شیر مادر سرشار از مواد مغذی و آنتی‌بادی‌هایی است که سیستم ایمنی بدن نوزاد شما را تقویت می‌کنند. همچنین، با شیر دادن به نوزاد پیوند خود را با او نزدیک‌تر می‌کنید. این کار حتی به کاهش وزن پس از زایمان نیز کمک می‌کند. در نتیجه، شیر دادن به نوزاد هم برای شما و هم برای نوزادتان خوب است. با این حال، شاید این کار برای بعضی مادران آسان نباشد. در ادامه، علاوه بر شرح‌دادن فواید شیر مادر برای نوزاد، نکات طلایی این کار را می‌گوییم تا آسان‌تر با چالش‌های شیردادن روبه‌رو شوید.
۱. در کلاس‌های پیش از زایمان شرکت کنید و کمک بخواهید
در طول بارداری خود، بهتر است تا جایی که می‌توانید راجع‌به مراقبت از نوزادتان اطلاعات کسب کنید. مطالعه و یادگیری احتمال موفقیت شما در این کار را افزایش می‌دهد. این کلاس‌های پیش از بارداری معمولا در خانه‌های بهداشت یا بیمارستان‌های اطراف خانه‌تان برگزار می‌شوند.
شاید مطالعه به‌تنهایی شما را برای شیر دادن به نوزاد آماده نکند. هنگام شیر دادن به نوزاد تازه متولد شده برای اولین بار، هنگامی که هنوز در بیمارستان هستید، می‌توانید از پرستارهای بخش زایمان کمک بخواهید. این افراد شما را برای درست نگه‌داشتن نوزاد راهنمایی می‌کنند و نکاتی به شما می‌گویند.
۲. ابزار درست شیر دادن به نوزاد را در اختیار داشته باشید
هر چیزی که زندگی‌تان حین شیردادن را ساده‌تر و راحت‌تر کند ارزش تهیه‌کردن دارد. موارد زیر برای شما مفیدند:
- استفاده از بالشت شیردهی باعث راحتی بیشتر شما می‌شود؛
- با داشتن زیرپایی و بالا نگه‌داشتن سطح پاهای خود، نوزاد بالاتر قرار می‌گیرد و راحت‌تر تغذیه می‌کند؛
- لباس مخصوص شیردهی این امکان را می‌دهد که به‌راحتی به فرزندتان شیر دهید و پوشش خود را حفظ کنید؛
- قراردادن پد یا پارچه‌ای نرم با جذب بالا از سینه‌تان محافظت و در صورت بیرون‌آمدن ناگهانی شیر، آن را جذب می‌کند؛
- شما به پمپ شیردهی، بطری و کیف مخصوص نگهداری شیر مادر نیاز خواهید داشت تا شیر اضافه را برای آینده نگه دارید.
۳. برنامه شیردادن خود را به پزشکتان بگویید
هنگام بارداری بهتر است برنامه‌های شیردهی‌تان را به پزشکتان اطلاع دهید. با این کار، پزشک اطلاعات و منابع موردنیاز را در اختیار شما می‌گذارد. همچنین، می‌توانید برنامه مشخصی بنویسید و هنگام زایمان به کادر درمانی خود منتقل کنید. اگر دارویی مصرف می‌کنید، ضروری است پزشکتان بداند. در بعضی موارد، ممکن است حین شیر دادن به نوزاد داروهای دیگری به شما پیشنهاد شوند.
۴. بلافاصله پس از تولد شیر دادن به نوزاد را شروع کنید
بسیار مفید است که به نوزادتان سریعا پس از تولد شیر بدهید. نوزادان معمولا تا حدود ۱ ساعت پس از به‌دنیاآمدن آماده دریافت مراقبت از طرف شما هستند. اولین شیر مادر مواد مغذی زیادی دارد. همچنین، کمکتان می‌کند نحوه شیر دادن به نوزاد را بیاموزید و با فرزندتان ارتباط برقرار کنید. بعضی دیگر از فواید این کار:
- ارتباط پوستی در حین شیردادن باعث تثبیت دمای بدن، ضربان قلب، تنفس و قند خون در بدن نوزاد می‌شود؛
- شیر مادر در چند روز اول در واقع کولوستروم است، یعنی مایع زرد غلیظی که سرشار از پروتئین و آنتی‌بادی‌های موردنیاز برای رشد بچه است؛
- شیردادن باعث افزایش ترشح هورمون اکسی‌توسین می‌شود، که پیوند شما را با نوزادتان قوی‌تر می‌کند. با شیردادن شما اعتمادبه‌نفس بیشتری درباره مهارت‌های نگهداری خود پیدا خواهید کرد.
۵. شیوه‌های مختلف نگه‌داشتن نوزاد را در نظر بگیرید
برای شیردادن، نوزادتان باید شما را بگیرد. برای این کار، بچه باید به شما بچسبد و بینی، لب‌ها و چانه خودش را به سینه شما نزدیک کند. نوزاد از دو طریق می‌تواند شما را بگیرد:
- پس از قرار گرفتن راحت در حالت شیردهی، سینه‌تان را در یک دست می‌گیرید و به نوزاد خود نزدیک می‌کنید. با این کار، واکنش غریزی فرزندتان شروع می‌شود و شروع به بازکردن دهان خود و تغذیه می‌کند.
- در این روش، شما به پشت دراز می‌کشید و نوزاد را روی قفسه سینه خود می‌گذارید. باید گونه بچه به سینه شما نزدیک باشد. پس از مدتی، فرزندتان به‌طور طبیعی محیط خود را جست‌وجو می‌کند و شما را می‌گیرد.
۶. حالت‌های مختلف شیر دادن به نوزاد را امتحان کنید
روش‌های گوناگونی برای شیر دادن به نوزاد وجود دارند که به چسبیدن فرزندتان به شما کمک می‌کنند. می‌توانید شیوه‌های زیر را امتحان کنید:
- حالت گهواره‌ای: این روش مرسوم‌ترین گزینه برای مادرانی است که برای اولین بار فرزند خود را نگه می‌دارند. در حالت گهواره‌ای، فرزندتان را روی دست طرفی که از آن تغذیه می‌کند قرار دهید. سر او باید روی خم آرنج شما و به‌سوی سینه شما قرار گیرد و بدنش باید به‌سمت بدن شما باشد. حتما تمام مدت سر نوزاد خود را حمایت کنید، تا زمانی که بتواند سر خود را بالا نگه دارد.
- حالت گهواره‌ای مخالف: این روش مشابه حالت گهواره‌ای است. منتها باید سر نوزادتان را روی دست مخالف سینه‌ای که از آن شیر می‌گیرد قرار دهید. سر بچه را با دستتان حمایت کنید و انتهای او را روی خم آرنج خود قرار دهید. دست دیگرتان سینه شما را از زیر حمایت می‌کند. بدن نوزادتان باید به سمت شما باشد. این روش برای نوزادانی خوب است که با گرفتن مادر مشکل دارند.
- حالت نگه‌داشتن فوتبالی: همان‌طوری است که به نظر می‌آید. در این حالت، شما بچه‌تان را مانند توپ فوتبال آمریکایی زیر دست خود نگه می‌دارید. باید نوزادتان را هم سطح با کمر خود و در پهلوی خود بگیرید، در حالی که با دستتان پشت او را حمایت می‌کنید. این حالت در صورتی پیشنهاد می‌شود که سزارین انجام داده‌اید یا فرزندهای دوقلو دارید و می‌خواهید به هر دو هم‌زمان شیر بدهید.
- حالت درازکش به پهلو: در حالی که به پهلوی خود دراز کشیده‌اید، نوزادتان را کنارتان قرار دهید. سینه‌تان را بالا بیاورید تا به فرزندتان برسد و به‌آسانی از شیر شما تغذیه کند. این کار برای شیردادن‌های نیمه‌شب بسیار مناسب است. همچنین، می‌تواند برای افرادی که سزارین داشته‌اند مناسب باشد.
۷. برای شیر دادن به نوزاد هر دو سینه را به یک اندازه به کار ببرید
اگر نوزادتان سینه را ترجیح می‌دهد، بهتر است در نوبت شیردادن بعدی سینه دیگر را به او پیشنهاد کنید تا هر دو به یک اندازه تخلیه شوند. اگر فراموش می‌کنید آخرین بار فرزندتان از کدام سینه شیر گرفته، یک سنجاق به آن طرف لباس خود بزنید. اگر بچه شما هنوز می‌خواهد از یک سینه تغذیه کند، می‌توانید دیگری را با پمپ مخصوص شیردوشی تخلیه کنید تا از فشار آن کم کنید. همچنین، با این کار مطمئن می‌شوید ذخیره شیر شما نامتعادل نمی‌شود.
۸. درد پرخونی را کمتر کنید
پرخونی زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی سینه‌هایتان متورم می‌شوند و غده‌های شیری بیش‌ازحد پر می‌شوند. این حالت باعث ناراحتی یا حتی درد می‌شود و هنگامی رخ می‌دهد که نوزادتان به‌اندازه کافی شیر نمی‌خورد. بهترین راه برای جلوگیری از این اتفاق این است که هر زمان نوزاد شما گرسنه می‌شود، از هر دو سینه به او شیر بدهید. هدف این است که سینه‌هایتان به‌طور منظم خالی کنید تا از ورم‌کردن و سفت‌شدن آنها جلوگیری کنید. پرخونی ممکن است مانع چسبیدن کامل نوزاد به شما شود.
