کلمه «برات (BRAT)» مخفف ۴ کلمه انگلیسی موز (Banana)، پوره سیب (Applesauce)، برنج (Rice) و نان تست (Toast) است. در گذشته، متخصصان اطفال رژیم غذایی برات را برای درمان مشکلات معده در کودکان تجویز می‌کردند. اساس این رژیم بر مصرف غذاهای دارای هضم راحت و سبک است. در این مطلب، تحقیقات انجام‌گرفته راجع‌به برات و میزان تأثیرگذاری آن برای درمان مشکلات و بیماری‌های معده را بررسی می‌کنیم.
تصور می‌شود مصرف این غذاها با بهبود علائم مشکلات و بیماری‌های گوارشی و کاهش مقدار مدفوع تولیدی به بهبود این دست مشکلات کمک کند. با‌ابن‌حال امروزه، متخصصان معتقدند رژیم غذایی برات بهترین گزینه برای درمان مشکلات معده نیست. در ادامه همراه ما باشید تا بیشتر با این رژیم غذایی آشنا شویم.
رژیم غذایی برات چیست؟
رژیم غذایی برات نوعی رژیم غذایی محتوی غذاهای با فیبر کم و سبک است که اغلب برای درمان مشکلات معده، مشکلات گوارشی و اسهال تجویز می‌شود. متخصصان اطفال از گذشته این رژیم غذایی را برای بهبود نوزادان مبتلا به اسهال توصیه می‌کردند.
چه‌چیزی میان غذاهای این رژیم مشترک است؟ غذاهای این رژیم غذایی سبک‌اند و به‌راحتی در معده گوارش می‌شوند. مصرف این غذاها بعد از بروز اسهال، استفراغ و حالت تهوع به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. در حالی که رژیم برات در کوتاه‌مدت مؤثر است، اما به‌خاطر پایین‌بودن فیبر، پروتئین و چربی گزینه خوبی برای درازمدت نیست و خطراتی را برای سلامتی به‌دنبال خواهد داشت.
غذاهای مجاز و ممنوعه در رژیم غذایی برات
برخی پزشکان معتقدند رژیم غذایی ملایم (Bland) با رژیم غذایی برات متفاوت است. منتها اکثر آنها هم‌نظرند که در رژیم غذایی برات می‌توانید علاوه‌بر موز، پوره سیب، برنج و نان تست غذاهای دیگری نیز بخورید. مهم‌ترین نکته در رژیم برات مصرف غذاهای سبکی است که فشاری به معده‌تان وارد نکند. در این رژیم، فرد باید غذاهای با فیبر پایین مصرف کند تا به توقف اسهال و سفت‌شدن مدفوع کمک بکند.
از جمله غذاهای مناسب رژیم برات عبارت‌اند از:
- کراکرها؛
- گوشتابه؛
- چای کم‌رنگ؛
- آب سیب شفاف؛
- سیب‌زمینی پخته یا آب‌پزشده؛
- غلات پخته‌شده (مانند جو دوسر)؛
- دمنوش‌های گیاهی مخصوصا زنجبیل و نعنا.
افراد باید از مصرف غذاهای سنگین در رژیم برات خودداری کنند. از جمله غذاهای نامناسب برای این رژیم غذایی عبارت‌اند از:
- شیر و لبنیات؛
- غذاهای سرخ‌کردنی، چرب یا پرادویه؛
- نوشیدنی‌های خیلی داغ یا خیلی سرد؛
- پروتئین‌های سنگین (مانند استیک، کباب، ماهی)؛
- غذاهای محتوی شکر و شیرین‌کننده‌های مصنوعی؛
- نوشیدنی‌های الکلی، قهوه و سایر نوشیدنی‌های محتوی کافئین؛
- سبزیجات خام (مانند سبزیجات سالادی، هویج، کلم بروکلی و گل‌کلم)؛
- میوه‌های اسیدی (مانند میوه‌های خانواده بری، انگور، پرتقال و لیموترش).
