مقاله، قصد داریم با استفاده از اطلاعات معتبر و موردتأیید متخصصان، مراحل رشد جنین را از لقاح تا تولد شرح دهیم و روند رشد جنین در رحم مادر را به‌صورت هفته به هفته، ماهانه و سه‌ماهه بررسی کنیم. در این بررسی، اطلاعاتی ارائه می‌دهیم شامل اینکه در هر مرحله، کودک در چه وضعیتی قرار دارد و باید انتظار چه تغییراتی را در بدن مادر داشته باشیم.

شروع بارداری، از لقاح تا تشخیص

شروع بارداری

شروع بارداری نخستین روز از تازه‌ترین دوره قاعدگی است. این سن بارداری (Gestational age) یا سن قاعدگی (Menstrual age) نامیده می‌شود که حدود ۲ هفته جلوتر از زمان لقاح تخم است. تاریخ نخستین روز تازه‌ترین دوره قاعدگی تاریخ مهمی است که در تعیین زمان تقریبی زایمان اهمیت خواهد داشت.

هر ماه، بدن چرخه تولیدمثلی را طی می‌کند که پایان آن یا به دوره قاعدگی ختم می‌شود یا باردار می‌شوید. این چرخه در طول سال‌های باروری (از سن بلوغ در نوجوانی تا یائسگی در حدود ۵۰سالگی) پیوسته رخ می‌دهد.

چگونگی لقاح

در چرخه‌ای که به بارداری ختم می‌شود، چند مرحله وجود دارد. ابتدا گروهی از تخمک‌ها برای ترک تخمدان و تخمک‌گذاری آماده می‌شوند. این تخمک‌ها در کیست‌های کوچک و پر از مایعی به‌نام فولیکول رشد می‌کنند. یکی از این تخمک‌ها، بالغ می‌شود و چرخه را ادامه می‌دهد. فولیکول این تخمک تمام فولیکول‌های دیگر گروه را سرکوب می‌کند و رشد سایر فولیکول‌ها متوقف می‌شود. فولیکول بالغ باز می‌شود و تخمک را از تخمدان آزاد می‌کند. این فرایند «تخمک‌گذاری» نام دارد. به‌طور کلی، تخمک‌گذاری حدود ۲ هفته پیش از شروع دوره قاعدگی بعدی (در میانه چرخه) رخ می‌دهد.

پس از تخمک‌گذاری، فولیکول بازشده به ساختاری به‌نام جسم زرد (Corpus luteum) تبدیل می‌شود. جسم زرد هورمون‌های پروژسترون و استروژن را ترشح می‌کند. پروژسترون به آماده‌سازی آندومتر (پوشش داخلی رحم) کمک می‌کند. این پوشش جایی است که تخمک بارورشده برای رشدونمو در آن مستقر می‌شود. اگر در طول چرخه باردار نشوید، در دوران قاعدگی پوشش داخلی رحم فرومی‌ریزد و تخریب می‌شود.

به‌طور میانگین، لقاح حدود ۲ هفته پس از آخرین دوره قاعدگی رخ می‌دهد. وقتی اسپرم به داخل تخمک نفوذ می‌کند، تغییراتی در پوشش پروتئینی تخمک رخ می‌دهد تا از ورود سایر اسپرم‌ها جلوگیری شود.

پس از لقاح

ظرف ۲۴ ساعت پس از باروری تخمک و لقاح، تقسیم سریع سلول تخم به تعداد زیادی سلول شروع می‌شود. این سلول‌ها حدود ۳ روز پس از لقاح، در لوله فالوپ باقی می‌مانند. سپس تخمک بارور و تقسیم‌شده، که اکنون بلاستوسیت (Blastocyte) نام دارد، همچنان که به‌آرامی از لوله فالوپ عبور می‌کند و به رحم می‌رسد به تقسیم‌شدن ادامه می‌دهد. وقتی بلاستوسیت به رحم می‌رسد، به آندومتر متصل می‌شود. این عمل لانه‌گزینی یا کاشت (Implantation) نام دارد.

بلاستوسیت، پیش از لانه‌گزینی، از پوشش محافظ خود خارج می‌شود. وقتی بلاستوسیت با آندومتر تماس پیدا می‌کند، هر دو برای کمک به متصل‌شدن بلاستوسیت، هورمون‌هایی را ردوبدل می‌کنند. بعضی از زنان، در طول ۱ یا ۲ روزی که لانه‌گزینی انجام می‌شود، متوجه لکه‌بینی (خون‌ریزی جزئی) می‌شوند. لکه‌بینی طبیعی است و دلیلی برای نگرانی وجود ندارد. در این مقطع، آندومتر ضخیم‌تر می‌شود و دهانه رحم یا گردن رحم (دهانه میان رحم و کانال زایمان) با موکوس پلاک گردن رحم بسته می‌شود.

