موسیقی سنتی یا کلاسیک ایرانی فرهنگ صوتی ما ایرانیان است. زیبایی و گوش‌نوازی فراز و فرودهای این فرهنگ اصیل در نوع خود بی‌نظیر است. این موسیقی ریشه‌ای چندهزارساله دارد و در زمان شکل‌گیری تمدن ایلامی‌ها پا به عرصه گذاشته است. این موسیقی به‌لطف جذابیت‌های ذاتی خود و به‌همت هنرمندان ایرانی زنده مانده و سینه‌به‌سینه و نت‌به‌نت همچون میراثی گران‌بها به نسل جوان امروزی منتقل شده است. نقش گروه‌های موسیقی و هنرمندانی که در زمینه موسیقی سنتی ایرانی فعالیت می‌کنند، در حفظ این میراث انکارناپذیر است. در این مقاله گروه های موسیقی سنتی ایرانی را معرفی کرده‌ایم.
۱. گروه ماه‌بانو
سرپرستی این گروه موسیقی سنتی را مجید درخشانی، آهنگ‌ساز و نوازنده تار، بر عهده دارد. ماه‌بانو در سال ۱۳۹۱ تشکیل شد و به‌جز سرپرست گروه، همه اعضایش بانوان هستند. «جان عاشق»، «ما را بس» و «گل‌رخ» از آثار گروه ماه‌بانو هستند.
۲. گروه موسیقی شهناز از بهترین گروه های موسیقی سنتی ایرانی
اسطوره آواز ایران، محمدرضا شجریان، گروه بزرگ شهناز را در سال ۱۳۸۷ تأسیس کرد. گروه نام خود را از نوازنده قَدَر تار، جلیل شهناز وام گرفته است. سرپرستی نوازندگان گروه شهناز بر عهده مجید درخشانی است. استفاده از سازهای ابداعی محمدرضا شجریان از ویژگی‌هایی این گروه است، سازهایی مانند:
- شه بانگ؛
- تندر و بم‌ساز؛
- قیچک آلتو؛
- صراحی؛
- شهنواز.
«رندان مست»، «مرغ خوش‌خوان» و کنسرت محمدرضا شجریان و گروه شهناز در دبی از جمله آلبوم‌های گروه شهناز هستند.
۳. گروه مستان و همای
در سال ۱۳۸۵ گروه مستان به‌رهبری پرواز همای، نوازنده و خواننده، تشکیل شد. مهم‌ترین آلبوم‌های همای و مستان عبارت‌اند از:
- ملاقات با دوزخیان؛
- این چه جهانی است؛
- سرزمین بی‌کران؛
- موسی و شبان؛
- سربازان؛
- دیوانه چو دیوانه ببیند؛
- بایدها و نبایدها؛
- کلاهت را بکن قاضی؛
- نان و دندان.
همان‌طور که از تعداد آلبوم‌های این گروه نیز مشخص است، گروه مستان از گروه‌های بسیار فعال در زمینه موسیقی سنتی ایرانی بوده است.
۴. گروه رستاک از بهترین گروه های موسیقی سنتی ایرانی
زمینه فعالیت گروه خوش‌ذوق رستاک عمدتا موسیقی فولکلور یا محلی ایرانی است. با توجه به اینکه موسیقی فولکلور شکلی از موسیقی سنتی محسوب می‌شود، نام این گروه در فهرست ما قرار گرفته است. رستاک در سال ۱۳۷۶ به‌سرپرستی سیامک سپهری تشکیل شد. اعضای این گروه جمعی از دانشجویان موسیقی بودند که دغدغه اصلی آنها حفظ و احیای موسیقی اقوام و نواحی مختلف ایران بود.
تنوع سازها در آثار گروه رستاک جالب‌توجه است. در آهنگ‌ها و ملودی‌های رستاک از انواع ساز زهی، کوبه‌ای و بادی محلی ایرانی استفاده می‌شود. آلبوم‌های گروه رستاک عبارت‌اند از:
- رنگواره‌های کهن؛
- همه اقوام من؛
- سرنای نوروز؛
- میان خورشیدهای همیشه؛
- آلبوم بهار؛
- با رستاک برقص.
این گروه از سال ۱۳۸۲ به‌بعد، برگزاری کنسرت‌‌های مختلف در ایران و بسیاری از کشورهای جهان و شرکت در فستیوال‌های بین‌المللی موسیقی را در کارنامه هنری خود ثبت کرده است.
۵. گروه دستان
گروه دستان در سال ۱۳۷۰ شکل گرفت. حمید متبسم از بنیان‌گذاران اصلی دستان است. با بررسی آثار این گروه می‌توان نتیجه گرفت که تمرکز گروه دستان روی موسیقی سازی سنتی ایران است تا موسیقی آوازی. «سه نوازی دستان» و «نغمه‌ای زیر خاکستر» از جمله آثار این گروه هستند. همایون شجریان، کیهان کلهر و سالار عقیلی برخی از اعضای سابق گروه دستان هستند. دف و تنبک، بربط، کمانچه و تار سازهایی هستند که صدایشان در آثار دستان به گوش می‌رسد.
۶. گروه باباطاهر
بنیان‌گذار این گروه سید خلیل عالی‌نژاد بود و کامبیز مافی رهبری آن را بر عهده داشت. این گروه در دهه هفتاد تشکیل شد و در سال ۱۳۸۱ با درگذشت خلیل عالی‌نژاد، فعالیتش متوقف شد یکی از آثار این گروه ویدئوی اجرای این گروه در اجلاس هنرهای دینی سال ۱۳۷۵ است که «زمزمه قلندری» نام دارد.
