هفته اول بارداری زمانی است که لقاح انجام نشده و هنوز باردار نشده‌اید. ولی با پیگیری روزهای چرخه قاعدگی و زمان حدودی تخمک‌گذاری می‌توانید پس از مدت کوتاهی باردار شوید. مراقبت از خود و انجام اقدامات مناسب در این هفته نقش مهمی در بارداری سالم و سلامت جنین دارد. با ما همراه باشید تا شما را با ویژگی‌ها و شرایط این هفته از بارداری آشنا کنیم و مراقبت‌ها و اقدامات لازم در این دوره را شرح دهیم.
علائم رایج در هفته اول بارداری
علائمی که در این مرحله مشاهده می‌کنید همان علائم معمول قاعدگی هستند، زیرا هنوز باردار نشده‌اید. این علائم که ممکن است ۳ تا ۷ روز ادامه یابند، عبارت‌اند از:
- نفخ: ممکن است نوسانات هورمونی قبل از پریود و در طول آن موجب نفخ شکم شود.
- خون‌ریزی واژن: پوشش داخلی رحم در حال ریزش است و فقط در صورت بارداری ضخیم می‌شود.
- کمردرد و گرفتگی عضلات: رحم برای ریزش پوشش داخلی خود منقبض می‌شود و این انقباض موجب درد کمر و شکم می‌شود.
- نوسانات خلقی: افزایش ترشح هورمون‌ها می‌تواند موجب تحریک‌پذیری و نوسان احساسات شود.
- سردرد: بسیاری از زنان از میگرن قاعدگی شکایت دارند که این نیز علت هورمونی دارد. کیسه یخ، مسکن‌های بدون نسخه و تمرینات تمدد اعصاب می‌توانند به کاهش درد کمک کنند.
بعضی از علائم، مانند افزایش حس بویایی و حساس‌شدن سینه‌ها، می‌توانند حتی قبل از قطع پریود ظاهر شوند درحالی‌که بعضی دیگر مانند لکه بینی و تکرر ادرار ۱ یا ۲ هفته پس از لقاح رخ می‌دهند. ممکن است در هفته اول بارداری متوجه هیچ علائمی نشوید. بسیاری از زنان دست‌کم تا چند هفته پس از بارداری هیچ علائمی را مشاهده نمی‌کنند.
انجام سونوگرافی در هفته اول
احتمال انجام سونوگرافی در هفته اول بارداری بسیار کم است. اگر مدتی برای باردارشدن تلاش کرده باشید، ممکن است پزشک سونوگرافی برای بررسی فیبروم را تجویز کند تا مشخص شود که در تخمدان‌ها چند فولیکول وجود دارد یا ضخامت پوشش داخلی رحم چقدر است. اگر مشکلی وجود داشته باشد، پزشک درمان ناباروری را تجویز می‌کند.
تعیین تاریخ هفته اول بارداری
شاید از خودتان بپرسید که اگر هنوز باردار نیستید، چگونه می‌توانید این هفته را هفته اول بارداری بدانید. برای پزشک بسیار سخت است که لحظه دقیق شروع بارداری (زمان رسیدن اسپرم به تخمک) را تعیین کند. درحالی‌که به‌راحتی می‌توان روز اول قاعدگی را تعیین کرد، تعیین روز تخمک‌گذاری بسیار دشوار است. به‌علاوه اسپرم مرد می‌تواند از چند روز قبل از تخمک‌گذاری در بدن زن باشد. تخمک نیز می‌تواند تا ۲۴ ساعت منتظر اسپرم بماند.
بنابراین بیشتر پزشکان برای داشتن زمان‌بندی استانداردی برای همه بارداری‌ها اولین روز در آخرین دوره قاعدگی را اولین روز بارداری ۴۰هفته‌ای در نظر می‌گیرند. یعنی تقریبا ۲ هفته اول بارداری قبل از لقاح هستند!
نکات مهم
- در این مرحله هنوز بادار نیستید و احتمالا قاعدگی شما برقرار است؛ علائمی که ممکن است مشاهده کنید نتیجه سندروم پیش از قاعدگی (PMS) هستند نه بارداری.
- این هفته زمان آمادگی برای بارداری است؛ می‌توانید با ردیابی چرخه قاعدگی و تعیین بهترین زمان لقاح (fertile window) چرخه بارداری خود را ترسیم کنید. برای داشتن درک بهتری از زمان تخمک‌گذاری و مقاربت می‌توانید از کیت‌های پیش‌بینی تخمک‌گذاری استفاده کنید.
