همدلی یعنی توانایی درک دیگران وقتی در موقعیت‌های سخت قرار دارند. وقتی با کسی همدل می‌شوید، خودتان را جای او می‌گذارید و تلاش می‌کنید احساساتش را بفهمید و بدون اینکه قصد نصیحت‌کردن، سرزنش‌کردن یا قضاوت طرف مقابل را داشته باشید، سنگ صبور او می‌شوید. این توانایی نقش مهمی در روابط بین‌فردی ایفا می‌کند و منجر به ایجاد ارتباطات قدرتمند می‌شود. همدلی انواع مختلفی دارد. با خواندن این مقاله با انواع همدلی آشنا می‌شوید و یاد می‌گیرید چطور در روابطتان از آنها استفاده کنید.
انواع همدلی چیست؟
همدلی گاهی روی احساسات ما اثر می‌گذارد؛ در این حالت، احساسات طرف مقابل را درک می‌کنیم و می‌توانیم تصور کنیم وضعیت او چقدر می‌تواند آزاردهنده باشد. گاهی هم همدلی آن‌قدر عمیق می‌شود که ما را برای کمک به طرف مقابل ترغیب می‌کند. هرکدام از اینها نوع خاصی از همدلی‌اند که در ادامه آنها را بررسی می‌کنیم.
۱. همدلی شناختی
همدلی شناختی به‌معنی درک دیدگاه طرف مقابل است. به بیان ساده‌تر، وقتی خود را جای فرد دیگری می‌گذارید و احساساتش را درک می‌کنید، با او همدلی شناختی دارید. بیایید با ذکر یک مثال این مفهوم را بیشتر بررسی کنیم.
تصور کنید دوست‌تان قصد دارد مشغول به کار شود. او برای چند سازمان مختلف رزومه فرستاده است، اما بعد از گذشت چند هفته از ارسال رزومه، هنوز کسی با او تماس نگرفته است. دیدگاه شما این است که دوست‌تان باید مهارت‌هایش را ارتقا دهد یا از روش‌های دیگری برای کاریابی استفاده کند، اما دوست‌تان احساس ناکافی‌بودن می‌کند و تصور می‌کند که ممکن است هیچ‌وقت شغلی پیدا نکند. این دیدگاه او را سرخورده و ناامید کرده است.
در این حالت، اگر شما بدون درک طرف مقابل و فقط با توجه به دیدگاه خودتان با دوست‌تان صحبت کنید، احتمالا فقط او را نصیحت می‌کنید و همدلی نخواهید داشت. اما اگر سعی کنید خودتان را جای او بگذارید و احساساتش را بفهمید، ابتدا به او انگیزه می‌دهید، می‌گویید به‌اندازه کافی خوب است و به‌زودی می‌تواند شغل مناسبی پیدا کند. بعد از این صحبت‌های همدلانه، دوست‌تان به توصیه‌هایتان گوش می‌کند و دنبال یادگیری مهارت‌های جدید می‌رود.
۲. همدلی عاطفی
در این نوع همدلی، شما احساساتی مشابه احساسات عزیزانتان خواهید داشت. مثلا تصور کنید خواهرتان به خانه می‌آید و به‌محض اینکه شما را می‌بیند، شروع به گریه می‌کند. در این حالت، شما بدون اینکه بدانید چه اتفاقی افتاده است یا دلیل گریه خواهرتان چیست، غمگین می‌شوید و او را در آغوش می‌گیرید، حتی ممکن است خودتان هم اشک بریزید. این حس بیشتر در رابطه عاطفی دیده می‌شود و احساسات دو طرف را درگیر می‌کند.
۳. نگرانی همدلانه
همدلی دلسوزانه یا نگرانی همدلانه ترکیبی از همدلی عاطفی و شناختی است. در این حالت، شما احساس طرف مقابل را درک می‌کنید و هر کاری از دست‌تان برآید انجام می‌دهید تا به او کمک کنید. مثلا تصور کنید فرزندتان در حالی به خانه می‌رسد که زانویش به‌خاطر زمین‌خوردن آسیب دیده است. شما درد او را درک می‌کنید و دلیل گریه او را می‌فهمید و به‌خاطر درد زانویش غمگین می‌شوید. همچنین سریع برای بستن زخم و تسکین دردش اقدام می‌کنید.
