درمان سنگ کیسه صفرا، علائم و علت تشکیل آن

افرادِ بسیاری دچار سنگ کیسه صفرا هستند، بدون اینکه خودشان از این امر مطلع باشند. سنگ کیسه صفرا در برخی موارد هیچ علائمی ندارد اما درصورتی‌که تشخیص داده شود به سنگ‌ صفراوی مبتلا هستید، بهتر است هرچه زودتر به‌دنبال درمان آن باشید تا دچار مشکلات جدی‌تری نشوید. در این مطلب، شما را با عوامل و علت تشکیل سنگ‌ کیسه صفرا، علائم و راه‌های پیشگیری و درمان آن، آشنا می‌کنیم.

• سنگ کیسه صفرا چیست؟
• علت سنگ کیسه صفرا؟
• علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟
• عوارض و خطرات درازمدت
• چه عواملی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شوند؟
• درمان سنگ کیسه صفرا
• غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید

سنگ کیسه صفرا چیست؟

کیسه صفرا، کیسه‌ی کوچکی است که صفرا را نگه می‌دارد و در زیر کبد و سمت راست بالای شکم قرار دارد. صفرا، یک مایع سبز یا زرد است که به هضم غذا کمک می‌کند. اکثر سنگ‌های صفراوی به‌دلیل وجود کلسترول بیش‌ازحد در صفرا، تشکیل می‌شوند.

علت سنگ کیسه صفرا؟

طبق آنچه در مجله‌ی دانشکده‌ی پزشکی هاروارد منتشر شده، ۸۰ درصد سنگ‌های صفرا از کلسترول و ۲۰ درصد بقیه از نمک‌های کلسیم و بیلی‌روبین تشکیل می‌شوند. دقیقا مشخص نیست که چه چیزی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شود، اما تئوری‌هایی وجود دارد که می‌گوید عوامل زیر می‌توانند منجر به تشکیل سنگ‌های صفراوی شوند.

۱. وجود کلسترول بیش‌ازحد در صفرا

وجود کلسترول بیش‌ازحد در صفرا می‌تواند به تشکیل سنگ‌های کلسترولی زردرنگ منجر شود. این سنگ‌های سخت هنگامی تشکیل می‌شوند که کلسترول ساخته‌شده توسط کبد، از کلسترولی که صفرا می‌تواند حل کند، بیشتر می‌شود.

۲. وجود بیلی‌روبین بیش‌ازحد در صفرا

بیلی‌روبین، یک ماده‌ی شیمیایی است که وقتی کبد سلول‌های قرمز قدیمی خون را تجزیه می‌کند، تولید می‌شود. مواردی مانند آسیب‌های کبدی و برخی از اختلالات خونی باعث می‌شوند کبد بیلی‌روبین بیشتری تولید کند. سنگ‌های رنگی کیسه صفرا هنگامی تشکیل می‌شوند که صفرا نتواند بیلی‌روبین اضافی را تجزیه کند. رنگ این سنگ‌های سخت، اغلب قهوه‌ای تیره یا سیاه است.

۳. پُر شدن کیسه صفرا

کیسه صفرا برای سالم ماندن و عملکرد درست، باید صفرای خود را خالی کند. اگر این کار انجام نشود، صفرا به‌شدت غلیظ و باعث تشکیل سنگ‌های صفراوی می‌شود.

علائم سنگ کیسه صفرا چیست؟

وجود سنگ در کیسه صفرا، می‌تواند به درد در قسمت بالای شکم منجر شود. کسانی که به سنگ کیسه صفرا دچارند، ممکن است هنگامی‌که غذاهای پُرچرب مانند غذاهای سرخ‌‌شده می‌خورند، به‌مدت چند ساعت در صفرایشان دردی احساس کنند.

همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

• حالت تهوع؛
• استفراغ؛
• ادرار تیره؛
• مدفوع به رنگ رُس؛
• درد شکم؛
• آروغ زدن؛
• اسهال؛
• سوء هاضمه.

این علائم به‌عنوان کولیک صفراوی نیز شناخته می‌شوند.

سنگ‌های صفراوی، خودشان باعث ایجاد درد نمی‌شوند. درد، زمانی به‌وجود می‌آید که سنگ کیسه صفرا از حرکت صفرا ممانعت کند.

به‌گفته‌ی کالج گوارش آمریکا، ۸۰ درصد از مردم، «سنگ‌های صفراوی خاموش» دارند، یعنی درد یا سایر علائم را تجربه نمی‌کنند. در این موارد، سنگ‌های صفراوی به‌وسیله‌ی اشعه‌ی ایکس یا در حین جراحی کشف می‌شوند.

عوارض و خطرات درازمدت

مسدود شدن مجرای عبور صفرا ممکن است به التهاب و عفونت کیسه صفرا منجر شود که به‌عنوان «کوله سیستیت حاد» شناخته می‌شود.

خطر ابتلا به کوله سیستیت حاد به‌واسطه‌ی سنگ‌های صفراوی علامت‌دار، ۱ تا ۳ درصد است.

