زایمان فعالیت فیزیکی دشواری است که طی آن کالری زیادی می‌سوزانید. رحم در بارداری کامل (full-term) یکی از قوی‌ترین ماهیچه‌های بدن است و مانند هر ماهیچه دیگری زمانی بهترین عملکرد را دارد که انرژی موردنیازش تأمین شده باشد. بنابراین بهتر است که در انتخاب غذا و نوشیدنی دقت کنید تا بتوانید انرژی لازم برای روز زایمان را دریافت کنید. در ادامه بایدها و نبایدهای تغذیه در روز زایمان و خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های مناسب برای این روز را بیان می‌کنیم.
ضرورت غذاخوردن در روز زایمان
به‌دنیاآوردن نوزاد فعالیت فیزیکی سختی است که مانند شرکت‌کردن در دو ماراتن به انرژی زیادی نیاز دارد. معمولا زایمان اولین فرزند حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت زمان می‌برد. معمولا در زایمان‌های بعدی این زمان به ۸ تا ۱۰ ساعت کاهش می‌یابد.
هر فرد معمولی در زمان بیداری فقط ۲ تا ۳ ساعت می‌تواند بدون غذاخوردن انرژی خود را حفظ کند، حتی زمانی که درگیر فعالیت بدنی نباشد، اما زایمان خیلی بیشتر از ۳ ساعت طول می‌کشد. شاید از شنیدن این خبر خوشحال شوید که قوانین خوردن و آشامیدن در روز زایمان تغییر کرده است و بیمارستان‌ها در حال تعدیل و تغییر این قوانین هستند.
تاریخچه خوردن و آشامیدن در زمان زایمان
خوردن و آشامیدن در روز زایمان سال‌ها به چیپس یخ و آب محدود می‌شد، زیرا پزشکان نگران بودند که خوردن و آشامیدن حین زایمان احتمال آسپیراسیون را به‌شدت افزایش دهد. آسپیراسیون به‌معنی ورود غذا یا آب به درون ریه‌ها هنگام بیهوشی عمومی است که در طول زایمان می‌تواند به‌علت شل‌شدن عضلات معده بر اثر افزایش هورمون پروژسترون رخ دهد. رحم نیز می‌تواند به معده فشار وارد کند و احتمال آسپیراسیون را افزایش دهد.
قوانین سختگیرانه درباره خوردن و آشامیدن در روز زایمان در سال ۱۹۴۶ و با نظر دکتر کورتیس مندلسون (Curtis Mendelson) آغاز شدند. او می‌خواست با ممنوع‌کردن خوردن و آشامیدن در طول زایمان از بروز آسپیراسیون در زنان باردارِ تحت بیهوشی عمومی جلوگیری کند.
این اقدام او از مرگ‌های زیادی جلوگیری کرد. بنابراین این قانون به روالی مرسوم در پزشکی تبدیل شد. پزشکان به بیماران دستور می‌دادند که از خوردن و آشامیدن در طول زایمان پرهیز کنند تا از خطرات آسپیراسیون هنگام بارداری و بیهوشی عمومی جلوگیری شود.
برای بیهوشی عمومی دارویی به فرد داده می‌شود تا در طول عمل پزشکی کاملا بیهوش باشد. در طول سال‌هایی که دکتر مندلسون طبابت می‌کرد، استفاده از بیهوشی عمومی روشی رایج برای زایمان بود. ولی امروزه از بیهوشی عمومی فقط برای موارد اورژانسی مانند سزارین استفاده می‌شود، زیرا بهتر است که فرد هنگام زایمان هوشیار باشد.
پژوهش‌های جدید درباره آسپیراسیون در زمان زایمان
در سال ۲۰۱۵، انجمن متخصصان بیهوشی آمریکا (American Society of Anesthesiologists) پژوهشی را منتشر کرد که طرز فکر ما درباره خوردن و آشامیدن در طول زایمان را تغییر داد. این پژوهش با استناد به پیشرفت‌های علم بیهوشی نتیجه گرفت که امروزه خطر آسپیراسیون در زمان زایمان کمتر است، زیرا دیگر بیهوشی عمومی در زایمان رایج نیست.
امروزه پزشکان معمولا به‌جای بیهوشی عمومی از بیهوشی منطقه‌ای استفاده می‌کنند. برای بیهوشی منطقه‌ای از روش‌هایی مانند اپیدورال و بی‌حسی نخاعی استفاده می‌شود که در آنها بخش‌های خاصی از بدن بی‌حس می‌شود و فرد کاملا بیهوش نمی‌شود.