۴. سایر انواع همدلی
گروهی از روان‌شناسان ۲ زیرشاخه فرعی هم به انواع همدلی اضافه می‌کنند که در ادامه، درباره آنها توضیح داده‌ایم.
۱. همدلی اثربخش
در این حالت، شما می‌توانید احساسات طرف مقابل را درک کنید و در غم او شریک باشید، اما خودتان تحت‌تأثیر قرار نمی‌گیرید. مثلا اگر همکارتان یکی از عزیزانش را از دست داده باشد، شما می‌فهمید چه حسی دارد و چقدر برایش سخت است. احتمالا در مراسم ختم عزیز ازدست‌رفته شرکت می‌کنید و تاج گل سفارش می‌دهید. بااین‌حال شما غم از دست دادن آن عزیز را ندارید و عمیقا سوگوار نیستید، اما برای همدلی با همکارتان کارهایی مثل شرکت در مراسم ختم را انجام می‌دهید.
۲. همدلی جسمانی
در این حالت، بدن شما به احساسی که طرف مقابل دارد واکنش نشان می‌دهد؛ این واکنش معمولا ناخودآگاه است. مثلا وقتی می‌بینید شخصی به‌شدت اضطراب دارد، ممکن است شما هم مضطرب شوید، دست‌هایتان عرق کنند یا تپش قلب بگیرید.
آیا می‌توان انواع همدلی را یاد گرفت؟
همدلی را می‌توان با تکرار و تمرین یاد گرفت، اما یادگیری این مهارت سختی‌های خودش را دارد. برای همدلی با دیگران باید واکنش‌های احساسی خود را بررسی کنید و احساسات‌تان را در دسترس دیگران قرار دهید. این کار شما را آسیب‌پذیر می‌کند، پس باید مراقب باشید در حین یادگیری، خودتان قربانی نشوید.
ممکن است هنگام یادگیری این مهارت، با این موانع ذهنی نیز مواجه شوید:
- برخورد نادرست والدین در دوران کودکی؛
- رفتار اشتباه دیگران هنگامی که از نظر عاطفی به آنها نیاز داشته‌اید؛
- آموزش‌های اشتباه درباره ابراز احساسات؛
- واکنش‌های نادرست دیگران هنگام ابراز احساسات شما؛
- ترس از همدلی بیش از حد؛
- ترس از درگیرشدن احساسات و روابط عاطفی.
این موانع در ابتدا ممکن است یادگیری را سخت کنند، اما اگر تمرین‌هایی ساده را روزمره تکرار کنید، این موانع کم‌کم از بین می‌روند.
چطور با دیگران همدلی شناختی داشته باشیم؟
این نوع همدلی به شناخت شما از طرف مقابل بستگی دارد. هنگام صحبت با طرف مقابل، آنچه را درباره او می‌دانید در نظر بگیرید و سعی کنید اطلاعات بیشتری درباره خلق‌وخو و احساساتش در آن لحظه به دست آورید. گاهی اوقات ممکن است به‌خاطر ذهنیتی که درباره طرف مقابل دارید، او را به‌اشتباه قضاوت کنید، به‌خصوص اگر عمر رابطه‌تان زیاد باشد و تصور کنید همه حالات، رفتارها و احساسات او را می‌شناسید.
برای پیشگیری از قضاوت دیگران هنگام همدلی شناختی، موقع صحبت با طرف مقابل، نظر شخصی خود را نادیده بگیرید و سعی کنید از دید او به وضعیتش نگاه کنید. با این کار هم مخاطبتان را بهتر درک می‌کنید و او را بیشتر می‌شناسید، هم با او همدلی می‌کنید و حس بهتری برایش ایجاد خواهید کرد.
چطور با دیگران همدلی عاطفی داشته باشیم؟
این نوع همدلی به ارتباط عمیق‌تری نیاز دارد که در آن احساسات شما و طرف مقابلتان به اشتراک گذاشته می‌شوند. وقتی طرف مقابل با شما صحبت می‌کند، فقط به او گوش کنید. ممکن است حین صحبت بخواهید حرف او را قطع کنید، قضاوتش کنید، درباره تجربه‌های مشابه خودتان به او بگویید یا راهکار پیشنهاد دهید، اما باید در برابر این تمایلات مقاومت کنید. هنگام شنیدن حرف‌های مخاطبتان، فقط دنبال فهمیدن این باشید که او اکنون چه احساسی دارد و چرا این احساس را دارد.