ظرف ۳ هفته، سلول‌های بلاستوسیت توپی کوچک را تشکیل می‌دهند که رویان نام دارد. در این زمان، نخستین سلول‌های عصبی کودک شکل گرفته‌اند.

زمان تشخیص بارداری و مراجعه به پزشک

از لحظه لقاح، هورمون اچ. سی. جی (hCG) یا گنادوتروپین جفتی انسان (Human Chorionic Gonadotrophin) در خون وجود دارد. سلول‌هایی این هورمون را می‌سازند که جفت یا همان منبع غذایی کودک در رحم را شکل می‌دهند. اچ. سی. جی هورمونی است که در آزمایش بارداری، تشخیص داده می‌شود. گرچه این هورمون از ابتدا وجود دارد، افزایش آن در بدن به زمان نیاز دارد. معمولا ۳ تا ۴ هفته پس از نخستین روز تازه‌ترین دوره قاعدگی، زمان لازم است تا هورمون اچ. سی. جی به‌اندازه‌ای افزایش یابد که در آزمایش‌های بارداری قابل‌تشخیص باشد.

زمانی باید به پزشک مراجعه کنید که نتیجه آزمایش بارداری شما مثبت شده است. اگر اچ. سی. جی کافی در جریان خون وجود داشته باشد، آزمایش بارداری بسیار دقیق خواهد بود. معمولا چند هفته پس از لقاح، سطح اچ. سی. جی خون برای آزمایش بارداری کافی است.

جدول زمانی رشد کودک

کودک در طول بارداری تغییرات زیادی می‌کند. دوران بارداری به ۳ مرحله تقسیم می‌شود که سه‌ماهه نامیده می‌شوند و طول هریک حدود ۳ ماه است. پزشک معمولا درمورد مراحل تکامل جنین بر اساس هفته صحبت می‌کند؛ بنابراین اگر ۳ ماه باردار هستید، حدود ۱۲ هفته از بارداری شما می‌گذرد. در طول هر سه‌ماهه، تغییرات مشخصی را در کودک و خودتان مشاهده خواهید کرد.

به‌طور معمول، دوران بارداری را فرایندی نه‌ماهه می‌دانیم؛ ولی همیشه این‌طور نیست. بارداریِ ترم کامل ۴۰ هفته یا ۲۸۰ روز است. بسته به اینکه در طول چه ماه‌هایی باردار باشید (بعضی از ماه‌ها کوتاه‌تر و بعضی طولانی‌ترند) و در چه هفته‌ای زایمان کنید، ممکن است که دوران بارداری شما ۹ یا ۱۰ ماه باشد. این مسئله کاملا طبیعی است و مشکل محسوب نمی‌شود.

مراحل رشد جنین انسان هفته به هفته، ماهانه و سه‌ماهه

سه‌ماهه اول

پس از لقاح و لانه‌گزینی، کودک ابتدا فقط یک رویان (Embryo) است: دو لایه سلول که تمام اندام‌ها و بخش‌های بدن از آن به وجود خواهد آمد. کودک، که به‌سرعت رشد می‌کند، به‌زودی به‌اندازه لوبیاقرمزی خواهد بود که مدام در حال حرکت است. قلبش به‌سرعت می‌تپد و روده‌ها شکل می‌گیرند. لاله ‌گوش، پلک، دهان و بینی فرزند در حال رشد شما نیز کم‌کم شکل می‌گیرند.

ماه اول (هفته‌های ۱ تا ۵)

با رشد تخمک بارورشده، کیسه‌ای نفوذناپذیر در اطراف آن شکل می‌گیرد که به‌تدریج با مایع پر می‌شود. این کیسه کیسه آمنیوتیک نام دارد و در ضربه‌گیری و محافظت رویان در حال رشد مؤثر است. در طول این زمان، جفت نیز شکل می‌گیرد. جفت اندامی گرد و مسطح است که مواد مغذی را از مادر به کودک می‌رساند و مواد ضایع را از بدن کودک منتقل می‌کند. جفت منبع غذایی کودک در طول دوران بارداری است.

در هفته‌های اول، کودک صورتی ابتدایی دارد که در آن، چشم‌ها به‌صورت دایره‌های بزرگ تیره هستند. دهان، فک پایین و گلو نیز در حال شکل‌گرفتن‌اند. سلول‌های خونی به وجود می‌آیند و جریان خون شروع می‌شود. تا پایان هفته چهارم، لوله قلب جنین ۶۵ بار در دقیقه می‌تپد.