علائم مرتبط با کوله سیستیت حاد عبارتند از:

• درد شدید در بالای شکم یا سمت راست و وسط پشت؛
• تب؛
• لرز؛
• کاهش اشتها؛
• تهوع و استفراغ.

اگر این علائم، بیش از ۱ تا ۲ ساعت طول کشیدند، مراجعه به پزشک ضروری است.

سنگ‌های صفراوی درمان‌نشده ممکن است عوارض زیر را در پی داشته باشند:

• یرقان (زردی پوست یا چشم‌ها)؛
• کوله سیستیت؛
• کلانژیت (التهاب مجرای صفراوی)؛
• سپسیس (عفونت خون)؛
• التهاب لوزالمعده؛
• سرطان کیسه صفرا.

چه عواملی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می‌شوند؟

عوامل بسیاری موجب تشکیل سنگ‌های کیسه صفرا می‌شوند که بعضی از آنها همچون عادات غذایی و سبک زندگی، قابل کنترل و بعضی دیگر نیز مانند سن، نژاد، جنسیت و سابقه‌ی خانوادگی، غیرقابل‌کنترل هستند.

اگرچه بعضی از داروها احتمال ابتلا به سنگ‌های صفراوی را افزایش می‌دهند، اما افراد نباید بدون مشورت با پزشک، مصرف آنها را قطع کنند.

تشخیص سنگ کیسه صفرا

پزشک فرد را معاینه‌ و به تغییرات مشهود در رنگ چشم‌ها و پوست فرد توجه می‌کند. رنگ زرد پوست یا چشم‌ها، ممکن است نشانه‌ای از یرقان باشد که نتیجه‌ی بالا بودن بیلی‌روبین بدن است.

همچنین موارد زیر نیز به پزشک کمک می‌کنند بیماری را دقیق‌تر تشخیص بدهد:

• سونوگرافی: سونوگرافی، تصاویری از داخل شکم ارائه می‌دهد. این روش عمدتا برای تأیید وجود سنگ کیسه صفراست و می‌تواند ناهنجاری‌های مرتبط با کوله سیستیت حاد را نیز نشان بدهد.
• سی‌‌تی اسکن شکمی: در این روش، از کبد و ناحیه‌ی شکم تصویربرداری می‌شود.
• اسکن رادیونوکلئید کیسه صفرا: انجام این اسکن حدود یک ساعت طول می‌کشد. متخصص، یک ماده‌ی رادیواکتیو را به درون رگ‌های فرد تزریق می‌کند. این ماده از طریق خون به کبد و کیسه صفرا می‌رود و می‌تواند شواهدی مبنی بر عفونت یا انسداد مجاری صفراوی به‌دلیل وجود سنگ را نشان بدهد.
• آزمایش خون: در این آزمایش، میزان بیلی‌روبین خون اندازه‌گیری و همچنین مشخص می‌شود کبد چقدر خوب کار می‌کند.
• کلانژیوگرافی آندوسکوپیک پس‌رونده یا ERCP: در این روش از دوربین و اشعه‌ی ایکس برای بررسی مشکلات مجاری صفراوی و پانکراس استفاده می‌‌شود. ERCP به پزشک کمک می‌کند سنگ‌هایی را که در مجرای صفرا گیر کرده‌اند، پیدا کند.

درمان سنگ کیسه صفرا

در اکثر مواقع، به درمان سنگ‌های صفراوی نیازی نیست، مگر آنکه این سنگ‌ها موجب درد و ناراحتی شوند. گاهی‌اوقات سنگ‌های صفراوی خودشان از بین می‌روند، بدون آنکه فرد حتی متوجه شود. کسانی که درد دارند، پزشک احتمالا عمل جراحی را به آنها توصیه خواهد کرد. در موارد نادر ممکن است دارو تجویز شود.

کسانی که انجام عمل حراجی برای‌شان خطرناک است، از طریق پوست یک لوله‌ی دِرَن در داخل کیسه صفرایشان قرار داده می‌شود و عمل جراحی‌شان تا زمانی‌که خطر جراحی‌ کاهش یابد، به‌تعویق می‌افتد.

۱. درمان طبیعی و داروهای خانگی

کسانی که سنگ‌های صفراوی دارند اما هیچ علائمی ندارند، می‌توانند تغییرات خاصی در سبک زندگی‌‌شان ایجاد کنند. مثلا:

• حفظ وزن ایده‌آل؛
• اجتناب از کاهش وزن سریع؛
• پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهاب؛
• ورزش منظم؛
• مصرف مکمل‌های تأییدشده طبق دستور پزشک‌.

برخی از مکمل های غذایی که می‌توانید مصرف کنید، عبارتند از: ویتامین C، آهن و لسیتین. در یک بررسی مشخص شد ویتامین C و لسیتین می‌توانند احتمال ابتلا به سنگ‌های صفراوی را کاهش بدهند. درمورد دُز مناسب این مکمل‌ها، با پزشک‌تان صحبت کنید.