در آمریکا، پژوهشگران از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ فقط ۱ مورد آسپیراسیون در حین زایمان را مشاهده کردند که یعنی آسپیراسیون در طول زایمان بسیار نادر است. در مورد مشاهده‌شده، بیمار به پره اکلامپسی نیز مبتلا بود که بارداری او را پُرخطر می‌کرد. احتمال آسپیراسیون در بارداری سالم و کم‌خطر کم است.
فواید خوردن و آشامیدن در زمان زایمان
به‌دلیل سخت و طاقت‌فرسابودن زایمان، مادر به مقدار زیادی انرژی نیاز دارد. با مصرف مواد مغذی حین زایمان انرژی بدن افزایش می‌یابد. حتی طبق بعضی از پژوهش‌ها، خوردن و آشامیدن سبب بهبود زایمان نیز می‌شود. مثلا بر اساس یکی از تحقیقات، بعضی از افراد با بارداری کم‌خطر که خوردن و آشامیدن آنها کمتر محدود شده بود، زمان زایمان کوتاه‌تری داشتند. آنها همچنین دچار عوارض ناشی از زایمان مانند آسپیراسیون و استفراغ نشدند.
بر اساس پژوهشی دیگر، افرادی که در طول زایمان فقط مجاز به خوردن چیپس یخ بودند، بیشتر از زنانی که قوانین خوردن و آشامیدن آنها در طول زایمان کمتر سختگیرانه بود، سزارین برنامه‌ریزی‌نشده داشتند. خوردن و آشامیدن موجب افزایش راحتی و رضایت آنها در طول زایمان نیز می‌شد و تجربه کلی زایمان را بهتر می‌کرد.
در پژوهشی دیگر نیز تأثیر مصرف نوشیدنی غنی از کربوهیدرات در طول زایمان بر کاهش میزان سزارین بررسی شد. گرچه نتایج به‌دست‌آمده قطعی نبود، پژوهشگران متوجه شدند که این نوشیدنی‌ها سبب کاهش گرسنگی افراد می‌شوند و انرژی و استقامت آنها را افزایش می‌دهند.
در زمان زایمان چه بخوریم؟
هضم آسان بسیار مهم است. در زمان زایمان بدن مقدار زیادی از انرژی و منابع خود را صرف انجام زایمان می‌کند و کالری‌های ارزشمند را صرف فرایندهای «غیرحیاتی» مانند هضم غذا نمی‌کند، بنابراین این فرایندها بسیار کُند می‌شوند. بهتر است غذاهایی مصرف کنید که مانند غذاهای مناسب دوره سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، یعنی تهیه و خوردن و هضم آنها آسان است و پُرادویه یا چرب نیستند، زیرا ممکن است حین زایمان دچار حالت تهوع شوید و استفراغ کنید. در ادامه، مواد غذایی و نوشیدنی‌های مفید برای روز زایمان را معرفی کرده‌ایم.
۱. پروتئین‌ها
منابع پروتئین خوبی مانند ماست یونانی، کره آجیل، شیک‌های پروتئینی و پنیر همگی به‌راحتی هضم می‌شوند و پروتئین موردنیاز بدن برای پشت‌سرگذاشتن زایمان را در اختیارش قرار می‌دهند. اگر به یخچال دسترسی ندارید، همراه خود یک کلمن با چند تکه یخ ببرید تا بتوانید مواد غذایی فاسدشدنی را در دمای مناسب نگه دارید.
۲. کربوهیدرات‌های پیچیده
نان یا بیسکویت‌های چندغله، ماکارونی سبوس‌دار، برنج قهوه ای و بلغور جو دوسر منابع خوبی از فیبر هستند. این کربوهیدرات‌های پیچیده در طول زایمان طولانی انرژی لازم بدن را تأمین می‌کنند. می‌توان با ترکیب‌کردن آنها با منابع پروتئینی غذایی مغذی تهیه کرد. مثلا می‌توانید مقداری سوپ مرغ درست کنید و روز زایمان بخورید.
۳. میوه‌ها
انواع توت‌ها، انگور، خربزه، هندوانه و موز میوه‌های خوبی هستند که می‌توانید دم‌دست داشته باشید. می‌توانید میوه‌ها را برش بزنید و آماده کنید. بعضی از زنان توت‌ها، انگور و سایر میوه‌ها را فریز می‌کنند تا خوراکی آرامش‌بخش و خنکی را برای زمان زایمان خود آماده کنند. تهیه‌کردن اسموتی نیز راه خوبی برای مصرف میوه است. می‌توانید برای افزایش ارزش غذایی اسموتی، مقداری پودر پروتئین نیز به آن اضافه کنید.