در پایان ماه اول، طول کودک حدود ۶ میلی‌متر است، یعنی کوچک‌تر از دانه برنج.

• هفته دوم

هفته دوم بارداری هفته مهمی است. در این هفته، تخمک‌گذاری می‌کنید و اگر تخمک با اسپرم روبه‌رو شود، باردار خواهید شد.

• هفته سوم

کودک به‌شکل توپ کوچکی است که بلاستوسیست (Blastocyst) نام دارد و از چند صد سلولی تشکیل شده است که به‌سرعت در حال تکثیرند.

• هفته چهارم

کودک شما رویانی در اعماق رحم است که از دو لایه تشکیل شده و جفت اولیه نیز در حال شکل‌گیری است.

• هفته پنجم

رویان کوچک شما دیوانه‌وار در حال رشد است و ممکن است ناراحتی‌های ناشی از بارداری مانند درد پستان‌ها و خستگی را احساس کنید.

ماه دوم (هفته‌های ۶ تا ۹)

ویژگی‌های چهره کودک همچنان در حال شکل‌گیری‌اند. هر گوش به‌صورت چین کوچکی در پوست سر شروع می‌شود. جوانه‌های کوچکی نیز ایجاد می‌شوند که در نهایت، به دست و پا تبدیل می‌شوند. انگشتان دست‌وپا و چشم‌ها نیز در حال شکل‌گیری‌اند.

لوله عصبی (مغز، نخاع و سایر بافت‌های عصبی سیستم عصبی مرکزی) اکنون به‌خوبی شکل گرفته است. شکل‌گیری دستگاه گوارش و اندام‌های حسی نیز شروع می‌شود. تبدیل غضروف به استخوان نیز آغاز می‌شود. در این مقطع، سر کودک نسبت به سایر قسمت‌های بدن او بزرگ است. معمولا در حدود هفته ششم، ضربان قلب کودک قابل‌تشخیص شده است. پس از هفته هشتم، کودک به‌جای رویان، جنین نامیده می‌شود.

در پایان ماه دوم، طول کودک حدود ۲٫۵ سانتی‌متر و وزن او نیز حدود ۳۷ گرم است.

• هفته ششم

شکل‌گرفتن بینی، دهان و گوش‌های کودک شروع می‌شود. ممکن است دچار تهوع صبحگاهی و لکه‌بینی شوید.

• هفته هفتم

دست و پای کودک، که هنوز رویانی با دمی کوچک است، در حال شکل‌گیری است و اندازه رحم ۲ برابر شده است.

• هفته هشتم

کودک مدام حرکت می‌کند؛ ولی نمی‌توانید آن را حس کنید. در این میان، ممکن است در حال تصمیم‌گیری درمورد آزمایش‌های بارداری باشید.

• هفته نهم

ظاهر جنین، که اکنون تقریبا ۲٫۵۴ سانتی‌متر طول دارد، بیش‌ازپیش شبیه انسان می‌شود. احتمالا متوجه افزایش اندازه دور کمرتان شده‌اید.

ماه سوم (هفته ۱۰ تا ۱۳)

بازوها، دست‌ها، انگشتان دست‌وپا و پاها کاملا شکل گرفته‌اند. در این مرحله، کودک با انجام کارهایی مانند بازکردن و بستن مشت‌ها و دهان کمی کاوش‌کردن و کنجکاوی را شروع می‌کند. شکل‌گیری ناخن‌های دست‌وپا شروع می‌شود و گوش‌های خارجی ایجاد می‌شوند. جوانه دندان‌ها زیر لثه‌ها شکل می‌گیرد. اندام‌های تولیدمثلی کودک نیز رشد می‌کنند؛ ولی تشخیص جنسیت جنین در سونوگرافی دشوار است.

تا پایان ماه سوم، کودک کاملا شکل گرفته است. تمام ارگان‌ها و اندام‌ها (دست‌ها و پاها) ایجاد شده‌اند و برای به‌کارافتادن به رشد خود ادامه می‌دهند. سیستم‌های گردش خون و ادرار کودک نیز کار می‌کنند و کبد صفرا تولید می‌کند. از آنجا که حیاتی‌ترین مراحل تکامل جنین انجام شده است، پس از ۳ ماه، احتمال سقط‌جنین به‌میزان قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.

در پایان ماه سوم، طول جنین ۱۰ سانتی‌متر و وزن او نیز ۲۸ گرم است.

• هفته دهم

مهم‌ترین قسمت دوران رشد جنین به پایان رسیده است. اندام‌ها و ساختارها در جای خود قرار گرفته‌اند و آماده رشدند.

• هفته یازدهم

به‌زودی دست‌های جنین به‌صورت مشت باز و بسته می‌شوند و جوانه دندان‌ها زیر لثه‌ها پدیدار می‌شوند.

• هفته دوازدهم

انگشتان پای کوچولوی شما می‌توانند خم شوند. مغز او دیوانه‌وار رشد می‌کند و کلیه‌ها شروع به دفع ادرار می‌کنند.

• هفته سیزدهم

این آخرین هفته سه‌ماهه اول است. کودک شما اکنون اثرانگشت‌هایی ظریف دارد.

سه‌ماهه دوم بارداری

معمولا سه‌ماهه دوم یا بخش میانی بارداری بهترین بخش آن محسوب می‌شود. تا این زمان، احتمالا تهوع صبحگاهی برطرف شده است و ناراحتی‌های اوایل بارداری از بین رفته‌اند. در طول این دوره، رشد و شکل‌گیری ویژگی‌های چهره جنین شروع می‌شود. در این زمان، اثرانگشت‌های کوچک و منحصربه‌فرد او شکل گرفته‌اند و قلب او نیز روزانه ۲۵ کوارت (حدود ۲۵ لیتر) خون را پمپ می‌کند.

با گذشت هفته‌ها، اسکلت جنین شکل می‌گیرد. همچنین، غضروف نرم به‌تدریج سخت می‌شود و به استخوان تبدیل می‌شود و جنین توانایی شنیدن را به دست می‌آورد. احتمالا به‌زودی لگدزدن و تکان‌خوردن او را احساس می‌کنید؛ البته اگر تا به ‌حال آن را حس نکرده‌اید.

در طول این سه‌ماهه، بسیاری افراد از جنسیت کودک خود آگاه می‌شوند. معمولا تشخیص جنسیت کودک با اسکن آناتومی و در حدود هفته بیستم انجام می‌شود. اسکن آناتومی سونوگرافی است که رشد فیزیکی جنین را بررسی می‌کند.

ماه چهارم (هفته ۱۴ تا ۱۷)

ممکن است ضربان قلب جنین با دستگاهی به‌نام داپلر (Doppler) قابل‌شنیدن باشد. انگشتان دست‌وپا کاملا مشخص شده‌اند. پلک‌ها، ابروها، مژه‌ها، ناخن‌ها و موها شکل گرفته‌اند. دندان‌ها و استخوان‌ها نیز متراکم‌تر می‌شوند. جنین حتی می‌تواند انگشت شست خود را بمکد، خمیازه بکشد، کش بیاید و حالت چهره‌اش را تغییر دهد.

سیستم عصبی شروع به کار می‌کند. اکنون اندام‌ها و دستگاه تناسلی کاملا شکل گرفته‌اند و پزشک می‌تواند در سونوگرافی متوجه شود که فرزند شما دختر است یا پسر.

در پایان ماه چهارم، جنین حدود ۱۵٫۲ سانتی‌متر طول و ۱۱۳ گرم وزن خواهد داشت.

• هفته چهاردهم

چهره کوچک و ظریف جنین حالت‌های متفاوتی را به خود می‌گیرد و ممکن است احساس کنید پرانرژی‌تر هستید و کمتر حالت تهوع دارید.

• هفته پانزدهم

جنین می‌تواند نور را حس کند و جوانه‌های چشایی در حال شکل‌گیری‌اند. آیا دچار گرفتگی و آب‌ریزش بینی شده‌اید؟ این یکی از عوارض جانبی عجیب بارداری است.

• هفته شانزدهم

برای جهش در رشد کودک خود آماده باشید. در چند هفته آینده وزن جنین ۲ برابر شده و چندین سانت به طول او اضافه می‌شود.

• هفته هفدهم

اسکلت جنین از غضروف نرم به استخوان تبدیل می‌شود و بندناف قوی‌تر و ضخیم‌تر می‌شود.

ماه پنجم (هفته ۱۸ تا ۲۱)

در این مرحله، ممکن است حس کنید جنین به اطراف حرکت می‌کند. عضلات جنین در حال شکل‌گیری‌اند و او آنها را به کار می‌گیرد. اولین حرکات جنین کوئیکنینگ (Quickening) نام دارد که احساسی شبیه پَرپَرزدن را ایجاد می‌کند. روی سر جنین موهایی رشد می‌کنند. شانه‌ها، پشت و شقیقه‌های جنین با موهای نازک و نرمی به‌نام کرک جنین پوشیده می‌شوند. این موها از جنین محافظت می‌کنند و معمولا در پایان نخستین هفته زندگی کودک می‌ریزند.

