چند ساعت پیش یک ساندویچ خوشمزه خوردید اما حالا اصلا احساس خوبی ندارید؛ معده‌تان سنگین است، سرگیجه دارید و … . حدس‌تان درست است؛ دچار مسمومیت غذایی شده‌اید! همه‌ی افراد حداقل یک‌بار در زندگی‌شان به مسمومیت غذایی دچار می‌شوند. علائم مسمومیت غذایی از خفیف تا شدید متغیر است. موارد خفیف‌تر آن معمولا بدون هیچ اقدام خاصی در عرض چند روز برطرف می‌شوند اما اگر مسمومیت غذایی در افراد آسیب‌پذیر مانند کودکان و زنان باردار اتفاق بیفتد یا علائم آن شدید باشد، به درمان دارویی نیاز دارد. در ادامه‌ی مطلب شما را با علائم، علل، روش‌های پیشگیری و درمان مسمومیت غذایی آشنا می‌کنیم.
مسمومیت غذایی چیست؟
بیماری منتقله از راه غذا که بیشتر با عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود، در نتیجه‌ی خوردن غذای آلوده، فاسد یا سمی اتفاق می‌افتد. شایع‌ترین علائم مسمومیت غذایی عبارتند از تهوع، استفراغ و اسهال.
علائم مسمومیت غذایی
علائم مسمومیت غذایی می‌توانند براساس منبع عفونت، متفاوت باشند. مدت زمان لازم برای آشکار شدن علائم نیز به منبع عفونت بستگی دارد و ممکن است از ۱ ساعت تا ۲۸ روز متغیر باشد. موارد متداول مسمومیت غذایی معمولا شامل حداقل ۳ مورد از علائم زیر است:
علائم مسمومیت غذایی خطرناک عبارتند از:
- اسهالی که بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد؛
- تب بالاتر از ۳۹ درجه؛
- اِشکال در دیدن یا صحبت کردن؛
- علائم کم‌آبی شدید بدن که ممکن است شامل خشکی دهان، ادرار ناچیز (یا نداشتن ادرار) و اشکال در بلع مایعات باشد؛
- ادرار خونی.
اگر به هر یک از علائم بالا دچار شدید، فورا با پزشک‌تان تماس بگیرید.
درمان مسمومیت غذایی
مسمومیت غذایی معمولا در خانه درمان می‌شود و اغلب موارد آن در عرض ۳ تا ۵ روز برطرف خواهند شد.
اگر به مسمومیت غذایی دچار شدید، بسیار مهم است که مایعات کافی مصرف کنید تا بدن‌تان کاملا هیدراته بماند. نوشیدنی‌های ورزشیِ سرشار از الکترولیت در آب‌رسانی به بدن مفید هستند. آب میوه و آب نارگیل نیز می‌توانند کربوهیدرات‌های از دست‌رفته را به بدن‌تان بازگردانند و به رفع خستگی کمک کنند.
از کافئین اجتناب کنید، چون ممکن است باعث تحریک دستگاه گوارش‌تان شود. چای‌های بدون کافئین با گیاهان آرامش‌بخشی مانند بابونه، نعناع و قاصدک می‌توانند معده‌ی به‌هم‌ریخته‌‌ی شما را آرام کنند.
داروهای بدون نسخه مانند ایمودیوم و پپتوبیسمول به کنترل اسهال و فرونشاندن تهوع کمک می‌کنند. با این حال شما باید قبل از استفاده از این داروها با پزشک‌تان مشورت کنید، چون بدن برای خلاص شدن از شر سموم، از اسهال و استفراغ استفاده می‌کند. همچنین استفاده از این داروها ممکن است شدت بیماری را پنهان کند و باعث شود که مراجعه به پزشک را به تأخیر بیندازید.
افرادی که دچار مسمومیت غذایی می‌شوند، باید استراحت کافی نیز داشته باشند. در موارد شدید مسمومیت غذایی ممکن است لازم باشد برای رفع کم‌آبی بدن بیمار، در بیمارستان به او سرُم تزریق شود. در موارد بسیار وخیم مسمومیت غذایی ممکن است لازم باشد شخص مدت طولانی‌تری در بیمارستان بستری شود تا به‌طور کامل بهبود بیابد.
رژیم غذایی در زمان مسمومیت
غذاهایی که بهتر است در هنگام مسمومیت غذایی مصرف کنید
بهتر است تا هنگامی که اسهال و استفراغ‌تان برطرف شود، مصرف غذاهای سفت و جامد را محدود کنید و در عوض با خوردن غذاهای ملایم و کم‌چرب که به‌راحتی هضم می‌شوند، به‌آرامی به رژیم غذایی معمول‌تان برگردید. مواد غذایی زیر برای شما مفیدند:
- کراکرهای نمکی؛
- ژلاتین؛
- موز؛
- برنج؛
- بلغور جو دوسر؛
- آب مرغ؛
- پوره‌ی سیب‌زمینی؛
- سبزیجات آب‌پز؛
- نان تُست؛
- نوشابه‌های بدون کافئین؛
- آب‌میوه‌ی رقیق؛
- نوشیدنی‌های ورزشی.
غذاهایی که مصرف‌شان در هنگام مسمومیت غذایی مضر است
برای آنکه معده‌تان بیشتر ناراحت نشود، سعی کنید از مواد غذایی زیر که سخت‌تر هضم می‌شوند، اجتناب کنید؛ حتی اگر حس می کنید که حال‌تان بهتر است:
- محصولات لبنی، به‌خصوص شیر و پنیر؛
- غذاهای چرب؛
- غذاهای پرادویه؛
- مواد غذایی با محتوای قند بالا؛
- غذاهای تند؛
- غذاهای سرخ‌شده.
از موارد زیر نیز اجتناب کنید:
- کافئین (نوشابه، نوشابه‌های انرژی‌زا، قهوه)؛
- الکل؛
- نیکوتین.
چه چیز باعث مسمومیت غذایی می‌شود
اکثر مسمومیت‌های غذایی به یکی از ۳ علت اصلی زیر اتفاق می‌افتند:
باکتری‌ها
باکتری‌ها رایج‌ترین علت مسمومیت غذایی هستند. برخی از باکتری‌های خطرناک عبارتند از ای‌کولای، لیستریا و سالمونلا. از بین آنها سالمونلا مهم‌ترین عامل موارد جدی مسمومیت غذایی در ایالات متحده است. طبق گزارش CDC، حدود ۱ میلیون مورد مسمومیت غذایی (شامل نزدیک به ۲۰ هزار مورد بستری در بیمارستان) را می‌توان به عفونت ناشی از سالمونلا نسبت داد. کامپیلوباکتر و سی.بوتولینوم (بوتولیسم)، دو باکتری کمتر شناخته‌شده و بالقوه کشنده هستند که ممکن است در غذای ما کمین کنند.
انگل‌ها
مسمومیت غذایی ناشی از انگل‌ها به‌اندازه‌ی مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌ها متداول نیست اما انگل‌هایی که از طریق غذا منتشر می‌شوند، هنوز هم بسیار خطرناک هستند. توکسوپلاسما، انگلی است که اغلب در موارد مسمومیت غذایی دیده می‌شود. این انگل معمولا در جعبه‌ی ادرار گربه وجود دارد. انگل‌ها می‌توانند سال‌ها در دستگاه گوارش شما زندگی کنند، بدون آنکه به وجودشان پی ببرید. با این حال درصورتی‌که انگل‌ها در روده‌ی افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند و همچنین خانم‌های باردار ساکن شوند، آنها را در معرض عوارض جانبی خطرناکی قرار می‌دهند.
ویروس‌ها
مسمومیت غذایی ممکن است توسط ویروس نیز ایجاد شود. نورو ویروس که به ویروس نورواک نیز معروف است، هر سال باعث بیش از ۱۹ میلیون مسمومیت غذایی می‌شود. در موارد نادر این ویروس می‌تواند کُشنده باشد. ساپو ویروس، روتا ویروس و آسترو ویروس نیز علائم مشابهی ایجاد می‌کنند اما شیوع کمتری دارند. ویروس هپاتیت A، یک بیماری جدی است که می‌تواند از طریق غذا منتقل شود.
غذا چگونه آلوده می‌شود
پاتوژن‌ها تقریبا در تمام غذاهایی که ما می‌خوریم وجود دارند؛ با این حال گرمای ناشی از پخت‌و‌پز معمولا پاتوژن‌های موجود در غذاها را قبل از آنکه به بشقاب ما برسند، از بین می‌برد. مواد غذایی‌ای که به‌صورت خام مصرف می‌شوند، منابع متداول مسمومیت غذایی هستند، چون فرایند پخت‌و‌پز را طی نمی‌کنند. گاهی اوقات نیز غذا با اُرگانیسم‌های موجود در مدفوع تماس پیدا می‌کند. این مورد اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که فردی که غذا را آماده می‌کند، دست‌هایش را قبل از آشپزی نمی‌شوید. گوشت، تخم‌مرغ و محصولات لبنی اغلب آلوده هستند. آب نیز ممکن است به اُرگانیسم‌هایی که باعث بیماری می‌شوند، آلوده باشد.
چه کسانی در معرض مسمومیت غذایی قرار دارند
هرکسی ممکن است دچار مسمومیت غذایی شود. از لحاظ آماری تقریبا همه‌ی افراد حداقل یک‌بار در زندگی‌شان به مسمومیت غذایی دچار خواهند شد.