- اگر تست بارداری شما مثبت شده است و تست را حدودا در زمان قطع پریود انجام داده‌اید، احتمالا حدود ۴ هفته از بارداری شما گذشته است. بیشتر تست‌های بارداری خانگی تقریبا ۲ هفته پس از لقاح بارداری را مشخص می‌کنند.
- از نظر پزشکی ۱ هفته بارداری یعنی همچنان پریود می‌شوید و هنوز باردار نشده‌اید. در واقع تا هفته دوم یا سوم (بسته به طول چرخه بارداری) باردار نشده‌اید.
مراقبت از خود در هفته اول بارداری
در هفته اول بارداری باید خود را از نظر جسمی و روحی برای حمل نوزاد آماده کنید. بهتر است که بارداری را با وزن مناسب و پرهیز از عادات بدی مانند سیگارکشیدن و نوشیدن الکل شروع کنید و مصرف کافئین را نیز کاهش دهید. موارد مهم در هفته اول بارداری و پس از آن را در ادامه بررسی می‌کنیم.
۱. تغذیه
رژیم غذایی سالم و متعادل ویتامین ها، مواد معدنی و مواد مغذی موردنیاز در دوران بارداری را به بدن می‌رسانند. تغذیه مناسب به شما انرژی می‌دهد و کمک می‌کند که بسیاری از ناراحتی‌های رایج دوران بارداری را از خود دور کنید. رژیم غذایی مناسب سلامت بارداری را بهبود می‌دهد و بر سلامت بلندمدت فرزندتان نیز اثر می‌گذارد.
۲. مصرف فولات (ویتامین B9)
فولات شکل طبیعی ویتامین B9 است که در غذاها یافت می‌شود. فولات برای سلامت مادر و رشد و سلامت جنین ضروری است. ولی دریافت تمام فولات موردنیاز روزانه از غذا آسان نیست. اسیدفولیک مکمل مصنوعی فولات است که در بسیاری از مولتی ویتامین های دوران بارداری یافت می‌شود. می‌توانید مکمل‌هایی با اشکال فعال فولات را نیز پیدا کنید که اغلب برچسب L-methylfolate یا 5-MTHF دارند.
سازمان‌های بهداشتی مانند CDC (مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا) و کالج آمریکایی زنان و زایمان توصیه می‌کنند زنان در سنین باروری که کمتر در معرض به‌دنیاآوردن فرزندی با نقص لوله عصبی‌اند، روزانه ۴۰۰ میکروگرم (mcg) فولیک‌اسید مصرف کنند.
طبق پژوهش‌ها، مصرف فولیک اسید در زمان تلاش برای بارداری به باردارشدن کمک می‌کند و و مصرف روزانه آن در طول دوران بارداری فواید سلامتی فراوانی برای مادر و نوزاد دارد. مصرف فولیک‌اسید و فولات می‌تواند به پیشگیری از ناتوانی‌های مادرزادی مانند شکاف لب و کام و نقایص قلب و لوله عصبی، مانند مُهره‌شِکاف یا اسپینا بیفیدا (spina bifida)، کمک کند. حتی مشخص شده است که احتمال ابتلا به دیابت بارداری، زایمان زودرس و سقط جنین را کاهش می‌دهد. می‌توانید اسیدفولیک را به‌تنهایی، در مولتی‌ویتامین روزانه یا در مولتی‌ویتامین‌های دوران بارداری مصرف کنید.
۳. مصرف مولتی‌ویتامین مینرال بارداری
مولتی‌ویتامین‌های مینرال بارداری نمی‌توانند جایگزین تغذیه مناسب شوند، ولی کمبودهای رژیم غذایی را جبران می‌کنند. مصرف این مولتی‌ویتامین‌ها روشی عالی برای اطمینان از دریافت تمام مواد مغذی موردنیاز است، حتی اگر عادات غذایی سالمی داشته باشید.
مولتی‌ویتامین‌های دوران بارداری معمولا حاوی آهن، کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی حیاتی مانند اسیدفولیک هستند. البته ممکن است که در هر برند، ویتامین‌ها و مواد معدنی متفاوتی وجود داشته باشد. بنابراین برچسب‌ها را به‌دقت بخوانید یا از پزشک بخواهید که شما را راهنمایی کند.
۴. سبک زندگی سالم
در زمان تلاش برای باردارشدن اجتناب از الکل، موادمخدر و محصولات تنباکو مانند سیگارهای الکترونیکی از هر زمان دیگری مهم‌تر است. این عادت‌ها می‌توانند بر کودک اثر بگذارند و منجر به اختلالات ژنتیکی، مشکلات تنفسی، وزن کم هنگام تولد، سندروم جنین الکلی (fetal alcohol syndrome) و سایر مشکلات سلامتی شوند.