چگونه باید رژیم غذایی برات را دنبال کرد؟
تحقیقات و دستورالعمل‌های محدودی درباره شیوه دنبال‌کردن رژیم برات وجود دارند. منتها توصیه‌هایی برای دنبال‌کردن رژیم ۳روزه برات موجود است:
- باید تا ۶ ساعت اول از شروع بیماری از مصرف هر نوع غذایی خودداری کنید. به معده‌تان استراحت بدهید و برای غذاخوردن صبر بکنید تا حالت تهوع و اسهالتان به‌طور کامل متوقف شود. در این مدت، می‌توانید بستنی یخی یا مقداری آب یا نوشیدنی ورزشی میل کنید. این کار به تأمین مجدد آب و الکترولیت‌هایی که بدنتان از دست داده کمک می‌کند.
- در طول ۲۴ ساعت اول بیماری، نوشیدنی‌هایی مصرف کنید که هضم آسانی داشته باشند. از جمله این نوشیدنی‌ها می‌توان به آب، آب سیب، آب سبزیجات و آب مرغ اشاره کرد.
- اگر علائمتان بازگشت، نوشیدن این مایعات را متوقف کرده و چند ساعت تا مصرف دوباره آنها صبر کنید.
- در روز دوم بیماری، رژیم غذایی برات را شروع کنید. این رژیم بسیار محدودکننده است و رژیم غذایی مغذی‌ای محسوب نمی‌شود؛ بنابراین بیش از زمان موردنیاز به آن ادامه ندهید.
- از روز سوم بیماری، اگر احساس می‌کنید حالتان مساعد است، می‌توانید به‌آرامی رژیم غذایی طبیعی‌تان را شروع کنید. می‌توانید این کار را با مصرف غذاهایی مانند تخم‌مرغ آب‌پز با زرده عسلی، میوه‌ها و سبزیجات پخته‌شده و گوشت سفید مانند مرغ و بوقلمون شروع کنید.
چه زمانی می‌توان رژیم غذایی برات را دنبال کرد؟
رژیمی ملایم و سبک مانند رژیم غذایی برات طراحی شده تا مشکلات معده در افراد زودتر بهبود بیابد. همچنین، افراد می‌توانند از این رژیم در شرایط دیگری مانند پس از عمل جراحی که نیاز به مصرف غذاهای سبک است بهره ببرند. در گذشته، متخصصان رژیم غذایی برات را برای درمان گاستروانتریت (بیماری التهاب معده‌ای ـ روده‌ای) حاد در نوزادان توصیه می‌کردند. البته امروزه آکادمی پزشکی اطفال آمریکا از توصیه این رژیم به بیماران حمایت نمی‌کند.
رژیم غذایی برات نباید برای کاهش وزن استفاده شود، زیرا میزان مواد مغذی آن برای استفاده درازمدت بسیار پایین است. اگر حالت تهوع، اسهال و استفراغ دارید، از پزشکتان بپرسید که این رژیم برایتان مناسب است یا خیر.
آیا رژیم غذایی برات مؤثر است؟
پزشکان در گذشته رژیم غذایی برات را توصیه می‌کرده‌اند؛ اما در حال حاضر این رژیم بهترین گزینه محسوب نمی‌شود. بر خلاف برخی باورهای عامه، تحقیقات کمی در حمایت از تأثیرگذاری رژیم غذایی برات انجام گرفته است. آکادمی پزشکی اطفال آمریکا، پس از سال‌ها حمایت از رژیم غذایی برات، دیگر آن را برای نوزادان و کودکان توصیه نمی‌کند. این امر به این دلیل است که رژیم غذایی برات بسیار محدودکننده است و پروتئین‌ها، درشت‌مغذی‌ها و ریزمغذی‌های موردنیاز بدن برای بهبودی را تأمین نمی‌کند.
