چند ماهی می‌شود که واکسیناسیون ویروس کرونا در تمام دنیا و از جمله در ایران عزیزمان شروع شده است. شاید برای خیلی‌ها این سؤال پیش آمده باشد که چرا واکسن کرونا در دو نوبت یا اصطلاحا ۲ دوز تزریق می‌شود. آیا دوز اول واکسن کرونا ایمنی کافی ایجاد می‌کند؟ چرا تزریق دوز دوم واکسن لازم است؟ برای رسیدن به جواب این سؤالات تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
انواع واکسن کرونا
تاکنون میلیون‌ها نفر در سراسر جهان حدود یک شات از دو دوز واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند. واکسن‌های تولیدی در سراسر جهان اساس مختلفی دارند. بعضی انواع واکسن مثل واکسن فایزر (Pfizer) و مدرنا (Moderna) برپایه ام.آر.ان.ای (mRNA) و بعضی از واکسن‌ها مثل جانسون اند جانسون برپایه دی.ان.ای (DNA) طراحی شده‌اند یا حتی مثل واکسن سینوفارم (Sinofarm) ویروس غیرفعال‌شده هستند. درنتیجه دوز تزریقی، دفعات تزریق و اثربخشی آنها با یکدیگر متفاوت است.
واکسن مجاز در آمریکا مدرنا و فایزر است و در انگلیس، فایزر و آسترازنکا تزریق می‌شود. دوز دوم واکسن در انگلیس ۱۲ هفته بعد از شات اول واکسن تزریق می‌شود. دوز دوم واکسن در امریکا ۲۱ روز بعد از اولین شات واکسن فایزر و ۲۸ روز بعد از اولین دوز واکسن مدرنا تزریق می‌شود. در شرایط خاص این فاصله زمانی به ۶ هفته هم می‌رسد.
درصد اثربخشی واکسن به چه معنی است؟
درصد اثربخشی واکسن به نسبت افرادی بستگی دارد که بعد از دریافت واکسن حفاظت کامل را دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، زمانی‌که می‌گوییم اثربخشی واکسن ۸۰ درصد است یعنی ۸۰ درصد افراد ایمنی کامل را دارند و ۲۰ درصد ایمنی کامل ندارند.
- افرادی که ایمنی کامل را در دوز اول دریافت می‌کنند، با تزریق دوز دوم، کیفیت پاسخ ایمنی و دوام آن را افزایش می‌دهند.
- افرادی که با تزریق دوز اول ایمنی کامل را دریافت نمی‌کنند، ممکن است با تزریق دوز دوم ایمنی را به دست بیاورند. البته بعضی افراد ممکن است با تزریق دوز دوم هم ایمنی را دریافت نکنند زیرا سیستم ایمنی آنها درنهایت به واکسن پاسخ نمی‌دهد.
چرا تزریق دوز دوم واکسن لازم است؟
تحقیقات جدید نشان می دهد زمانی‌که بعضی واکسن‌ها تنها در یک دوز تزریق می‌شوند ایمنی ضعیفی ایجاد می‌کنند اما تزریق دوز دوم می‌تواند پاسخ ایمنی قوی‌تری را به همراه داشته باشد. به عبارت دیگر دوز اول فرایند ایجاد حفاظت در بدن را شروع می‌کند و دوز دوم به شکل گسترده‌ای روی تقویت این حفاظت ایجادشده کار می‌کند.
همچنین مطالعات نشان می‌دهد که تزریق شات دوم واکسن اثربخشی بهتری در برابر جهش‌های ویروس دارد. زمانی‌که به‌جای یک دوز، دو دوز از واکسن فایزر و آسترازنکا در انگلیس تزریق شد، پژوهش‌ها نشان داد که میزان اثربخشی واکسن در برابر جهش‌ها بهتر بود.
در یک مطالعه، هر دو واکسن ۳ هفته بعد از دوز اول تزریق شدند و در برابر جهش دلتا (گونه جهش‌یافته هندی ویروس کرونا)۳۰ درصد محافظت داشتند. این میزان دو هفته بعد از تزریق دوز دوم واکسن به ۶۰ و ۸۸ درصد افزایش یافت، به‌طوری‌که وزیر بهداشت آمریکا هم اعلام کرد تزریق دوز دوم واکسن می‌تواند از انتشار ویروس کرونا نوع دلتا در آمریکا جلوگیری کند. همچنین تزریق دوز دوم واکسن فایزر برای جلوگیری از سویه‌های در حال ظهور ویروس کرونا در انگلیس ضروری است.
از طرف دیگر تزریق دوز دوم فایزر و آسترازنکا ۳ هفته بعد از تزریق دوز اول موجب حفاظت ۵۰درصدی در برابر جهش آلفا (گونه جهش‌یافته انگلیسی ویروس کرونا) شد. این میزان بعد از ۲ هفته به ۶۶ و ۹۳ درصد رسید.
آیا اولین دوز واکسن کرونا ایمنی کافی را ایجاد می‌کند و می‌توان به سفر رفت؟
در جواب باید گفت شما ۲ هفته بعد از دریافت دوز دوم واکسن کرونا ایمنی لازم در برابر ویروس را دریافت می‌کنید. بنابراین سفر‌کردن بعد از دریافت دوز اول ایده جالبی نیست، زیرا دوز اول ایمنی کمی ایجاد می‌کند؛ اما درصورتی که ناچار به سفر کردن شدید، حتما موارد ایمنی و بهداشتی را رعایت کنید.
