آزمایش خون در غربالگری و تشخیص بسیاری از بیماری‌ها نقش مهمی دارد و همه ما در معاینه‌های روتین یا شرایط خاص این آزمایش را انجام می‌دهیم. البته برخی عوامل روی نتیجه آزمایش اثر می‌گذارند و اگر نکاتی را رعایت نکنیم، ممکن است نتیجه آزمایش اشتباه شود. اگر می‌خواهید بدانید که باید قبل از آزمایش خون چند ساعت ناشتا باشیم و از مصرف چه چیزهایی خودداری کنیم، به خواندن مقاله ادامه دهید.
چگونه برای آزمایش خون آماده شویم؟
بیشتر آزمایش‌های خون به ناشتابودن نیاز ندارند، اما برای بعضی آزمایش‌های معمول باید ناشتا باشید. اگر پزشک یا مراقبتان از شما خواست پیش از آزمایش ناشتا باشید، باید برای دریافت نتیجه دقیق حتما این نکته را رعایت کنید. در غیر این صورت، ممکن است مجبور به تکرار آزمایش شوید. البته باید داروهای خود را دریافت کنید، مگر اینکه پزشک بگوید ۱ دوز را مصرف نکنید. درباره داروهای بدون نسخه نیز از پزشک خود سؤال کنید.
خوب است بدانید که ناشتابودن قبل از آزمایش خون با ناشتابودن پیش از جراحی فرق دارد. پیش از جراحی، شما باید NPO باشید یعنی هیچ غذا و نوشیدنی‌ای از طریق دهان دریافت نکنید، اما پیش از آزمایش خون می‌توانید آب بنوشید. همچنین قبل از آزمایش خون نباید سیگار بکشید، آدامس بجوید (حتی آدامس بدون شکر) یا ورزش کنید. این موارد می‌توانند نتیجه آزمایش را تغییر دهند.
قبل از آزمایش خون چند ساعت ناشتا باشیم؟
معمولا باید ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از بعضی آزمایش‌ها ناشتا باشید. برای آزمایش قند خون، که معمولا بخشی از پنل متابولیک پایه است، ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتابودن ضروری است. البته می‌توانید میزان ناشتابودن را از پزشک خود نیز بپرسید. اگر مطمئن نیستید، بهتر است سعی کنید ۱۲ ساعت چیزی نخورید. بهتر است همه آزمایش‌های خود را صبح زود انجام دهید تا مدت زیادی گرسنگی نکشید. اگر آزمایش خون شما صبح زود است، بهتر پس از شام شب قبل دیگر چیزی نخورید.
برای چه آزمایش‌هایی ناشتا باشیم؟
پزشک با آزمایش خون وجود بعضی بیماری‌ها را بررسی می‌کند و از سلامت عمومی شما مطلع می‌شود. همچنین با این آزمایش از پیشرفت روند درمان بیماری‌ها آگاه می‌شود. البته لازم نیست پیش از همه آزمایش‌های خون ناشتا باشید. این آزمایش‌ها معمولا به ناشتابودن نیاز دارند:
- آزمایش قند خون ناشتا میزان گلوکز یا قند خون را برای بررسی وجود دیابت یا پیش‌دیابت می‌سنجد. برای این آزمایش باید حداقل ۸ ساعت چیزی نخورید.
- آزمایش چربی خون میزان کلسترول و سایر انواع چربی خون مانند تری‌گلیسریدها را نشان می‌دهد. اگر چربی خون بالا باشد، فرد بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی یا سکته قرار دارد. البته در همه شرایط نباید برای این آزمایش ناشتا باشید. اگر کمتر از ۲۵ سال دارید یا به آزمایش غیرناشتا نیاز دارید، لازم نیست ناشتا باشید. معمولا قبل از آزمایش چربی خون باید ۹ تا ۱۲ ساعت چیزی نخورید.
- پنل متابولیک پایه یا جامع معمولا بخشی از معاینه روتین است. این آزمایش قند خون، الکترولیت‌ها، تعادل مایعات و عملکرد بدن را بررسی می‌کند. در پنل متابولیک جامع، عملکرد کبد نیز سنجیده می‌شود. برای این آزمایش باید ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.
- آزمایش ویتامین B12 نشان می‌دهد که چقدر از این ویتامین در خون شما وجود دارد. این آزمایش می‌تواند برای تشخیص نوع خاصی از کم‌خونی و عارضه‌های دیگر انجام شود. بعضی داروها با این آزمایش تداخل دارند و باید داروهای مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید. برای این آزمایش بهتر است ۶ تا ۸ ساعت چیزی نخورید.
- آزمایش آهن برای سنجیدن میزان آهن در بدن استفاده می‌شود و به ۱۲ ساعت ناشتابودن نیاز دارد.