پوست جنین با پوشش سفیدرنگی به‌نام ورنیکس کازیوزا (Vernix caseosa) پوشیده شده است. تصور می‌شود که این ماده «پنیرمانند» از پوست جنین در برابر قرارگرفتنِ طولانی‌مدت در معرض مایع آمنیوتیک محافظت می‌کند. این پوشش درست پیش از تولد نوزاد می‌ریزد.

در پایان ماه پنجم، جنین ۲۵ سانتی‌متر طول و حدود ۲۵۰ تا ۵۰۰ گرم وزن دارد.

• هفته هجدهم

دستگاه تناسلی جنین به‌اندازه‌ای رشد کرده است که در سونوگرافی قابل‌مشاهده است. گرسنه‌اید؟ افزایش اشتها در این زمان طبیعی است.

• هفته نوزدهم

احتمالا جنین می‌تواند صدای شما را بشنود! اگر پهلوهایتان درد می‌کنند، دلیل آن ممکن است درد رباط گرد باشد.

• هفته بیستم

تبریک می‌گوییم. اکنون در نیمه بارداری هستید. جنین مواد بیشتری را می‌بلعد و مکونیوم تولید می‌کند.

• هفته بیست‌ویکم

حس می‌کنید جنین حرکت می‌کند؟ آن تکان‌های اولیه اکنون به لگدهای تمام‌عیاری تبدیل شده‌اند و او اکنون ابرو دارد!

ماه ششم (هفته ۲۲ تا ۲۵)

اگر می‌توانستید به داخل رحم نگاه کنید، می‌دیدید که پوست جنین قرمز و چروک‌خورده است و از پشت پوست نیمه‌شفاف جنین رگ‌ها قابل‌مشاهده‌اند. اثرانگشت انگشت‌های دست‌وپای جنین نیز قابل‌مشاهده‌اند. در این مرحله، پلک‌ها از هم جدا و چشم‌ها باز می‌شوند.

جنین با تکان‌خوردن یا افزایش ضربان به صداها واکنش نشان می‌دهد. وقتی جنین سکسکه می‌کند، ممکن است که متوجه حرکت‌های تند و سریعی شوید. اگر نوزاد نارس به دنیا بیاید، ممکن است که پس از هفته ۲۳‌ با مراقبت‌های ویژه زنده بماند.

در پایان ماه ششم، جنین حدود ۳۰ سانتی‌متر طول و ۹۰۰ گرم وزن دارد.

• هفته بیست‌ودوم

جنین شبیه نوزادی مینیاتوری شده و شکم شما بزرگ شده است.

• هفته بیست‌وسوم

وقتی حرکت می‌کنید، جنین می‌تواند آن را احساس کند. به‌زودی ممکن است که متوجه تورم در مچ ‌پا و پای خود شوید.

• هفته بیست‌وچهارم

کودک شما مانند خوشه ذرت، دراز و لاغر است و رحم در حال رشد شما به‌اندازه توپ فوتبال شده است.

• هفته بیست‌وپنجم

چربی بدن کوچولوی شما افزایش می‌یابد و موهای بیشتری می‌روید. ممکن است که موهای شما نیز بسیار درخشان شوند.

سه‌ماهه سوم

تا ابتدای سه‌ماهه سوم، وزن جنین به حدود ۱ کیلوگرم می‌رسد. او می‌تواند پلک بزند و اکنون چشم‌هایش مژه دارند. با جمع‌شدن چربی زیر پوست چروک‌خورده جنین، پوست او رفته‌رفته صاف‌تر می‌شود. ناخن‌های دست‌وپا و موهای واقعی (یا دست‌کم مقداری موی کرکی) نیز شکل می‌گیرند و میلیاردها نورون در مغز او به وجود می‌آیند.

در طول سه‌ماهه سوم، جنین به‌سرعت وزن اضافه می‌کند و چربی بدن او افزایش می‌یابد که پس از تولد مفید است. در ترم کامل (Full term) هر نوزاد به‌طور متوسط بیش از ۴۸ سانتی‌متر طول و تقریبا ۳٫۲ کیلوگرم وزن دارد.

فراموش نکنید که ممکن است دوران بارداری ۱۰ ماه طول بکشد. بارداری معمولِ ترم کامل ۴۰ هفته است که ممکن است وارد ماه دهم نیز بشود. همچنین ممکن است تاریخ زایمان ۱ یا ۲ هفته (۴۱ یا ۴۲ هفته) پس از زمان تقریبی زایمان باشد. وقتی به زمان تقریبی زایمان نزدیک می‌شوید، پزشک به‌دقت شما را زیر نظر می‌گیرد. اگر موعد زایمان سپری شود و زایمان خود‌به‌خودی (Spontaneous labor) انجام نشود، ممکن است که پزشک از زایمان القایی استفاده کند؛ یعنی برای القای زایمان داروهایی را تجویز کند. در طول این سه‌ماهه حتما درمورد برنامه تولد نوزاد خود با پزشک صحبت کنید.