۴. منابع انرژی سریع
می‌توانید مقداری خوراکی انرژی‌زا با هضم سریع همراه ببرید و در میان انقباضات رحمی آنها را به‌تدریج مصرف کنید. این کربوهیدرات‌های ساده به‌سرعت انرژی زیادی را به بدنتان می‌رسانند. مثلا می‌توانید از عسل و ژل‌های انرژی‌زایی استفاده کنید که در طعم‌های گوناگون در دسترس‌اند. ژل‌های انرژی‌زا از محصولاتی هستند که دوندگان ماراتن و دوچرخه‌سواران در طول مسابقات مصرف می‌کنند تا به‌سرعت انرژی موردنیاز بدن خود را تأمین کنند.
۵. نوشیدنی‌های مناسب
هیدراته‌ماندن نیز به‌اندازه خوردن غذای مناسب در طول زایمان مهم است، هرچند بیشتر پزشکان از مایعات داخل‌وریدی استفاده می‌کنند. نوشیدن مکرر آبمیوه موردعلاقه‌تان، سوپ رقیق یا نوشیدنی انرژی زای طبیعی می‌تواند به هیدراته‌ماندن بدن و عملکرد مؤثر انقباضات رحمی کمک کند.
بهتر است از مصرف «نوشیدنی‌های انرژی‌زای ورزشی» با رنگ‌های خوراکی مصنوعی و شربت ذرت با فروکتوز بالا پرهیز کنید. بعضی از زنان نوشیدنی‌های ساده و خانگی را از قبل آماده می‌کنند. آب نارگیل نوشیدنی بسیار مفیدی است که الکترولیت موردنیاز بدن را تأمین می‌کند. ریختن نوشیدنی‌ها در قمقمه ورزشی موجب می‌شود که مصرف آنها آسان‌تر شود. بهتر است که در طول زایمان از مایعات سبکی مانند آب، چای و آب گوشت رقیق استفاده کنید.
غذاهای غیرمجاز
بسته به قوانین بیمارستان، غذاهای سبکی مانند انواع سوپ، نان تست یا میوه در مراحل اولیه زایمان مجازند. پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که غذای سبکی را ترجیحا در اوایل زایمان مصرف کنید. غذاهایی که در طول زایمان باید از مصرف آنها پرهیز کرد غذاهایی سنگین مانند تکه‌های بزرگ گوشت هستند. اگر در طول زایمان آسپیراسیون اتفاق بیفتد، ورود غذاهای جامد به ریه خطرناک‌تر از مایعات است. از مصرف لبنیات و نوشیدنی‌های اسیدی مانند آبمیوه‌های ترش نیز خودداری کنید، زیرا می‌توانند موجب ناراحتی معده در طول زایمان شوند.
خوردن و آشامیدن در طول زایمان برای چه کسانی ممنوع است؟
افرادی با بارداری پرخطر یا کسانی که احتمالا به بیهوشی عمومی نیاز خواهند داشت، نباید در طول زایمان چیزی بخورند یا بنوشند. مثلا کسانی که:
- سزارین برنامه‌ریزی‌شده دارند.
- احتمال سزارین اورژانسی آنها وجود دارد.
- قبلا عمل سزارین انجام داده‌اند.
- چندقلو باردارند.
- مشکلات سلامتی دارند که بر بارداری آنها اثر می‌گذارد.
این مسائل خوردن و آشامیدن در طول زایمان را خطرناک می‌کنند. اگر باردارید، درباره اینکه این خطرات برای شما نیز وجود دارند یا خیر، با پزشک خود صحبت کنید.
سؤالاتی که باید از پزشک خود بپرسید
ممکن است سیاست بیمارستان‌های مختلف متفاوت باشد. قبل از زایمان با مسئولان بیمارستان درباره قوانین مربوط به خوردن و نوشیدن در زمان زایمان صحبت کنید تا از قوانین آنها مطلع شوید. همچنین با پزشک خود درباره اینکه در هر مرحله از زایمان چه چیزهایی را می‌توانید بخورید، صحبت کنید.
با پرسیدن اینکه احتمال نیاز به سزارین و بیهوشی عمومی یا سایر مشکلات سلامتی چقدر است، می‌توانید راحت‌تر درباره خوردن و آشامیدن در طول زایمان تصمیم بگیرید. پزشک بیش از همه جزئیات بارداری شما را می‌داند و می‌تواند بگوید چه‌چیزی برای برنامه زایمان شما بهتر است.
سخن پایانی
زایمان و به‌دنیاآوردن نوزاد به انرژی بسیار زیادی نیاز دارد. تأمین انرژی موردنیاز بدن در طول زایمان به‌اندازه مصرف غذاهای مناسب و تأمین انرژی لازم در زمان رشد و شکل‌گیری جنین اهمیت دارد. پیش از زایمان مواد غذایی و نوشیدنی‌های مغذی و باکیفیتی را آماده کنید تا با قدرت و توان بیشتری بتوانید ماراتن زایمان را پشت‌سر بگذارید.