- آزمایش گاما گلوتامیل ترانسفراز (GTT) میزان آنزیم GTT در بدن را نشان می‌دهد. مقدار زیاد این آنزیم می‌تواند نشانه بیماری کبدی، مشکلات مجرای صفرا یا مصرف بیش از حد الکل باشد. باید ۸ ساعت پیش از این آزمایش ناشتا باشید و از ۱ روز قبل از مصرف الکل و بعضی داروها خودداری کنید.
بعضی آزمایش‌های کمتر شایعی که باید برای آنها ناشتا باشید عبارت‌اند از:
- گاسترین؛
- پروانسولین؛
- انسولین؛
- گلوکاگون؛
- پلی‌پپتید پانکراس؛
- پپتید C؛
- هورمون‌های رشد.
نوشیدن قبل از آزمایش
نوشیدن بعضی مایعات قبل از آزمایش خون مانعی ندارد و حتی توصیه می‌شود. دلیلش این است که اگر ۱۲ ساعت چیزی نخورید، ممکن است دچار کم‌آبی خفیف شوید و این امر باعث صاف‌شدن رگ‌ها و رگ‌گیری دشوار می‌شود. البته باید فقط نوشیدنی‌هایی مانند آب، چای یا قهوه تلخ بدون شیرین‌کننده و شیر بنوشید.
مصرف دارو و آزمایش خون
حتی اگر لازم باشد برای آزمایش خون خود ناشتا باشید، باید داروهای تجویزشده خود را با آب مصرف کنید مگر اینکه پزشک خلافش را به شما گفته باشد. البته ویتامین‌ها و مکمل‌ها استثنا هستند. این موارد می‌توانند بر نتایج بعضی آزمایش‌ها اثر بگذارند، پس نباید صبح روز آزمایش مصرف شوند.
درباره داروهایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید و سؤالات خود را درباره مصرف‌کردن این داروها قبل از آزمایش خون بپرسید.
ناشتابودن برای آزمایش خون در بارداری
بیشتر آزمایش‌های خون بارداری به ناشتابودن نیازی ندارند، به‌جز آزمایش تحمل قند خون. این آزمایش برای غربالگری دیابت بارداری انجام می‌شود. در این آزمایش باید نوعی نوشیدنی شکری با مقدار خاصی از گلوکز یا قند را مصرف کنید. پس از آن، قند خون شما در فاصله‌های زمانی مختلف اندازه‌گیری می‌شود.
اگر اشتباهی غذا یا نوشیدنی خوردیم، چه‌کار کنیم؟
اگر اشتباهی پیش از آزمایش خود نوشیدنی شیرین نوشیدید، به مراقب سلامت خود اطلاع دهید. بسته به نوع آزمایش خود، ممکن است این نوشیدنی اثری بر آزمایش شما نداشته باشد و بتوانید آزمایش را انجام دهید. البته ممکن است لازم باشد که مراقب شما نتیجه آزمایش را با درنظرگرفتن این شرایط تفسیر کند.
اگر قصد انجام آزمایش غربالگری کلسترول خون را داشته باشید و پیش از آن صبحانه بخورید، لازم نیست زمان آزمایش را تغییر دهید. در واقع طبق تحقیقات اخیر، ناشتابودن پیش از آزمایش چربی خون اختیاری است. با اینکه صبحانه بر میزان تری‌گلیسرید خون اثر می‌گذارد، سایر قسمت‌های آزمایش مثل کلسترول یا چربی اشباع (کلسترول خوب) تغییری نمی‌کنند. چربی غیراشباع نیز در صورتی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد که میزان تری‌گلیسریدها خیلی بالا باشد. اگر میزان تری‌گلیسریدها بیش از حد عادی باشد، ممکن است مجبور شوید آزمایش را تکرار کنید.
اگر آزمایش خون شما فقط برای سنجیدن قند خون است و شما صبحانه خورده‌اید، نتیجه این آزمایش مفید نخواهد بود. این مسئله در خصوص آزمایش‌های تحمل قند خون بارداری نیز صدق می‌کند.
تا چه زمان باید ناشتا باشیم؟
به‌محض اینکه آزمایش خون شما انجام شد، می‌توانید غذا و نوشیدنی میل کنید. بهتر است یک خوراکی و نوشیدنی همراه خود داشته باشید و بعد از آزمایش مصرف کنید.
سخن پایانی
آزمایش خون روشی آسان و مهم برای مطمئن‌شدن از سلامتی است و ممکن است پزشک به دلایل مختلفی آزمایش‌های خون متفاوتی برای شما تجویز کند. لازم نیست برای همه این آزمایش‌ها ناشتا باشید، اما خوردن و آشامیدن بر نتیجه بعضی آزمایش‌ها مانند آزمایش قند خون اثر می‌گذارد. اگر درباره ناشتابودن پیش از آزمایش خود مطمئن نیستید، حتما از پزشکتان سؤال کنید.