برای همدلی عاطفی، نیازمند زمانی برای فکرکردن خواهید بود. بعد از درک احساسات طرف مقابل، باید به زمانی فکر کنید که خودتان چنین احساسی داشته‌اید. به یاد داشته باشید که برای درک طرف مقابل، تشابه احساس مهم است نه آنچه رخ داده است. مثلا اگر دوست‌تان به‌خاطر یک مصاحبه شغلی ناموفق احساس شکست می‌کند، نباید به آخرین باری فکر کنید که مصاحبه ناموفق داشته‌اید، بلکه باید موقعیتی را به یاد آورید که به شما احساس شکست داده بود. با یادآوری این احساس، بهتر می‌توانید مخاطبتان را درک کنید.
چطور نگرانی همدلانه داشته باشیم؟
در وهله اول، باید از مخاطبتان بپرسید که چه کاری می‌توانید برای او انجام دهید تا وضعیتش را بهتر کنید. اگر او پاسخی برای این سؤال نداشت، به زمانی فکر کنید که احساس مشابهی داشته‌اید. در آن زمان، دیگران چطور می‌توانستند به شما کمک کنند؟ افرادی که با شما همدلی کردند، چه رفتارهایی نشان دادند؟
به‌اشتراک‌گذاشتن تجربه‌ها و انجام کارهایی که به خودتان کمک کرده است، روش مناسبی برای ابراز نگرانی همدلانه است. البته احتمال دارد راهکاری که برای شما مفید بوده و حالتان را بهتر کرده است، برای طرف مقابلتان کاربردی نباشد. به یاد داشته باشید که حتی اگر حس کنونی طرف مقابل را قبلا تجربه کرده‌اید، بدین معنا نیست که راه‌حل دقیق مشکل او را می‌دانید. کمک‌های شما فقط گزینه‌ای پیشنهادی برای طرف مقابل‌اند.
همدلی را چطور تمرین کنیم؟
همان‌طور که گفتیم، با انجام تمرینات ساده روزانه کم‌کم مهارت همدلی را یاد می‌گیرید و می‌توانید موانع ذهنی را از سر راهتان بردارید. چند تمرین ساده برای یادگیری انواع همدلی عبارت‌اند از:
- وقتی با کسی صحبت می‌کنید، دیدگاه‌های خود را کنار بگذارید و بدون قضاوت به حرف‌هایش گوش کنید.
- از قدرت تصور خود استفاده کنید. وقتی شخصی درباره موضوعی با شما صحبت می‌کند، آنچه را می‌گوید تصور کنید تا بهتر بتوانید موقعیت و احساساتش را درک کنید.
- حرف‌های مخاطبتان را با هدف گوش‌کردن به او بشنوید نه با هدف پاسخ‌دادن.
- درباره حس طرف مقابلتان از او سؤال کنید. با این کار مخاطبتان احساس می‌کند دیده یا شنیده می‌شود. البته نباید زیاده‌روی کنید و حریم شخصی او را نادیده بگیرید.
- دنبال درست‌کردن وضعیت نباشید. بسیاری از ما وقتی متوجه می‌شویم یکی از عزیزانمان اندوهگین است، هر کاری انجام می‌دهیم که او را بخندانیم یا از فکر درآوریم. با این کار نه‌تنها حال فرد بهتر نمی‌شود، بلکه احساس می‌کند مشکلاتش اهمیتی ندارند و نادیده گرفته شده است.
تعادل در همدلی را یاد بگیرید
همدلی مهارتی است که هم در محیط کار به شما کمک می‌کند، هم در روابطی که با اعضای خانواده و دوستانتان دارید. افرادی که همدلی نمی‌کنند، دیواری بلند دور خودشان می‌کشند و قدرت برقراری ارتباط موثر با دیگران را از دست می‌دهند. افرادی که در همدلی زیاده‌روی می‌کنند نیز خودشان را بیش از حد در دسترس دیگران قرار می‌دهند و ممکن است از آنها سوءاستفاده شود. با ایجاد تعادل در انواع همدلی، هم روابط بین‌فردی پویا و موفقی می‌سازید و هم اجازه سوءاستفاده را به دیگران نمی‌دهید.
