اگر بخواهیم از عوارض شب بیداری بگوییم، احتمالا گیجی، سردرد یا اختلال خواب اولین چیزهایی‌اند که به ذهن می‌رسند. منتها آیا می‌دانستید دیرخوابیدن یا اصلا نخوابیدن در طول شب کیفیت رابطه جنسی، حافظه، سلامت جسمی، ظاهر و حتی روند کاهش وزن شما را هم مختل می‌کند؟ اینها فقط چند مورد از تأثیرات منفی بی‌خوابی‌اند. اگر شما هم شب‌زنده‌دار هستید، بهتر است این مطلب را تا انتها بخوانید.
بیشتر شب‌زنده‌دارها می‌گویند چون در روز نمی‌توانند تمرکز کنند، شب را برای انجام کارهایشان ترجیح می‌دهند یا استدلال می‌کنند که بعضی‌ها برای شب‌بیداری ساخته شده‌اند. بعضی‌ها هم انجام کارهایی مثل دیدن فیلم، خواندن کتاب یا گشت‌‌‌‌زدن در شبکه‌های اجتماعی را به خوابیدن در طول شب ترجیح می‌دهند.
کسانی که دیر از خواب بیدار می‌شوند صبحانه‌شان را دیر می‌خورند یا ممکن است وعده صبحانه را حذف کنند. مصرف الکل، قند و کافئین هم در افراد شب‌زنده‌دار بیشتر از دیگران است. همچنین، بیشتر این افراد به‌جای خوردن چند وعده غذا در روز، یک وعده بزرگ و پرکالری دریافت می‌کنند. احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ نیز در شب‌زنده‌داران بیشتر است.
رایج‌ترین عوارض شب بیداری
۱. بی‌خوابی مشکلات سلامتی را در پی دارد
پژوهشی در سال ۲۰۱۳ در مجله کرونوبیولوژی اینترنشنال (Chronobiology International) چاپ شد که نشان می‌داد افراد شب‌زنده‌دار ۳۰ درصد بیشتر از دیگران ممکن است به فشار خون بالا مبتلا شوند.
رایج‌ترین مشکلات سلامتی ناشی از بی‌خوابی عبارت‌اند از:
- دیابت؛
- ریزش مو؛
- ضعف چشم؛
- حملات قلبی؛
- انواع سکته‌ها؛
- نارسایی قلبی؛
- مشکلات پوستی؛
- بیماری‌های قلبی؛
- چاقی و اضافه‌وزن؛
- تحلیل‌رفتن عضلات؛
- ضربان نا‌منظم قلب؛
- کوچک‌شدن مغز به‌مرور زمان.
۲. افراد بی‌خواب زندگی جنسی بی‌کیفیتی دارند
متخصصان و کارشناسان خواب می‌گویند افرادی که کم می‌خوابند تمایل کمتری به رابطه جنسی پیدا می‌کنند. علت این موضوع ممکن است بی‌انرژی‌بودن، خواب‌آلودگی و استرس زیاد باشد. پژوهشی که در سال ۲۰۰۲ (در مجله Clinical Endocrinology & Metabolism) منتشر شد نشان داد مردانی که کم‌می‌خوابند یا خوب نمی‌خوابند سطوح تستوسترون کمتری دارند. در نتیجه، توانایی و تمایلات جنسی آنها کاهش می‌یابد.
همچنین، زنانی که بی‌خوابی دارند یا کم می‌خوابند انرژی و تمایل لازم برای برقراری رابطه جنسی باکیفیت را ندارند. بی‌خوابی در زنان ممکن است استرسشان را افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهد زنانی که استرس زیادی دارند استروژن کمی ترشح می‌کنند و همین امر میل جنسی آنها را کاهش می‌دهد.
۳. افسردگی با بی‌خوابی تشدید می‌شود
شب‌بیداری و اختلالات خواب ممکن است به‌مرور زمان افسردگی را در پی داشته باشد. در نظرسنجی‌ای که در سال ۲۰۰۵ در آمریکا انجام شد، نتایج نشان می‌داد افراد افسرده کمتر از ۶ ساعت در طول شب می‌خوابند. بی‌خوابی، که یکی از اختلالات جدی است، تأثیر مستقیم بر افسردگی دارد. در سال ۲۰۰۷، پژوهشی روی ۱۰هزار نفر انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد احتمال ابتلا به افسردگی در شرکت‌کنندگانی که بی‌خوابی داشتند ۵ برابر بیشتر از افرادی بود که خوب می‌خوابیدند.
۴. کم‌خوابیدن بیماری‌های پوستی و پیری زودرس را به دنبال دارد
بی‌کیفیت‌شدن پوست یکی از عوارض شب بیداری است که در همان هفته اول کم‌خوابیدن خودش را نشان می‌دهد. پوست زبر و خسته، پف زیر چشم، جوش‌زدن، قرمزی یا زردی پوست، خشکی یا چربی بیش‌ازحد و پوسته‌پوسته‌شدن چند مشکل از عارضه‌های پوستی‌اند که بر اثر کم‌خوابی ایجاد می‌شوند. علاوه بر این عوارض که به‌سرعت خود را نشان می‌دهند، عوارض دیگری هم وجود دارند که طی سال‌ها بروز می‌کنند، مثل زود چروک‌شدن، افتادگی و لک‌شدن پوست.