برخی از مردم تصور می‌کنند پاکسازی کیسه صفرا با روزه گرفتن و سپس مصرف روغن زیتون و آبلیمو، به دفع سنگ‌های صفرا کمک می‌کند. هیچ شواهدی مبنی بر مؤثر بودن این روش وجود ندارد و حتی ممکن است باعث شود سنگ‌های صفراوی در مجرای صفرا گیر کنند.

۲. جراحی

ممکن است پزشک مجبور شود با جراحی لاپاراسکوپی، کیسه صفرا را بردارد. این جراحی رایج است و به بیهوشی عمومی نیاز دارد. جراح معمولا ۳ یا ۴ شکاف در شکم بیمار ایجاد خواهد کرد، سپس در داخل یکی از شکاف‌ها یک دستگاه کوچک چراغ‌دار قرار می‌دهد و کیسه صفرا را با دقت بیرون می‌آورد.

اگر حال عمومی بیمار مساعد باشد، معمولا در همان روز عمل یا روز بعد مرخص می‌شود.

ممکن است مدفوع بیمار پس از برداشتن کیسه صفرا، آبکی یا شل شود. با برداشتن کیسه صفرا، مسیر صفرا از کبد به روده‌ی کوچک تغییر می‌کند. صفرا دیگر از کیسه صفرا عبور نمی‌کند و کمتر غلیظ می‌شود، درنتیجه‌ موجب اسهال می‌شود. برای درمان آن، فرد باید از یک رژیم غذایی کم‌چرب پیروی کند تا بدنش صفرای کمتری آزاد کند.

۳. درمان‌های غیرجراحی

امروزه برای درمان سنگ‌های صفراوی به‌ندرت از دارو استفاده می‌شود، چون تکنیک‌های لاپاراسکوپیک و روباتیک، جراحی را بسیار کم‌ریسک‌تر کرده‌اند. بااین‌حال افرادی که تمایلی به جراحی ندارند، می‌توانند برای حل کردن سنگ‌های صفراوی ناشی از کلسترول، ۲ تا ۴ بار در روز داروی اورسودیول (اکتی‌گال، اورسو) مصرف کنند. ممکن است چندین سال طول بکشد تا داروها، سنگ‌های صفراوی را از بین ببرند و اگر درمان قطع شود، ممکن است سنگ‌های صفراوی دوباره تشکیل شوند.

سنگ‌شکنی با موج ضربه‌ای، یک گزینه‌ی دیگر است. دستگاه سنگ‌شکن، با تولید امواجی که از بدن فرد عبور می‌کنند، سنگ‌های صفراوی را می‌شکند.

غذاهایی که باید از آنها اجتناب کنید

برای کمک به بهبود وضعیت و کاهش خطر ابتلا به سنگ‌های صفراوی، این نکات را رعایت کنید:

• مصرف چربی‌ها را کاهش بدهید و تا جایی که می‌توانید، از غذاهای پرچرب، روغنی و سرخ‌شده دوری کنید.
• برای منظم‌تر کردن حرکات روده، به رژیم‌غذایی‌تان فیبر اضافه کنید. برای جلوگیری از گاز معده‌ی ناشی از مصرف فیبر بیش‌ازحد، هربار فقط یک سهم فیبر مصرف کنید.
• از نوشیدنی‌های کافئین‌دار، محصولات لبنی پرچرب، خوراکی‌های بسیار شیرین و سایر غذاها و نوشیدنی‌هایی که موجب اسهال می‌شوند، اجتناب کنید.
• به‌جای سه وعده‌ غذای پُرحجم، بهتر است در هر روز چندین وعده‌ غذای کم‌حجم بخورید. هضم وعده‌های غذایی کوچک‌تر، برای بدن راحت‌تر است.
• روزانه حدود ۶ تا ۸ لیوان آب بنوشید.

اگر قصد دارید وزن‌تان را پایین بیاورید، این کار را به‌تدریج انجام بدهید. سعی کنید در یک هفته بیشتر از ۱ کیلوگرم، وزن کم نکنید. کاهش وزن سریع ممکن است احتمال ابتلا به سنگ‌های صفراوی و سایر مشکلات مربوط به سلامتی را افزایش بدهد.

در درازمدت چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟

در اغلب موارد با انجام عمل حراجی، سنگ‌ها دیگر تشکیل نمی‌شوند. اما در روش‌هایی غیر از جراحی (حتی مصرف دارو)، احتمال بازگشت سنگ‌ها وجود دارد.

اگر سنگ‌های صفراوی علائمی نداشته باشند یا موجب درد نشوند، به درمان نیازی نخواهد بود. بااین‌حال ممکن است لازم باشد برای جلوگیری از بزرگ‌تر شدن آنها و بروز مشکلات، تغییراتی در سبک زندگی‌ فرد ایجاد شود.

مجموعه صوتی برقراری ارتباط موثر

گامی برای تسلط شما بر مهارت‌های برقراری ارتباط

مشاهده مجموعه

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر