سالانه میلیون‌ها نفر دچار شکستگی استخوان می‌شوند. بیشتر شکستگی‌ها ناشی از فشار بیش‌ازحد و ناگهانی به استخوان هستند. شکستگی استخوان انواع مختلفی دارد و هرکدام به روش خاصی درمان می‌شوند. خوب است علائم اولیه شکستگی، روش‌های پیشگیری و درمان این عارضه را بدانید. با ما همراه باشید.
شکستگی استخوان چیست؟
شکستگی استخوان ممکن است شامل شکستگی کامل یا جزئی در بافت استخوان باشد. هرکدام از استخوان‌های بدن ممکن است دچار شکستگی شوند. چندین نوع شکستگی استخوان وجود دارد، مثلا شکستگی بسته حالتی است که استخوان به بافت اطراف خود آسیب وارد نمی‌کند و از پوست بیرون نمی‌زند. در حالی که شکستگی باز به بافت اطراف استخوان نیز آسیب وارد می‌کند و از پوست بیرون می‌زند. شکستگی‌های باز معمولا خطرناک‌تر از شکستگی‌های ساده هستند و خطر عفونت را افزایش می‌دهند.
انواع شکستگی استخوان
- شکستگی‌کندگی: فشار کشیدگی ماهیچه یا رباط باعث شکستن استخوان می‌شود.
- خردشدگی استخوان: استخوان بر اثر ضربه به چندین قطعه تقسیم می‌شود.
- شکستگی بر اثر فشار: این نوع شکستگی معمولا در استخوان‌های اسفنجی ستون فقرات رخ می‌دهد. مثلا ممکن است قسمت جلویی مهره‌های ستون فقرات بر اثر پوکی استخوان بشکنند.
- دررفتگی همراه با شکستگی: این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که یک مفصل از جا درمی‌رود و یکی از استخوان‌های مفصل می‌شکند.
- شکستگی ترکهای: استخوان در یک طرف به‌طور ناقص ترک می‌خورد و کامل نمی‌شکند، زیرا ادامه استخوان می‌تواند خم شود.
- مو ترک (شکستگی مویی): ترکهای جزئی و باریک روی استخوان ایجاد می‌شود.
- فشرده: در این حالت هنگامی که استخوان می‌شکند، قطعات آن در استخوان دیگر فرو می‌رود.
- درون‌مفصلی: هنگامی رخ می‌دهد که شکستگی به سطح مفصل برسد.
- طولی: شکستگی در طول استخوان است.
- مایل: شکستگی به صورت مایل در محور استخوان پیش می‌رود.
- مارپیچ: شکستگی به صورت مارپیچ دور استخوان ادامه دارد.
- عرضی: شکستگی یک خط راست در عرض استخوان است.
- شکستگی ناشی از بیماری: استخوان‌های فرد به‌علت بیماری ضعیف می‌شوند و می‌شکنند.
- شکستگی تنشی: تنش و فشار دائمی باعث شکستن استخواد می‌شود. این عارضه بین ورزشکاران شیوع بیشتری دارد.
علائم شکستگی استخوان
علائم شکستگی به مکان آن، سن و سلامت عمومی فرد و شدت شکستگی بستگی دارد. معمولا شکستگی با این علائم همراه است:
- درد؛
- التهاب؛
- کبودی؛
- تغییر رنگ پوست اطراف محل جراحت؛
- برآمدگی ناحیه آسیب‌دیده با زاویه‌ای غیرعادی؛
- تحمل‌نکردن وزن؛
- اختلال در حرکت عضو آسیب‌دیده؛
- حس ساییدگی در استخوان یا مفصل آسیب‌دیده؛
- خونریزی در شکستگی باز.
در موارد شدیدتر، ممکن است فرد دچار این علائم شود:
- سرگیجه؛
- ضعف و سیاهی‌رفتن چشم؛
- تهوع.
دلایل شکستگی استخوان
استخوان‌های سالم بسیار مقاوم هستند و می‌توانند ضربه‌های قوی را تحمل کنند. البته اگر فشار کافی به آنها وارد شود، ممکن است ترک بخورند یا بشکنند. ضربه فیزیکی، فشارآوردن بیش‌ازحد و بیماری‌هایی مانند پوکی استخوان که استخوان را ضعیف می‌کنند، از دلایل اصلی شکستگی استخوان هستند.
معمولا با افزایش سن استخوان‌ها ضعیف‌تر می‌شوند و این مسئله خطر شکستگی را افزایش می‌دهد. همچنین احتمال ابتلا به بیماری‌های تضعیف‌کننده استخوان در افراد مسن‌تر بیشتر است.
آزمایش‌های تشخیص شکستگی
برای تشخیص شکستگی استخوان، پزشک محل جراحت را بررسی می‌کند. برای تشخیص قطعی، باید یک یا چند آزمایش عکسبرداری انجام شود. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:
- اشعه ایکس: این دستگاه عکسبرداری می‌تواند محل شکستگی را به صورت دوبعدی نشان دهد. معمولا اشعه ایکس اولین انتخاب پزشک‌هاست.
- اسکن استخوان: اسکن استخوان برای شکستگی‌هایی به کار می‌رود که با ایکس‌ری مشخص نمی‌شوند. این اسکن زمان بیشتری می‌برد و به ۲ معاینه با فاصله زمانی ۴ ساعت نیاز دارد.
- سی‌تی اسکن: سی‌تی اسکن از رایانه‌ها و اشعه ایکس استفاده می‌کند تا تصاویری مقطعی و باجزئیات از استخوان نشان دهد.
- ام‌آر‌آی: دستگاه ام‌آر‌آی با استفاده از میدان‌های مغناطیسی قوی، تصاویری با جزئیات زیاد نشان می‌دهد. این روش معمولا برای تشخیص شکستگی‌های تنشی استفاده می‌شود.
درمان شکستگی استخوان
التیام شکستگی استخوان روندی طبیعی است و در بیشتر موارد خود‌به‌خود انجام می‌شود. به همین دلیل درمان شکستگی فقط بهترین شرایط را برای التیام طبیعی استخوان فراهم می‌کند و پزشک از عملکرد درست آن در آینده مطمئن می‌شود.
برای شروع التیام به صورت طبیعی، پزشک شکستگی را کاهش می‌دهد، یعنی قسمت‌های شکسته استخوان را کاملا با هم تطبیق می‌دهد. برای شکستگی‌های کوچک‌تر، این کار با دستکاری خارجی ماهیچه‌ها و بافت اطراف استخوان انجام می‌شود. اما برخی شکستگی‌ها به جراحی نیاز دارند.
هنگامی که قطعات شکسته کنار هم قرار می‌گیرند، پزشک تلاش می‌کند آنها را ثابت نگه دارد. روش‌های انجام این کار عبارت‌اند از:
- گچ‌گیری یا آتل؛
- پیچ یا صفحه‌های فلزی؛
- پیچ‌ها یا میله‌های درون مغز استخوان؛
- تثبیت‌کننده‌های خارجی.
درمان کامل شکستگی ممکن است بسته به شدت جراحت، چند هفته تا چند ماه طول بکشد. همچنین طول درمان به استخوانی که شکسته و عارضه‌هایی مانند کاهش جریان خون یا عفونت نیز بستگی دارد. این عوامل نیز می‌توانند در درمان شکستگی اختلال ایجاد کنند:
- سیگارکشیدن؛
- مصرف بیش‌ازحد الکل؛
- اضافه‌وزن؛
- استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی؛
- سن بیمار.
پس از التیام استخوان، ممکن است برای بهبود قدرت عضله و توانایی حرکت فیزیوتراپی لازم باشد. اگر شکستگی نزدیک یا درون مفصل باشد، ممکن است فرد به‌طور دائمی دچار سفتی مفاصل یا آرتروز شود. در این صورت، فرد نمی‌تواند مفاصل خود را به خوبی پیش از جراحت خم کند.
عوارض ناشی از شکستگی
با اینکه شکستگی استخوان معمولا با درمان مناسب به‌راحتی التیام می‌یابد، ممکن با این عارضه‌ها نیز همراه شود:
- التیام استخوان در حالت اشتباه: ممکن است شکستگی در حالت اشتباه التیام یابد یا استخوان‌ها حین درمان حرکت کنند.
- اختلال در رشد استخوان: اگر فردی در کودکی دچار شکستگی استخوان شود و روند التیام آن با اختلال همراه باشد، ممکن است استخوان به‌خوبی رشد نکند. این عارضه خطر بدفرمی استخوان در آینده را بیشتر می‌کند.
- عفونت استخوان یا مغز استخوان: در شکستگی‌های باز، باکتری می‌تواند از طریق زخم وارد شود و استخوان یا مغز استخوان را آلوده کند. این عفونت می‌تواند مزمن باشد.
- مرگ استخوان: اگر خون به بافت استخوان نرسد، ممکن است این بافت بمیرد.
- لخته خونی: یعنی ایجاد لخته‌ای که می‌تواند رگ‌های خونی را مسدود کند و به سراسر بدن برسد.
- اختلالات ناشی از گچ‌گرفتگی: می‌تواند باعث زخم‌های فشاری و خشک‌شدن مفاصل شود.
- سندرم کمپارتمان: به خونریزی یا التهاب ماهیچه اطراف شکستگی گفته می‌شود.
- خونریزی داخل مفصلی (هماتروزیس): خونریزی درون مفصل که باعث التهاب نیز می‌شود.
دیر جوش‌خوردن یا جوش‌نخوردن استخوان
منظور از جوش‌نخوردن زمانی است که شکستگی هیچ‌وقت خوب نمی‌شود، اما دیرجوش‌خوردن در مواردی به کار می‌رود که التیام شکستگی دیر اتفاق می‌افتد. درمان‌های جوش‌نخوردن و دیرجوش‌خوردن استخوان عبارت‌اند از:
- درمان فراصوتی: پزشک می‌تواند از درمان فراصوتی (ultrasound) در محل آسیب‌دیده استفاده کند. این کار می‌تواند باعث جوش‌خوردن شکستگی شود.
- پیوند استخوان: اگر شکستگی درمان نشود، جراح یک استخوان طبیعی یا مصنوعی را به محل شکستگی پیوند می‌زند تا استخوان شکسته را تحریک کند.
- سلول‌های بنیادی: سلول‌های بنیادی می‌توانند در درمان شکستگی استخوان نقش داشته باشند.
پیشگیری از شکستگی استخوان
۱. پیشگیری از افتادن
رعایت بعضی نکات کمک می‌کند که از سقوط در داخل و خارج منزل جلوگیری کنید.
داخل منزل
- تعادل: اگر در حفظ تعادل مشکل دارید، تمرین‌های تعادلی و فیزیوتراپی انجام دهید. در صورت لزوم می‌توانید از عصا یا واکر استفاده کنید.
- مرتب نگه‌داشتن فضا: اتاق‌ها را خلوت نگه دارید. مطمئن شوید که سیم‌های برق در مسیر شما نیستند.
- نور: همه اتاق‌ها باید نورپردازی خوبی داشته باشند.
- فرش: فرش احتمال افتادن و آسیب‌دیدن را کاهش می‌دهد.
- کفش: می‌توانید در منزل نیز کفش یا دمپایی پایتان کنید.
- بینایی: با مراجعه به بینایی‌سنجی از وضعیت بینایی خود مطلع شوید.
خارج از منزل
- توجه: به محیط اطراف خود توجه کنید. حواستان به چیزهایی که می‌توانند مانع شما شوند یا لغزش ایجاد کنند باشد.
- تعادل: از عصا یا واکر استفاده کنید و کفش‌هایی با کف پلاستیکی بپوشید.
- جدول حاشیه پیاده‌رو: در حاشیه پیاده‌رو به جدول‌ها توجه کنید.
- نور: اگر بعد از تاریک‌شدن هوا به خانه برمی‌گردید، یک چراغ را در حیاط یا راهرو روشن بگذارید.
- آب‌وهوا: مطمئن شوید که پله‌ها و پیاده‌روها یخ‌زده و برفی نیستند. می‌توانید برای این کار از نمک استفاده کنید.
۲. تناسب اندام
ورزش‌هایی که شامل تحمل وزن هستند، مثل پیاده‌روی، نقش مهمی در سالم و قوی نگه‌داشتن استخوان‌ها دارند. ورزش می‌تواند با حفظ یا ایجاد عضله در حفظ تعادل نقش داشته باشد.
۳. رژیم غذایی مناسب
برای حفظ سلامت استخوان خود، باید به رژیم غذایی‌تان توجه ویژه‌ای داشته باشید. لازم است روزی ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌گرم کلسیم مصرف کنید. همچنین به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ وارد ویتامین D در روز نیاز دارید. این مواد مغزی را می‌توانید با مصرف این غذاها دریافت کنید:
- بادام‌ها؛
- حبوباتی مانند نخود و لوبیا سیاه و توفو؛
- لبنیات مانند شیر و ماست؛
- تخم‌مرغ؛
- سبزیجاتی مانند بروکلی و اسفناج و کلم‌برگ؛
- غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای و جو و گندم سیاه.
سؤالات رایج درباره شکستگی استخوان
۱. جوش خوردن استخوان چقدر طول می‌کشد؟
طول درمان شکستگی به فرد و شدت جراحت بستگی دارد. مثلا جوش‌خوردن شکستگی پا بیشتر از شکستگی دست یا مچ طول می‌کشد. همچنین هرچقدر سن بیمار بیشتر باشد، درمان بیشتر زمان می‌برد. به‌طور متوسط، التیام استخوان به ۶ تا ۸ هفته زمان نیاز دارد.
۲. چطور می‌توان از شکستگی مطمئن شد؟
اگر فکر می‌کنید استخوان شما دچار شکستگی شده است، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک درباره دلیل شکستگی می‌پرسد و عضو آسیب‌دیده را معاینه می‌کند. همچنین در بیشتر موارد از آزمایش‌های اشعه ایکس، ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن برای تأیید شکستگی و پی‌بردن به شدت آن استفاده می‌کند.
۳. علائم شکستگی استخوان چه هستند؟
این علائم به استخوان شکسته بستگی دارند. مثلا تشخیص علائم شکستگی دست، پا یا انگشت آسان خواهد بود. اگر از شکستن استخوان مطمئن نیستید، دنبال این علائم باشید:
- استفاده دشوار از آن عضو؛
- برجستگی، پیچ‌خوردگی یا خمیدگی مشخص؛
- درد شدید؛
- التهاب.
۴. شکستگی استخوان چگونه درمان می‌شود؟
معمولا استخوان به‌طور طبیعی جوش می‌خورد و درمان اصلی، بی‌حرکت نگه‌داشتن آن با گچ‌گرفتن و آتل است. استخوان‌های کوچکی مانند انگشت‌های دست و پا به گچ‌گرفتن نیاز ندارند و معمولا با آتل بسته می‌شوند. همچنین ممکن است جراحی یا تراکشن لازم باشد. تراکشن یعنی ماهیچه‌ها و تاندون‌های اطراف استخوان با وزنه کشیده می‌شوند. این کار باعث می‌شود قطعات استخوان در یک راستا قرار بگیرند و استخوان التیام بیابد.
۵. آیا می‌توان از شکستن استخوان پیشگیری کرد؟
بله. رعایت بعضی نکات و تغییراتی در سبک زندگی می‌توانند خطر شکستگی را کاهش دهند. بدن برای حفظ سلامت استخوان‌ها به کلسیم کافی نیاز دارد که از شیر، پنیر، ماست و سبزیجاتی با برگ تیره دریافت می‌شود. ویتامین D نیز در جذب کلسیم نقش دارد. این ویتامین با نور خورشید، مصرف تخم‌مرغ و ماهی‌های روغنی تأمین می‌شود. همچنین ورزش نیز در افزایش بافت ماهیچه و تراکم استخوان نقش دارد. افرادی که به دلیل کهولت سن یا اختلال تعادل در معرض خطر افتادن هستند، باید برای پیشگیری از سقوط تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنند.
سخن پایانی
شکستگی ممکن است ترکی کوچک یا شکستگی کامل باشد و در هر استخوانی دیده می‌شود. علل اصلی این عارضه ضربه، فشار بیش‌از حد و پوکی استخوان هستند. خوب است روش‌های پیشگیری از شکستگی را بشناسید، در صورت مشاهده علائم شکستگی استخوان، آن را بی‌حرکت نگه دارید و به پزشک مراجعه کنید.