هیچ کارآزمایی بالینی‌ای روی رژیم غذایی برات وجود ندارد. منتها پژوهش‌هایی درباره تأثیر غذاهای موجود در رژیم غذایی برات بر اسهال انجام گرفته است؛ برای مثال، موز محتوی نوعی نشاسته به‌نام پکتین است که برای دستگاه گوارش مفید است. همچنین، موز محتوی پتاسیم است که به جذب آب و الکترولیت‌ها در بدن کمک می‌کند. بررسی‌ای در سال ۲۰۱۹ نشان داد مصرف موز خام به کاهش اسهال و یبوست در کودکان کمک می‌کند. بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۶، مصرف سوپ برنج در درمان اسهال حاد در کودکان بسیار مؤثر است.
محدودیت‌های رژیم غذایی برات
محدودیت‌های رژیم غذایی برات ممکن است برای بدن معایب بیشتری نسبت به مزایای آن داشته باشد. در پژوهشی پژوهشگران دریافتند داشتن رژیم غذایی برات به‌مدت ۲ هفته ممکن است موجب سوء‌تغذیه شدید و برخی مشکلات دیگر در کودکان شود.
امروزه، آکادمی پزشکی اطفال آمریکا توصیه می‌کند برای بهبود مشکلات معده کودک، رژیم غذایی متوازن و سالم را برای بچه‌ها در نظر بگیرید تا آنها بهبود یابند. همچنین، مراقبت مداوم و تغذیه نوزادان با شیرخشک مفید است. در بزرگ‌سالان و بچه‌ها رژیم غذایی برات احتمالا بهتر از چیزی نخوردن است. منتها این رژیم راهحل درازمدت مفیدی برای مشکلات معده نیست. هدف این رژیم رساندن فرد به تغذیه طبیعی در زودترین زمان ممکن است.
در مجموع، به تحقیقات بیشتری نیاز است تا بتوانیم بفهمیم رژیم غذایی برات راهحل مؤثری در افراد مبتلا به مشکلات معده است یا خیر. اگر می‌خواهید این رژیم را برای درمان مشکلات معده‌تان دنبال کنید، ابتدا با پزشک مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر پس از ۲۴ ساعت رژیم غذایی برات حالتان بهبود پیدا نکرد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر دچار اسهال مداوم یا شدید هستید، بهتر است به پزشک مراجعه بکنید. ممکن است علائمتان ناشی از نوعی گاستروانتریت ویروسی باشد که به‌طور معمول نیاز به درمان پزشکی ندارد. منتها موارد دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند چنین علائمی را در فرد ایجاد کنند و نیاز به درمان‌های پزشکی دارند؛ برای مثال ممکن است علائمتان ناشی از موارد زیر باشد:
- انگل؛
- باکتری؛
- برخی داروها؛
- عدم‌تحمل برخی مواد غذایی؛
- مشکلات دیگری که ممکن است به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز داشته باشند.
حتی اگر احساس می‌کنید مشکل معده‌تان جدی نیست، پس از گذشت ۲ روز از ادامه‌دارشدن اسهال یا اگر زمانی که احساس کردید بدنتان دچار کم‌آبی (دهیدراتاسیون) شده، به پزشک مراجعه بکنید. علائم کم‌آبی بدن عبارت‌اند از:
همچنین، اگر احساس دردهای شکمی یا روده‌ای کردید یا دچار خون در مدفوع، مدفوع سیاه یا تب بیش از ۳۸٫۸ سانتی‌گراد (۱۰۲ درجه فارنهایت) دارید، به پزشک مراجعه بکنید. در کودکان کوچک و نوزادان حتی اگر اسهال یا استفراغ ۱ روز هم ادامه پیدا کرد، باید به پزشک مراجعه بکنید.
سایر درمان‌ها برای مشکلات گوارشی
علاوه بر تغییر رژیم غذایی، راه‌های دیگری وجود دارند که می‌توانند به بهبود مشکلات معده‌تان کمک کنند.
۱. تأمین آب بدن
کم‌آبی بدن می‌تواند یکی از عوارض جدی اسهال باشد. برای جلوگیری از این وضعیت، بهتر است نوشیدنی‌هایی مانند آب، گوشتابه، آب نارگیل، نوشیدنی‌های ورزشی و آب سیب مصرف بکنید. اینها با تأمین الکترولیت‌ها به بهبودتان کمک می‌کنند.
۲. پرهیز از مصرف بعضی غذاها
به غذای مصرفی‌تان توجه کنید. برخی غذاها ممکن است برای معده‌تان هضم سخت‌تری داشته و موجب بروز اسهال شوند. در حالی که متخصصان دنبال‌کردن رژیم برات را به‌عنوان راه‌حلی درازمدت توصیه نمی‌کنند، شما همچنان باید از مصرف غذاهای سرخ‌کرده و چرب و غذاهای تند برای چند روز خودداری بکنید. همچنین، باید در این دوره از مصرف نوشیدنی‌های الکلی، قهوه و سایر نوشیدنی‌های محتوی کافئین نیز بپرهیزید.
۳. مصرف داروهای ضداسهال
از پزشکتان درباره داروهای ضداسهال بپرسید. اگر ممکن است شرایطتان را بدتر بکنند یا علت بروز اسهال را مخفی کنند، از مصرف آنها خودداری کنید. داروهای بدون نسخه زیادی موجودند. این داروها می‌توانند به کاهش دفعات اسهال کمک کنند. اگر اسهال ناشی از آلودگی به باکتری، انگل یا سایر مشکلات پزشکی باشد، این داروها نمی‌توانند فایده‌ای داشته باشند. همچنین، ممکن است این داروها برای کودکان مناسب نباشند.
۴. پروبیوتیک‌ها و پری‌بیوتیک‌ها
مصرف پروبیوتیک‌ها، با افزایش باکتری‌های مفید دستگاه گوارش، به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند. از جمله سویه‌های مناسب پروبیوتیک‌هایی که برای بهبود اسهال توصیه می‌شوند می‌توان به لاکتوباسیلوس رامنوسوس و ساکارومایسس بولاردی اشاره کرد. بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۵، هر دوی این سویه‌ها می‌توانند زمان بیماری را تا یک روز کاهش بدهند. مکمل پروبیوتیک را می‌توانید به‌صورت کپسول یا مایع از داروخانه‌ها تهیه کنید. همچنین، پروبیوتیک‌ها در غذاهای تخمیری مانند کفیر نیز وجود دارند.
مصرف فیبرهای محتوی پری‌بیوتیک نیز معمولا برای شما مفید است، زیرا پری‌بیوتیک‌ها به تغذیه باکتری‌های دستگاه گوارش کمک می‌کنند. این فیبرها را بیشتر می‌توان در غذاهای زیر یافت:
- پیاز؛
- موز؛
- سیر؛
- حبوبات؛
- جو دوسر؛
- میوه‌های خانواده بِری (مانند تمشک، توت‌فرنگی و…)؛
سخن پایانی
امروزه رژیم غذایی برات به‌عنوان بهترین گزینه درمان مشکلات معده توصیه نمی‌شود؛ اما معمولا راه موقتی خوبی برای انتقال به زمانی است که بتوانید به تغذیه طبیعی‌تان برگردید. پس از مشکلات معده، ممکن است برای غذاخوردن دوباره نگران باشید. منتها کم‌آبی بدن باید بزرگ‌ترین نگرانی‌تان باشد.
کم‌آبی بدن، در صورت درمان‌نشدن، می‌تواند زندگی‌تان را تهدید کند. به‌محض اینکه توانایی مصرف چیزی را داشتید، شروع به مصرف مایعات کنید و سعی کنید در اولین فرصت دوباره غذا میل کنید. با اینکه پژوهش‌ها رژیم غذایی برات را توصیه نمی‌کنند، موز، سیب‌زمینی و غلات پخته‌شده مانند برنج و جو دوسر به بهبود سریع‌تر مشکلات معده کمک می‌کنند. در اولین فرصت که توانستید، از انواع غذاهای متنوع و متوازن در رژیم غذایی‌تان استفاده کنید تا مواد مغذی و سطح انرژی‌تان به حالت عادی برگردد.
