قانون ترک کار؛ نحوه شکایت کارفرما

برای پایان‌دادن به قراردادها باید قوانین و مقررات مربوط به آن را رعایت کنید. قراردادهایی که با شرکت‌ها و مؤسسات مختلف امضا می‌کنید هم از این قاعده مستثنا نیستند، بنابراین نمی‌توانید بعد از توافق با شرکتی برای انجام کاری ناگهانی و بدون هیچ مقدمه‌ای تعهدات خود را زیر پا بگذارید و از کار برای آن شرکت انصراف بدهید. در این مقاله، درباره مفهوم ترک کار و تفاوتش با غیبت کاری یا خاتمه قرارداد می‌گوییم. پس از آن، قانون ترک کار، عواقبی که برای آن پیش‌بینی شده است و نحوه شکایت کارفرما از ترک کار را بررسی می‌کنیم. در پایان هم به ۱۰ سؤال رایج درباره قانون ترک کار اداره کار پاسخ می‌دهیم.

مفهوم ترک کار چیست؟

بر اساس ماده ۲۵ قانون کار: «هرگاه قرارداد کار برای مدت موقت و یا برای انجام کار معین منعقد شده باشد، هیچ یک از طرفین به‌تنهایی حق فسخ آن را ندارد.»

همچنین مطابق بند اول دستورالعمل شماره ۱۷ روابط کار که وزارت کار و امور اجتماعی در سال ۱۳۹۰ صادر کرده است: «ترک کار عبارت است از فسخ یک‌جانبه قرارداد کار از طرف کارگر بدون مجوز قانونی. برای محقق‌شدن ترک کار، کارگر می‌باید قصد و نیت انجام چنین عمل حقوقی را داشته باشد، بنابراین در صورتی که قصد و نیت فسخ قرارداد وجود نداشته باشد، عمل انجام‌شده (عدم حضور در کارگاه) ترک کار محسوب نمی‌شود.»

به‌زبان ساده‌تر، ترک کار مربوط به زمانی است که بدون اطلاع‌دادن به کارفرما و شرکتی که برای آن کار می‌کنید، یک‌طرفه و بدون هیچ دلیل موجه و قانونی از ادامه همکاری خودداری کنید.

تفاوت غیبت کاری و ترک کار چیست؟

حضورنیافتن در محل کار همیشه به‌معنای انصراف از ادامه همکاری نیست. گاهی اوقات ممکن است فرد به بیماری سختی مبتلا شود یا مشکلات مختلف مانع از این شوند که به‌موقع و مثل همیشه در محل کار حاضر شود. در این مواقع، به عملی که فرد انجام می‌دهد ترک کار نمی‌‌گویند، بلکه غیبت کاری محسوب می‌شود.

بر اساس بند سوم دستورالعمل شماره ۱۷ وزارت کار و امور اجتماعی: «تفاوت غیبت با ترک کار در این است که در غیبت قصد فسخ قرارداد وجود ندارد.» به‌زبان ساده‌تر، هنگام غیبت کاری، قصد ندارید که از کارتان استعفا بدهید، بلکه فقط مشکلی پیش آمده است و به‌دلیل این مشکل نتوانسته‌اید در موعد مقرر در محل کارتان حاضر بشوید یا سفارش کارفرما را انجام بدهید. بنابراین همه‌چیز به نیت‌تان بستگی دارد. البته گاهی ممکن است که غیبت طولانی‌مدت در محل کار نشانه‌ بی‌تمایلی به ادامه همکاری باشد. بررسی و تشخیص این موضوع بر عهده مرجع حل اختلاف میان کارگر و کارفرما یا همان اداره کار است.

تفاوت خاتمه قرارداد کار و ترک کار چیست؟

قراردادهای کاری تا ابد ادامه پیدا نمی‌کنند و ممکن است بنا به شرایطی این قراردادها به‌اصطلاح خاتمه یابند. در ماده ۲۱ قانون کار، درباره این شرایط صحبت شده است. شرایطی که طبق این ماده قانونی باعث خاتمه قراردادهای کاری می‌شوند عبارت‌اند از زمانی که کارگر:

• فوت کند؛
• بازنشسته‌ شود؛
• ازکارافتاده شود؛
• استعفا بدهد.

به‌علاوه، در این مواقع نیز قرارداد خاتمه پیدا می‌کند:

• زمان قرارداد کار با مدت موقت تمام شود و به صورت صریح یا ضمنی تمدید نشود؛
• پایان‌یافتن کار در قراردادهایی که برای انجام کار معینی منعقد شده‌اند.

در تبصره این ماده نیز برای استعفای کارگر شرایطی تعیین شده است. طبق این تبصره، کارگری که قصد استعفا از کارش را دارد باید موضوع را از یک‌ ماه قبل به صورت کتبی به کارفرمایش اطلاع بدهد. رعایت قوانین و عرف کاری برای استعفا به شکلی مناسب، در وجهه حرفه‌ای شما و دریافت توصیه‌نامه از شرکت‌ها تأثیر‌گذار است.