برخی از مردم بیشتر از بقیه در معرض خطر قرار دارند. افرادی که سیستم ایمنی سرکوب‌شده یا یک بیماری خودایمنی دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت و عوارض ناشی از مسمومیت غذایی قرار دارند.
زنان باردار بیشتر در معرض خطر هستند، چون بدن آنها در حال کنار آمدن با تغییرات ایجادشده در متابولیسم و سیستم گردش خون در طول بارداری است. افراد سالمند نیز با خطر بیشتری برای ابتلا به مسمومیت غذایی روبه‌رو هستند، چون سیستم ایمنی بدن آنها ممکن است به‌سرعت به اُرگانیسم‌های عفونی واکنش نشان ندهد. کودکان نیز جزو افراد آسیب‌پذیر در نظر گرفته می‌شوند، چون سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف‌تر از سیستم ایمنی بدن بزرگ‌سالان است. بدن بچه‌های کوچک در اثر اسهال و استفراغ بیشتر دچار کم‌آبی می‌شود.
مسمومیت غذایی چگونه تشخیص داده می‌شود
پزشک شما براساس علائمی که دارید، نوع مسمومیت غذایی‌تان را تشخیص می‌دهد. در موارد شدید ممکن است برای مشخص کردن آنچه باعث مسمومیت غذایی شده است به آزمایش خون، آزمایش مدفوع و حتی آزمایش غذایی که خورده‌اید، نیاز باشد. همچنین ممکن است پزشک‌تان از یک آزمایش ادرار نیز استفاده کند تا بفهمد که آیا به‌خاطر مسمومیت غذایی دچار کم‌آبی شده‌اید یا خیر.
چگونه می‌توان از مسمومیت غذایی جلوگیری کرد
بهترین راه برای جلوگیری از مسمومیت غذایی این است که غذایتان را به روش‌های بهداشتی و سالم آماده کنید و از مصرف هر غذایی که به سلامت آن اطمینان ندارید، اجتناب کنید.
برخی غذاها به دلیل روش تولید و آماده‌سازی‌شان، با احتمال بیشتری باعث مسمومیت غذایی می‌شوند. گوشت، ماکیان، تخم‌مرغ و صدف ممکن است حاوی عوامل عفونی باشند که در طول پخت‌و‌پز از بین می‌روند. اگر این مواد غذایی به‌شکل خام مصرف شوند، به‌خوبی پخته نشوند یا اگر دست‌ها و سطوح پس از تماس با آنها تمیز نشوند، ممکن است مسمومیت غذایی اتفاق بیفتد.
سایر غذاهایی که احتمال دارد باعث مسمومیت غذایی شوند عبارتند از:
- سوشی و سایر محصولات دریایی که به‌صورت خام و پخته‌نشده سرو می‌شوند؛
- کالباس‌ها و هات‌داگ‌هایی که گرم یا پخته نشوند؛
- گوشت چرخ‌کرده‌ی گاو که ممکن است شامل گوشت چندین حیوان باشد؛
- شیر، پنیر و آب‌میوه‌ی غیرپاستوریزه؛
- میوه‌ها و سبزیجات خام و شسته‌نشده.
همیشه قبل از آشپزی کردن یا خوردن غذا دست‌هایتان را بشویید. غذایتان را به‌درستی بسته‌بندی و نگهداری کنید. گوشت و تخم‌مرغ را کاملا بپزید. هر چیزی که با مواد غذایی خام تماس پیدا می‌کند، باید قبل از استفاده برای تهیه‌ی سایر غذاها ضدعفونی شود. میوه‌ها و سبزیجات را قبل از مصرف به‌دقت بشویید.
مسمومیت غذایی واقعا ناخوشایند است اما خوشبختانه اکثر افراد در عرض ۴۸ ساعت کاملا بهبود می‌یابند. مسمومیت غذایی در موارد بسیار نادری ممکن است خطرناک باشد.
من خیلی زود مسموم میشم اگر غذا ظهر را شب خوردم یا برعکس مسموم میشم شایددر هفته۵بار مسموم شوم
سلام ممنون از مطلب مفیدتون
دخترم ۱۶ سال داره کمی عدسی در یخچال بود گرم کردن خوردن بعد که من رفتم ظرفشو بشورم متوجه شدم عدسی ترش شده بوده چون با آبلیمو مصرف کرده متوجه نشده ممنون میشم راهنمایی کنید الان باید چیکار کنم
سلام دوست عزیز
اگر دخترتون مسموم شده‌ان و علائمی دارن، بهتره به پزشک مراجعه کنید تا تمام اقدامات لازم رو انجام بدن و دقیق‌تر راهنمایی‌تون کنن.
درود
ممنون از شما که وقت گذاشتین
واقعا بدرد من خورد