۷. گروه هم‌آوایان
حسین علیزاده، موسیقی‌دان و نوازنده به‌نام تار و سه‌تار، گروه هم‌آوایان را در سال ۱۳۶۸ تشکیل داد. آلبوم «نو بانگ کهن»، «گبه»، «راز نو»، «دل‌شدگان» و «عشقیم گَل» از جمله آثار گروه هم‌آوایان هستند. اعضای این گروه ثابت نیستند و بنا به نوع کار توسط علیزاده انتخاب می‌شوند و آموزش می‌بینند. وجه تمایز گروه هم‌آوایان با سایر گروه های موسیقی سنتی ایرانی رویکرد جدید این گروه در خلق آوازهای گروهی و ایجاد چندصدایی در آوازهای موسیقی ایرانی است.
۸. گروه شمس از بهترین گروه های موسیقی سنتی ایرانی
گروه شمس یا گروه تنبور شمس که در سال ۱۳۵۹ به‌سرپرستی کیخسرو پورناظری ایجاد شد، از دیگر گروه های موسیقی سنتی ایرانی است که به ساخت آثار اصیل ایرانی پرداخته است. فرزندان سرپرست گروه شمس، کیخسرو پورناظری، نیز از اعضای این گروه هستند و برای همین برخی این گروه را «گروه پورناظری‌ها» نیز می‌نامند. تنبور ساز اصلی گروه شمس است. آلبوم‌های منتشرشده گروه شمس عبارت‌اند از:
- از دوار چرخ؛
- بر سماع تنبور؛
- قطره‌های باران؛
- افسانه تنبور؛
- صدای سخن عشق.
۹. گروه عارف
گروه عارف در سال ۱۳۵۶ به‌همت پرویز مشکاتیان، نوازنده قهار سنتور، تشکیل شد. «لاله بهار»، «نوا»، «دستان»، «افق مهر»، «مژده بهار»، «وطن من» و «ققنوس» از جمله آلبوم‌های منتشرشده این گروه هستند.
۱۰. گروه‌های سه‌گانه شیدا
محمدرضا لطفی در سال ۱۳۵۲ گروه موسیقی شیدا را تأسیس کرده بود. او بعد از بازگشت به ایران، گروه‌های سه‌گانه «بازسازی شیدا»، «بانوان شیدا» و «هم‌نوازان شیدا» را تشکیل داد. فعالیت گروه‌های سه‌گانه شیدا در سال ۱۳۹۳ با درگذشت لطفی متوقف شد. آثار گروه هم‌نوازان شیدا عبارت‌اند از:
- وطنم ایران؛
- یادواره عارف قزوینی؛
- سایه جان؛
- هنر گام زمان؛
- جادوی سکوت.
گروه بانوان شیدا نیز یکی دیگر از گروه های موسیقی سنتی ایرانی بود که خانم‌های هنرمند ایرانی نقش اصلی را در آن ایفا می‌کردند. این گروه به‌سرپرستی محمدرضا لطفی تشکیل شد. آلبوم‌های «ردیف میرزا عبدالله»، «ای عاشقان» و «زخمه ساز» از جمله آثار این گروه هستند.
۱۱. گروه چاووش
اعضای گروه چاووش ترکیبی از اعضای گروه‌های عارف و شیدا بودند. محمدرضا لطفی و حسن کامکار در دهه ۵۰ یک انجمن موسیقی به‌نام کانون فرهنگی و هنری چاووش را ایجاد کردند. آلبوم‌های چاووش ۱ تا ۱۲ توسط این انجمن اجرا و منتشر شده‌اند. این گروه بعد از کنسرتی که در سال ۱۳۶۷ در تالار وحدت برگزار کرد، فعالیتی نداشته و عملا منحل شده است.
۱۲. کامکارها
گروه موسیقی کامکارها را می‌توان بزرگ‌ترین گروه خانوادگی سنتی‌کار موسیقی ایرانی نامید. این گروه در سال ۱۳۴۴ و به‌همت حسن کامکار، پدر خانواده، تشکیل و به‌مرور بزرگ‌تر شد.
هر یک از اعضای این گروه به‌خودی‌خود هنرمندانی سرشناس هستند و آثار ارزشمندی دارند. گاهی هنرمندان مهمان نیز به اقتضای کار به این گروه می‌پیوندند، اما معمولا حضور آنها موقت است. کامکارها اصالتا کرد هستند و به همین دلیل عناصر موسیقی کردی در اکثر آثار این گروه خود را به رخ شنونده می‌کشد. «کامکارها و خیام»، «هزاردستان» و «زردی خزان» از جمله آلبوم‌های این گروه هستند.
۱۳. گروه اساتید موسیقی ایران
سرپرستی این گروه را فرامرز پایور بر عهده داشت. همان‌طور که از نام گروه هم پیداست، اساتید بزرگ موسیقی همچون محمدرضا شجریان و شهرام پورناظری با این گروه همکاری می‌کردند. آلبوم «خلوت‌گزیده»، «انتظار دل»، «دل شیدا» و «لیلی و مجنون» از جمله آثار این گروه هستند.
شما چقدر اهل گوش‌دادن به موسیقی سنتی ایرانی هستید؟ گروه موسیقی موردعلاقه شما چیست؟ بهترین از نظر شما کدام است؟