در نتیجه اگر کسی بدون اعلام قبلی کارش را انجام ندهد یا محل کارش را برای همیشه ترک کند، مشمول قانون ترک کار می‌شود و باید عواقب قانونی‌اش را متحمل شود.

ترک کار چه عواقب قانونی‌ای دارد؟

همان‌طور که پیش از این گفتیم، وزارت کار و امور اجتماعی در سال ۱۳۹۰ دستورالعملی درباره مقررات ترک کار صادر کرده است. بر اساس بندهای چهارم و پنجم این بخش‌نامه، در صورتی که کارگری ترک کار کند، مستحق دریافت مزایای پایان کار و حق سنوات نیست.

حق سنوات به مبلغی گفته می‌شود که مطابق با ماده ۲۴ قانون کار، کارفرما در پایان هر سال موظف به پرداخت آن است. این مبلغ برابر با حقوق یک ماه کارگر است.

بندهای چهارم و پنجم از دستورالعمل شماره ۱۷ روابط کار تا زمانی معتبر بود که هیئت عمومی دیوان عدالت اداری کشور در این خصوص حکمی نداده بود. این هیئت عمومی در اسفندماه سال ۱۳۹۵ در پاسخ به دادنامه شماره ۱۳۴۹، ۱۳۴۸، ۱۳۴۷، در حکمی بندهای چهارم و پنجم دستورالعمل وزارت کار را باطل اعلام کرد.

بنابراین در حال حاضر، کارفرما وظیفه دارد که مزایای پایان کار و حق سنوات پایان خدمت کارکنانش را نسبت به مدت زمانی که برایش کار کرده‌اند تمام و کمال بپردازد. کارکنان هم طبق قراردادشان موظف به انجام تعهداتشان هستند و در صورت ترک کار و عدم انجام به‌موقع وظایفشان باید خسارات واردشده به کارفرما را جبران کنند.

نحوه شکایت کارفرما از ترک کار

طبق قوانین کار و تأمین اجتماعی، در صورتی که کارگر بدون هیچ دلیل و مدرک قانونی محل کارش را ترک کند، کارفرما این حق را دارد که از او شکایت کند. مرجع شکایت کارفرما از این مسئله، اداره کار است. چون کارفرما اصطلاحا مدعی پرونده است، باید برای اثبات ادعایش دلایل و مدارک مربوط به ترک کار کارکنانش را به مرجع حل اختلاف یا همان اداره کار ارائه بدهد. پس از آن، به پرونده رسیدگی می‌شود و حکم نهایی مبنی بر ترک کار یا عدم ترک کار کارگر صادر خواهد شد.

پاسخ به سؤالات رایج درباره قانون ترک کار

تا اینجا با مفهوم ترک کار و قوانین مربوط به آن آشنا شدیم. در ادامه، به ۱۰ سؤال رایج در این زمینه پاسخ می‌دهیم.

– آیا مشکلات میان کارگر و کارفرما دلیل موجهی برای ترک کار کارگر است؟

در روابط کاری هم مانند روابط دیگر، ممکن است مشکلات شخصی و کاری به وجود بیایند. چنین مشکلاتی دلیل موجه و قانونی برای انجام‌ندادن وظایف شغلی و ترک کار نیستند. در صورتی که اختلافی میان کارگر و کارفرما پیش بیاید، باید مسئله را از طریق مراجع دارای صلاحیت حل و فصل کنند.

– مهلت اعلام ترک کار چقدر است؟

طبق ماده ۲۱ قانون کار، کارگر باید ۳۰ روز پیش از آنکه محل کارش را ترک کند، استعفایش را به کارفرما اعلام کند. این مدت مهلتی است که برای اعلام ترک کار معتبر است.

– در صورتی‌ که کارفرما از همان روز اول با ترک کار کارگر موافقت نماید، آیا لازم است که کارگر همچنان تا یک ماه به کارش ادامه بدهد؟

خیر. اگر کارفرما از همان روز اول با استعفا موافقت کند، دیگر نیازی به ادامه کار نیست. مهلت یک‌ماهه که در قانون ترک کار مشخص شده برای این است که استعفای کارگر باعث ضرر و زیان کارفرما نشود. بنابراین اگر کارفرما از همان روز اول با توجه به شرایط کار با استعفا موافقت کند، قطع همکاری کارگر اشکالی ندارد.