بایدها ونباید‌های سفر بعد از زدن دوز اول واکسن کرونا
- ماسک بزنید و فاصله اجتماعی را رعایت کنید.
- در طول سفر با تعداد افراد کمی در ارتباط باشید.
- مکانی را انتخاب کنید که افراد بیشتری در آن واکسینه شده باشند.
- ۳ تا ۵ روز بعد از سفر آزمایش کرونا دهید.
اگر دوز دوم واکسن را به‌موقع دریافت نکردید، چه اتفاقی می‌افتد؟
به‌توصیه مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) بهتر است دوز دوم واکسن را در زمان تعیین‌شده دریافت کنید. هنوز اطلاعات کافی در مورد تأخیر دریافت دوز دوم و تأثیر آن در ایمنی‌زایی واکسن وجود ندارد.
ممکن است در بسیاری از کشورها فرایند واکسیناسیون با مشکل مواجه شود و به صورت ناخواسته این تأخیر اتفاق بیفتد؛ در غیر این صورت سعی کنید دوز دوم را به‌موقع بزنید.
آیا تفاوتی بین عوارض جانبی دوز اول و دوم واکسن وجود دارد؟
عوارض جانبی هر دو دوز تزریقی واکسن یکسان است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- واکنش محل تزریق شامل درد، قرمزی و تورم؛
- خستگی؛
- تب؛
- لرز؛
- سردرد؛
- بدن درد؛
- استفراغ؛
- ورم غدد لنفاوی.
علائمی مثل خستگی، سردرد و بدن‌درد بعد از دریافت دوز دوم شایع‌تر است. این علائم معمولا نشانه فعال‌شدن سیستم ایمنی شما است؛ اما نداشتن عوارض جانبی هم طبیعی است. واکسن بدون ایجاد عوارض هم می‌تواند باعث تقویت سیستم ایمنی شما شود.
آیا هر دو دوز اول و دوم واکسن کرونا باید از یک نوع باشند؟
به‌دلیل افزایش ویروس کرونا، در بعضی کشورها مثل بحرین و اروگوئه برای دوز اول از واکسن سینوفارم و برای دوز بعدی از آسترازنکا استفاده می‌شود. از طرفی واکسن خطر انتقال ویروس را کاهش می‌دهد و تزریق واکسن به‌مراتب بهتر از واکسن نزدن است. همچنین بعضی کشورها مثل بحرین و امارات ۶ ماه بعد از تزریق دوز دوم واکسن سینوفارم، از دوز اضافی واکسن سینوفارم یا تک دوز فایزر استفاده می‌کنند تا میزان حمایت کلی واکسن را افزایش دهند.
نکات پایانی
از آنجایی که هیچ واکسنی ۱۰۰ درصد مؤثر نیست و جهش‌های مختلف می‌توانند حمایت و اثربخشی واکسن را کمتر کنند، درنتیجه ممکن است بعد از واکسیناسیون کامل هم موارد جدید ابتلا به کرونا گزارش شود. همچنین سیستم ایمنی برای رشد کامل به چند هفته زمان نیاز دارد.
بعضی افراد بلافاصله بعد از تزریق دوز دوم به کرونا مبتلا می‌شوند اما شدت بیماری در افراد واکسینه‌شده نسبت به دیگران خفیف‌تر است. از طرفی واکسن میزان انتقال ویروس را کاهش می‌دهد. واکسن‌ها به خروج از همه‌گیری کرونا کمک می‌کنند؛ پس محدودیت‌های مربوط به آن به معنی شکست راه‌حل واکسن نیست.
شما بگویید
شما چه دیدگاهی برای استفاده از واکسن دارید؟ آیا واکسن می‌زنید و تزریق آن را به دیگران پیشنهاد می‌کنید؟ در صورت تمایل می‌توانید نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و این مقاله را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
منابع دیگر: fortune و ucsf و sputnikvaccine و theconversation و healthline و curlytales
سلام من دوز اول سینوفارم و زدم هشت روز بعد کرونا گرفتم امکان داره علائم واکسن باشه. تست ندادم حالت گلو درد تب بدن درد کمی دارم
سلام سارا جان؛
معمولا علائم یک یا دو روز بعد از تزریق واکسن مشخص میشه و طی چند روز از بین می ره اگر اینطور نباشه احتمالا به کرونا مبتلا شدین و بهتره برای اطمینان به پزشک مراجعه کنید.
سلام آیا هر دو دوز واکسن از یک جنس است
سلام دوست عزیز؛
بله دوز اول هرواکسنی زدین دوز دوم رو هم باید از همون واکسن دریافت کنید و فاصله زمانی بین دوز اول و دوم براساس نوع واکسن تعیین میشه
سلام ببخشید سوالی که نوشته بودم مفهوم را نرسانده بود
منظورم این بود که مثلاً دوز اول واکسن برکت با دوز دوم واکسن برکت یک واکسن هستند یا جنس آنها متفاوت است
تنها واکسن اسپوتنیک دوز اول و دوز دومش باهم متفاوت می‌باشند
بقیه واکسن ها هر دو دوزشان یکسان می‌باشد.
سلام علیرضای عزیز؛
ممنون از پاسخ و همراهیتون
سلام دوست عزیز؛
اطلاع دقیقی در این مورد ندارم