ماه هفتم (هفته ۲۶ تا ۲۹)

جنین همچنان به رشد و افزایش ذخایر چربی ادامه می‌دهد. در این مرحله، شنوایی او کاملا رشد کرده است. جنین به‌طور مرتب تغییر وضعیت می‌دهد و به محرک‌هایی مانند صدا، درد و نور پاسخ می‌دهد. مایع آمنیوتیک شروع به کاهش می‌کند. اگر نوزاد زودرس به دنیا بیاید، احتمالا پس از ماه هفتم زنده می‌ماند.

در پایان ماه هفتم، جنین حدود ۳۵٫۵ سانتی‌متر طول و بین ۱ تا ۲ کیلوگرم وزن دارد.

• هفته بیست‌وششم

جنین مقادیر اندکی از مایع آمنیوتیک را به ریه خود وارد و خارج می‌کند که تمرین خوبی برای نفس‌کشیدن است.

• هفته بیست‌وهفتم

احساس قلقلک می‌کنید؟ شاید به‌خاطر سکسکه‌کردن جنین باشد. جنین چشم‌هایش را باز و بسته می‌کند و حتی انگشتان خود را می‌مکد.

• هفته بیست‌وهشتم

احتمالا چشم‌های جنین حالا می‌توانند نوری را که از رحم عبور می‌کند و وارد می‌شود ببیند.

• هفته بیست‌ونهم

عضلات و ریه‌های جنین به رشد و تکامل ادامه می‌دهند و سر او بزرگ‌تر می‌شود تا برای مغز در حال رشد او فضای کافی ایجاد شود.

ماه هشتم (هفته ۳۰ تا ۳۳)

جنین به رشدکردن و افزایش ذخایر چربی ادامه می‌دهد. شاید احساس کنید که کودک بیشتر لگد می‌زند. مغز جنین در این زمان به‌سرعت در حال رشد است و او می‌تواند ببیند و بشنود. بیشتر سیستم‌های درونی بدن به‌خوبی رشد کرده‌اند؛ ولی ممکن است که ریه‌ها هنوز نابالغ باشند.

در پایان ماه هشتم، جنین ۴۵٫۷ سانتی‌متر طول و حدود ۲٫۳ کیلوگرم وزن دارد.

• هفته سی‌ام

جنین اکنون تقریبا ۱٫۳۶ کیلوگرم وزن دارد. در این میان، ممکن است دچار نوسانات خلقی، دست‌وپاچلفتی‌شدن و خستگی شوید.

• هفته سی‌ویکم

لگدهای قوی کودک شب‌ها شما را بیدار نگه می‌دارد و ممکن است که انقباضات برکستون هیکس را نیز احساس کنید.

• هفته سی‌ودوم

جنین در حال چاق‌شدن است! ممکن است که بزرگ‌شدن رحم نیز موجب سوزش معده (Heartburn) و نفس‌تنگی شود.

• هفته سی‌وسوم

با توجه ‌به اینکه وزن جنین به بیش از ۲ کیلوگرم رسیده است، احتمالا کج و سنگین راه می‌روید و در خوابیدن در رختخواب مشکل دارید.

ماه نهم (هفته ۳۴ تا ۳۷)

در طول این مرحله، جنین به رشد و بلوغ ادامه می‌دهد. در این مقطع، ریه‌ها به رشد و بلوغ کامل نزدیک شده‌اند. واکنش‌های غیرارادی جنین نیز هماهنگ شده‌اند؛ بنابراین، می‌تواند پلک بزند، چشم‌هایش را ببندد، سرش را بچرخاند، چیزها را محکم بگیرد و به صدا، نور و لمس واکنش نشان دهد.

در پایان ماه نهم، جنین حدود ۴۳ تا ۴۸ سانتی‌متر طول و ۲٫۵ تا ۳ کیلوگرم وزن دارد.

• هفته سی‌وچهارم

سیستم عصبی مرکزی و ریه‌های جنین در حال تکامل‌اند و ممکن است گیجی و خستگی سرعت شما را کاهش دهد.

• هفته سی‌وپنجم

جنین در رحم بسیار راحت و آرام است و دیگر پشتک نمی‌زند؛ ولی هنوز هم حرکت‌های مکرر او را (که البته به‌شدت قبل نیستند) احساس می‌کنید.

• هفته سی‌وششم

جنین هر روز حدود ۲۸ گرم وزن اضافه می‌کند. با نزدیک‌شدن به زمان تقریبی زایمان (Due date) ممکن است که پایین‌رفتن او به داخل لگن را احساس کنید.

• هفته سی‌وهفتم

مغز و ریه‌های جنین به رشد خود ادامه می‌دهند. ممکن است ترشحات واژن و انقباضات گاه‌به‌گاه بیشتری داشته باشید.

ماه دهم (هفته ۳۸ تا ۴۱)

در ماه پایانی، هر زمان ممکن است که زایمان کنید. شاید متوجه شوید که حرکت‌های کودک به‌دلیل کم‌بودن فضا کاهش یافته است. در این مقطع ممکن است که وضعیت جنین برای آماد‌ه‌شدن برای تولد تغییر کند. در حالت ایدئال، سر جنین در پایین رحم قرار می‌گیرد. شاید احساس ناراحتی کنید؛ زیرا جنین پایین و داخل لگن می‌افتد و برای تولد آماده می‌شود.

تا پایان ماه دهم، جنین ۴۵٫۷ تا ۵۰ سانتی‌متر طول و حدود ۳٫۲ کیلوگرم وزن دارد.

• هفته سی‌وهشتم

جنین قدرت زیادی در چنگ‌زدن و دردست‌گرفتن چیزها دارد، که به‌زودی هنگامی که برای اولین بار دست او را می‌گیرید می‌توانید آن را امتحان کنید! در این میان، مراقب نشانه‌های پره اکلامپسی باشید.

• هفته سی‌ونهم

در این هفته، جنین شما ترم کامل است و به زمان زایمان نزدیک می‌شوید. در صورت پاره شدن کیسه آب جنین، با پزشک خود تماس بگیرید.

• هفته چهلم

جنین اکنون به‌اندازه کدوتنبلی کوچک است! اگر هنوز باردارید و زایمان نکرده‌اید نگران نباشید. ادامه بارداری تا پس از موعد یا زمان تقریبی زایمان امری رایج است.

• هفته چهل‌ویکم

جنین دیگر نمی‌تواند داخل رحم باقی بماند. در این زمان، باید زایمان کنید یا از زایمان القایی استفاده کنید.

مراحل رشد جنین دوقلو

در ادامه، مراحل رشد جنین دوقلوهای ناهمسان را از لحظه لانه‌گزینی تا زمان تولد شرح می‌دهیم.

هفته سوم

در دوقلوهای ناهمسان، هر کودک از یک تخمک بارورشده مجزا به وجود می‌آید. تا هفته سوم، هر سلول تخم به توپی شامل چند صد سلول تبدیل شده است که بلاستوسیت نام دارد و داخل پوشش داخلی رحم لانه‌گزینی می‌کند.

هفته چهارم

اکنون دوقلوها به رویان تبدیل شده‌اند. رویان از دو لایه سلول تشکیل شده است که تمام ارگان‌ها و بخش‌های بدن از آن به وجود می‌آید. تا هفته بعدی هر رویان کیسه آمنیوتیک و جفت خود را خواهد داشت.

هفته هشتم

پس از هشت هفته، دوقلوها دست و پاهایی دارند که خم می‌شوند و قلب آنها ۲ هفته تپیده است. سلول‌های عصبی در مغز منشعب می‌شوند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.

هفته دوازدهم

دوقلوها مشغول لگدزدن و کِش‌آمدن هستند. دست‌های آنها روی قلبشان قرار گرفته و ناخن‌های کوچکشان شروع به رشد کرده‌اند. پلک‌ها نیز چشم‌ها را پوشانده‌اند و جوانه دندان‌ها زیر لثه‌ها در حال شکل‌گیری‌اند.

هفته شانزدهم

اکنون کودکان اثرانگشت منحصربه‌فرد خودشان را دارند. آنها می‌توانند حالت چهره خود را تغییر دهند و با چشم‌های نیمه‌باز نگاه کنند و مایع آمنیوتیکی را که بلعیده‌اند دفع کنند. با سونوگرافی می‌توانید اندام‌های جنسی آنها را مشاهده کنید.

هفته بیستم

با دوقلوهایتان صحبت کنید. شاید بتوانند صدای شما را بشنوند. در این زمان موهایی روی سرشان جوانه می‌زند و روی پوست آنها پوشش چرب و سفیدی تشکیل می‌شود که از آنها در برابر قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض مایع آمنیوتیک محافظت می‌کند.