– اگر کارفرما کارگرش را بیمه نکند، کارگر مجاز به ترک کار است؟

بر اساس قوانین کار و تأمین اجتماعی، یکی از وظایف کارفرما در مقابل کارگران این است که آنها را بیمه کند. در صورت تخلف کارفرما، کارگران می‌توانند نزد اداره کار شکوائیه‌ای با موضوع عدم پرداخت حق بیمه تنظیم کنند، اما مجاز به ترک کار بدون اطلاع قبلی نیستند.

– در چه صورتی کارگر بابت ترک کار مسئول نیست؟

بر اساس قانون ترک کار تامین اجتماعی، کارگر باید ۳۰ روز قبل از ترک محل کار موضوع را به کارفرما اطلاع بدهد و استعفایش را کتبی یا شفاهی اعلام کند. بعد از اعلام استعفا هم باید ۳۰ روز صبر کند و به کارش ادامه بدهد. پس از پایان این مدت، عدم حضور کارگر در محل کار ترک کار محسوب نمی‌شود و کارگر مسئولیتی ندارد.

– اگر بعد از استعفا پشیمان شویم، تکلیف چیست؟

بر اساس ماده ۲۱ قانون کار، در صورتی‌ که کارگر تا ۱۵ روز بعد از استعفا منصرف شود، می‌تواند استعفایش را پس بگیرد و به همکاری‌اش ادامه بدهد.

– پس از آنکه کارفرما از کارگر به دلیل ترک کار شکایت کند، چه اتفاقی می‌افتد؟

در‌ صورتی‌ که کارگر به وظایف شغلی‌اش عمل نکند یا بدون دلیل موجه در محل کارش حاضر نشود، کارفرما این حق را دارد که با ارائه دلایل و مستندات به اداره کار مراجعه و علیه کارگر شکایت کند.

پس از آن، موضوع ابتدا در هیئت تشخیص این اداره مطرح می‌شود. در این مرحله و پیش از انجام هر کاری، هیئت تشخیص تلاش می‌کنند تا میان کارگر و کارفرما سازش ایجاد کنند. در‌ صورتی‌ که تلاش‌شان بی‌نتیجه باشد و مسئله حل‌وفصل نشود، جلسه دادرسی تشکیل خواهد شد. در این جلسه، دلایل و شواهد دو طرف بررسی می‌شود و پس از آن رأی نهایی صادر خواهد شد.

– اگر میان کارگر و کارفرما به‌دلیل عدم پرداخت حقوق اختلاف پیش بیاید، آیا کارگر مجاز به ترک کار است؟

خیر. اختلاف در این موارد باید از طریق مراجع دارای صلاحیت حل‌وفصل شود. چنین اختلافاتی به‌خودی‌خود مجوزی برای ترک کار، آن هم بدون اطلاع‌دادن به کارفرما، نیست.

– کارگر قبل از زمان تعیین‌شده در قرارداد، در محل کار حاضر نشده و ترک کار کرده است. آیا کارفرما می‌تواند سفته‌هایی را به اجرا بگذارد که موقع استخدام گرفته است؟

بله. این اقدام کارفرما قانونی است. پیشنهاد می‌شود که هنگام استخدام، در متن سفته‌ها تضمینی‌بودنشان قید شود. در این‌ صورت اگر کارفرما قصد به‌اجراگذاشتن سفته‌ها را داشته باشد، باید تقصیر و کوتاهی کارگر در محیط کار را اثبات کند.

– آیا در صورت ترک کار به کارگر سنوات تعلق نمی‌گیرد؟

این موضوع در بندهای چهارم و پنجم دستورالعمل شماره ۱۷ وزارت کار و امور اجتماعی قید شده بود، اما با صدور رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در اسفندماه سال ۱۳۹۵ منتفی شد. در حال حاضر، کارگران در صورت ترک کار پیش از انقضای مدت قرارداد، مستحق دریافت سنوات خدمت نسبت به مدت کارکردشان هستند.

سخن پایانی

اگر از شرایط کاری و محیط کار ناراضی هستیم و تلاشمان برای حل مشکل هم بی‌فایده باشد، طبیعی است که از ادامه همکاری صرف‌نظر کنیم. با وجود این، بر اساس قانون ترک کار، نمی‌توانیم ناگهانی و بدون هیچ مقدمه‌ای از انجام وظایف شغلی خودداری کنیم. همان‌طور که در این مقاله گفتیم، در صورت انصراف از ادامه همکاری، باید موضوع را حداقل از یک ماه قبل به کارفرما اطلاع بدهیم. در غیر این صورت، کارفرما این حق را دارد که علیه ما به‌دلیل ترک کار اقامه دعوا کند.

در این مقاله، عواقب قانونی ترک کار را گفتیم و به ۱۰ سؤال رایج در این زمینه پاسخ دادیم. شما هم تا به‌ حال با این مسئله روبه‌رو شده‌اید؟ لطفا از تجربیات‌تان برایمان بگویید.

منابع دیگر: iribnews و mcls.gov