۵. آمادگی ذهنی
آماده‌شدن برای بارداری شامل آماده‌سازی بدن و ذهن شماست. تغییرات هورمونی، استرس و اضطراب می‌توانند بر سلامت روان و بارداری اثر بگذارند. توجه به نیازهای خود و مراقبت از سلامت روان قبل از بارداری می‌تواند در دوران بارداری و بعد از زایمان به شما کمک کند.
به‌اندازه کافی استراحت کنید، استرس و اضطراب خود را مدیریت کنید و اگر مشکلات دیگری در ارتباط با سلامت روان دارید با پزشک یا روان‌شناس خود صحبت کنید.
شرایط بدن در هفته‌های اول بارداری
در هفته اول بارداری هنوز جنینی شکل نگرفته است و بدن برای بارداری آماده می‌شود. در طول دوره قاعدگی، پوشش داخلی رحم همراه با تخمک بارورنشده سیکل قاعدگی قبلی ریزش می‌کند. ۳ تا ۷ روز پس از قاعدگی، تخمدان‌ها شروع به آماده‌سازی تخمکی می‌کنند که در زمان تخمک‌گذاری آزاد خواهد شد. ضخامت پوشش داخلی رحم نیز به‌تدریج افزایش می‌یابد تا پس از بارورشدن تخمک، آن را بپذیرد. اگر همه‌چیز خوب پیش برود، در حدود هفته سوم باردار خواهید شد.
چرخه قاعدگی با هورمون‌هایی تنظیم می‌شود که هماهنگ با هم کار می‌کنند. نخستین هورمون FSH است که فولیکول‌ها را تحریک می‌کند تا بالغ شوند. هورمون بعدی LH است که در حدود روز پنجم افزایش می‌یابد و همراه با FSH فولیکول‌ها را تحریک می‌کند. در هر فولیکول ۱ تخمک وجود دارد و در هر ماه نیز فقط ۱ فولیکول به فولیکول غالبی تبدیل می‌شود که برای تخمک‌گذاری تعیین شده است.
وقتی فولیکول‌ها بالغ می‌شوند، هورمون دیگری به‌نام استروژن را تولید می‌کنند که این ۲ کار را انجام می‌دهد:
- پوشش داخلی رحم را تحریک می‌کند که دوباره ضخیم شود.
- وقتی استروژن به‌اندازه کافی افزایش یابد، موجب افزایش تولید LH می‌شود.
افزایش LH موجب می‌شود که تخمکِ بالغ‌ترین فولیکول از دیواره تخمدان جدا شود تا با اسپرم برخورد کند.
مراجعه به پزشک
در ویزیت قبل از بارداری پزشک یا ماما می‌تواند مولتی‌ویتامین‌های دوران بارداری را تجویز کند، سابقه پزشکی و تزریق واکسن را بررسی کند، شما را از نظر عفونت‌های مقاربتی غربالگری و معاینه کند. این ویزیت همچنین فرصت خوبی برای ارائه توصیه‌های لازم درباره سبک زندگی، تغذیه، ورزش و سایر عادات شخصی است که می‌توانند بر بارداری اثر بگذارند.
اگر به بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا یا دیابت مبتلا هستید، حتما به پزشک اطلاع دهید و برای کنترل آنها تمام اقدامات لازم را انجام دهید. همچنین باید درباره بی‌خطربودن داروها، داروهای بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی یا گیاهان دارویی‌اش که مصرف می‌کنید، با پزشک مشورت کنید.
توصیه‌هایی به مردان
هر دو طرف باید مراقب سلامت و تندرستی خود باشند. مردان می‌توانند قبل از اقدام برای بارداری از نظر ابتلا به عفونت مقاربتی (STIs) غربالگری و درمان شوند. همچنین می‌توانند با پرهیز از مصرف الکل و ترک تنباکو و موادمخدر سلامت باروری خود را بهبود دهند. طبق تحقیقات، ممکن است در اسپرم مردانی که الکل می‌نوشند، سیگار می‌کشند یا موادمخدر مصرف می‌کنند، مشکلاتی ایجاد و لقاح دشوارتر شود.
سخن پایانی
درست است که در هفته اول بارداری هنوز باردار نیستید، ولی این هفته زمان خوبی برای آماده‌شدن است. درحالی‌که در بدن چرخه جدیدی برای بارداری شروع می‌شود، می‌توانید با اقداماتی مانند انتخاب شیوه زندگی سالم و مراجعه به پزشک برای بارداری آماده شوید.