هفته بیست‌وچهارم

ابروهای کودکان در حال رشد است. جوانه دندان‌های شیری و دائمی در محل خود هستند و جوانه‌های چشایی نیز احتمالا اکنون کار می‌کنند. رنگ پوست آنها پس از تولد هرچه که باشد، در این زمان پوستی قرمز و چروک‌خورده دارند.

هفته بیست‌وهشتم

دوقلوها می‌توانند پلک‌هایشان را باز کنند و روی پلک‌هایشان مژه‌هایی نیز به وجود آمده است. لایه‌هایی از چربی زیر پوست تشکیل شده است که موجب صاف‌شدن پوست آنها می‌شود. آنها می‌توانند انگشتان دستشان را بمکند و ممکن است سکسکه‌کردن آنها را حس کنید.

هفته سی‌ودوم

اکنون ناخن‌های انگشتان دست‌وپا به وجود آمده‌اند. بازوها، پاها و تنه آنها در حال پرشدن‌اند. حتی بعضی از کودکان در این زمان سری پر از مو دارند. بیشتر دوقلوها در چند هفته آینده متولد می‌شوند.

هفته سی‌وششم

میانگین سن بارداری دوقلوها در زمان تولد ۳۶ هفته است. ریه‌های آنها تا هفته سی‌وچهارم به‌خوبی رشد کرده است. آنها چند هفته آخر را صرف ذخیره لایه‌های چربی و افزایش وزن می‌کنند. میانگین وزن نوزادان دوقلو ۲٫۵ کیلوگرم است.

برخی اصطلاحات دوران پایانی بارداری

وقتی به پایان دوران بارداری نزدیک می‌شوید، درمورد زمان زایمان دسته‌بندی‌ها و اصطلاحاتی وجود دارد که باید با آنها آشنا باشید. از این اصطلاح‌ها برای تقسیم چند هفته پایانی دوران بارداری و همچنین، آگاهی از عوارضی خاص استفاده می‌شود که ممکن است در نوزاد ایجاد شود.

ممکن است احتمال بروز مشکلات تنفسی، شنوایی یا یادگیری در نوزادانی که در دوره ابتدای ترم (Early term) یا پیش از آن به دنیا می‌آیند، نسبت به نوزادانی که چند هفته پس از آنها و در چهارچوب زمانی ترم کامل به دنیا می‌آیند، بیشتر باشد. بهتر است با نحوه نوشتن این اصطلاح‌ها آشنا باشید. ممکن است ابتدا هفته را ببینید (۳۸) و سپس دو رقم را مشاهده کنید که با اسلش از هم جدا شده‌اند (۶/۷). این یعنی اکنون در روز چندم هفته بارداری خود قرار دارید؛ بنابراین ۶/۷ ۳۸ یعنی در روز ششم هفته سی‌وهشتم‌ بارداری هستید.

چند هفته پایانی بارداری به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:

• ابتدای ترم (Early term): ۳۷ ۰/۷ تا ۶/۷ ۳۸؛
• ترم کامل (Full term): ۳۹ ۰/۷ تا ۶/۷ ۴۰؛
• انتهای ترم (Late term): ۴۱ ۰/۷ تا ۶/۷ ۴۱؛
• پس از ترم (Post term): ۴۲ ۰/۷ و پس از آن.

سؤالاتی را که ممکن است درمورد سن بارداری و زمان تقریبی زایمان داشته باشید، با پزشک خود مطرح کنید.

سخن پایانی

در این مقاله، مراحل تشکیل جنین از زمان تخمک‌گذاری و لقاح تا تشکیل بلاستوسیت و رویان و رشد و تکامل جنین تا تولد را شرح دادیم. از آنجا که روند رشد جنین معمولا به‌صورت هفته به هفته بیان می‌شود، ماه‌ها به‌طور دقیق و ۳۰‌روزه مشخص نشده‌اند و بیشتر به‌صورت حدودی و بر اساس هفته‌ها تعیین شده‌اند.

شاید با مطالعه این مقاله و مشاهده فیلم مراحل رشد جنین، تصویر بهتر و روشن‌تری از مراحل رشد جنین به دست آورده باشید و با آگاهی و اطلاعات بیشتر، بهتر بتوانید این دوران مهم را سپری کنید و از عوارض و مشکلات ناخواسته پیشگیری کنید. می‌توانید نظرات و تجربه‌هایتان را در بخش «ارسال دیدگاه» با ما و دوستان دیگر خود در میان بگذارید.

کتاب الکترونیکی دلبستگی

اگر می‌خواهید دلیل بسیاری از رفتارهای شریک عاطفی، یا حتی خودتان را در رابطه متوجه شوید، حتما این کتاب را بخوانید.

مشاهده کتاب الکترونیکی