۵. شب‌بیداری بر احتمال ابتلا به فراموشی و زوال عقل می‌افزاید
اگر می‌خواهید حافظه‌ای قوی داشته باشید خوب بخوابید. در سال ۲۰۰۹، دانشمندان فرانسوی و آمریکایی تحقیقاتی درباره حافظه انسان انجام دادند. در این تحقیقات، مشخص شد یک‌سری از امواج مغزی مسئول تثبیت خاطرات‌اند. این امواج تجربه‌ها و آموخته‌های فرد را از قسمت هیپوکامپوس (Hippocampus) مغز به نئوکورتس (Neocortex) ارسال می‌کند. این اطلاعات در قسمت نئوکورتکس پردازش می‌شوند و به تثبیت می‌رسند. این فرایند فقط در طول خوابی عمیق به‌درستی انجام می‌شود.
۶. شب‌زنده‌داری باعث اضافه‌وزن می‌شود
باور عمومی بر این است که افراد چاق زیاد می‌خوابند و برای کاهش وزن، فرد باید به‌شدت تقلا کند. منتها این باور غلط است. کم‌خوابی به‌خودی‌خود ممکن است عاملی برای پرخوری و در نتیجه چاقی باشد. تحقیقی در سال ۲۰۰۴ انجام شد که نشان می‌دهد افرادی که کمتر از ۶ ساعت در طول شبانه‌روز می‌خوابند ۳۰ درصد بیشتر از افرادی که ۷ تا ۹ ساعت می‌خوابند گرفتار چاقی‌اند.
تحقیقات اخیری که روی ارتباط بین اشتها و خواب انجام شده‌اند نشان می‌دهند کم‌خوابی میل به غذاهای پرچرب و پرکالری را افزایش می‌دهد. به همین دلیل، اخیرا دانشمندان توصیه می‌کنند که متخصصان تغذیه، علاوه بر خوراک، خواب مراجعه‌کنندگان خود را هم زیر نظر داشته باشند.
۷. شب‌بیداری قوه تشخیص را ضعیف می‌کند
با کم‌خوابی و خستگی ناشی از آن در قضاوت‌هایمان اشتباه می‌کنیم. همچنین، گرفتن تصمیمات درست و عاقلانه نیز در مواقع کم‌خوابی بسیار سخت می‌شود. همین تمرکزنداشتن روی قضاوت، موجب می‌شود افرادی که شب‌بیداری دارند نتوانند عوارض شب بیداری را درست درک کنند و آنها را نادیده خواهند گرفت.
در دنیای ما که همه‌چیز به‌سرعت در حال تغییر است و زمان ارزش بسیار زیادی دارد، خیلی از افراد تصور می‌کنند با نخوابیدن یا کم‌خوابیدن می‌توانند خودشان را با سرعت بالای تغییرات هماهنگ کنند. حتی گاهی کم‌خوابیدن افتخار به حساب می‌آید. منتها متخصصان و کارشناسان خواب نظر دیگری دارند. آنها می‌گویند بی‌خوابی کارایی فرد را کاهش می‌دهد و در نتیجه، سرعت انجام کار را کند می‌کند. علاوه بر این، افراد خسته بیشتر خطا می‌کنند.
از طرفی، افرادی که به‌جای ۸ ساعت، کمتر از ۶ ساعت در طول شبانه‌روز می‌خوابند گمان می‌کنند بدنشان به کم‌خوابیدن عادت کرده است. این باور اصلا درست نیست. وقتی از همین افراد آزمون آگاهی و تست هوش بگیریم، متوجه می‌شویم عملکرد آنها هر دفعه بدتر از دفعه قبل است. همین امر نشان می‌دهد کم‌خوابی باعث تحلیل رفتن و ضعف ذهن می‌شود.
۸. کم‌خوابی توان یادگیری را کاهش می‌دهد
داشتن خواب کافی تأثیر خیلی مهمی بر تفکر و یادگیری دارد. همان طور که قبلا گفتیم، افراد بی‌خواب یا کم‌خواب به‌مرور عملکرد ذهنی ضعیف‌تری خواهند داشت. در یادگیری چیزهای جدید نیز همین‌طور است. اگر فرد به‌اندازه کافی نخوابد، نمی‌تواند توانایی‌های جدید را کامل یاد بگیرد. در واقع، شب و زمان خواب فرصت مناسبی است تا مغز چیزهایی را که در طول روز یاد گرفته‌ایم ثبت و ماندگار کند. اگر فرصت خوابیدن را از خودمان بگیریم، آموخته‌های جدید راهی به لایه‌های درونی ذهن ما پیدا نمی‌کنند.
سخن آخر
عوارضی که از شب‌بیداری برایتان گفتیم ممکن است در بعضی افراد خیلی زودتر خودشان را نشان دهند و در افراد بسیار کمی هم اصلا بروز نکنند. خبر خوب این است که اگر دچار اختلال خاصی نباشیم، شب‌بیداری و کم‌خوابی و بی‌خوابی از عادت‌های ما هستند و با کمی اراده می‌توانیم این عادت‌ها را اصلاح کنیم. زندگی سالم حاصل پرورش‌دادن عادت‌های سالم است.