روش‌های زیر در مقابله با پرخونی مفیدند:
- با ماساژ دادن سینه‌های خود به جریان شیر کمک کنید؛
- پیش از شیر دادن به نوزاد مقداری از شیرتان را تخلیه کنید؛
- اگر اعمال گرما مؤثر نبود، بین هر بار شیر دادن به نوزاد از کمپرس سرد استفاده کنید؛
- از روش‌های مختلف شیردادن استفاده کنید تا قسمت‌های مختلف سینه خود را تخلیه کنید؛
- حوله‌ای را در آب گرم بگذارید و آن را روی سینه‌تان قرار دهید. همچنین، می‌توانید دوش آب گرم بگیرید. گرما به جریان شیر کمک می‌کند.
۹. اگر ورم سینه دارید، از شیردادن ناامید نشوید
گاهی غده‌های شیردهی مسدودشده ممکن است دچار عفونت شوند. به این عارضه ورم سینه می‌گویند. علائم این بیماری شامل تب، علائم سرماخوردگی، تورم و درد سینه، سینه‌هایی که دمای بالایی دارند، یک توده سفت در سینه و خطوط قرمز روی پوست سینه‌ها می‌شود. اگر فکر می‌کنید به این بیماری مبتلا هستید، حتما نزد پزشک بروید. پزشکتان یک آنتی‌بیوتیک برایتان تجویز می‌کند که باید در حین شیر دادن به نوزاد مصرف کنید.
تا خوب‌شدن ورم سینه، توصیه می‌کنیم:
- هنگام شیر دادن به نوزاد توده را ماساژ دهید؛
- تا جای ممکن استراحت کنید و آب زیادی بنوشید؛
- لباس‌های گشاد بپوشید و از پوشیدن سوتین خودداری کنید؛
- پس از شیردادن به فرزندتان بقیه شیر را به‌وسیله پمپ تخلیه کنید؛
- کمپرس گرم خیس یا خشک را روی توده ایجادشده روی سینه خود قرار دهید یا دوش آب گرم بگیرید؛
- به نوزادتان سینه‌ای که غده شیری آن مسدودشده را پیشنهاد کنید تا مدت طولانی از آن تغذیه کند. این کار برای تخلیه غده مسدود شده مفید است. نیازی به نگرانی نیست. عفونت ایجادشده به نوزادتان منتقل نمی‌شود و او می‌تواند از شیر شما تغذیه کند. شیردادن برای بهبودی سریع عفونت نیز مفید است.
۱۰. از نوک سینه‌هایتان مراقبت کنید
حساس‌شدن نوک سینه‌ها در هفته‌های اول شیردادن غیرعادی نیست. در نهایت، این حساسیت از بین می‌رود. برای جلوگیری یا کاهش ناراحتی نوک سینه‌ها می‌توانید از نکات زیر استفاده کنید:
- هر چند وقت یک بار حالت شیردادن به نوزاد را عوض کنید؛
- برای راحتی بیشتر، اجازه دهید مقداری از شیر روی نوک سینه‌ها خشک شود؛
- هنگام حمام‌کردن، سینه‌های خود را فقط با آب بشویید و از صابون‌ها و شامپو‌ها دوری کنید؛
- از پزشک بخواهید پمادها یا کرم‌هایی برای درمان یا جلوگیری از خون‌ریزی نوک سینه‌ها برای شما تجویز کند؛
- مطمئن شوید نوزادتان به‌درستی به شما چسبیده، دهان او باز است و به‌طور کامل نوک سینه شما را می‌پوشاند؛
- اگر در محیط مرطوبی زندگی می‌کنید، اجازه دهید سینه‌های شما آفتاب بگیرند. هوای گرم باعث بهبود نوک سینه‌های دردناک یا ترک‌خورده می‌شود.
۱۱. هنگام شیردادن به علامت‌های نوزاد توجه کنید
هیچ برنامه شیردادن مشخصی وجود ندارد که رعایت‌کردن آن ضروری باشد. به‌جای آن، به نشانه‌های گرسنگی فرزندتان توجه کنید. در نظر داشته باشید زمان‌های غذا خواستن نوزاد شما ممکن است در گذر زمان تغییر کند. همچنین، به‌طور منظم به‌دلیل رشدهای ناگهانی کم‌وزیاد می‌شود.
نشانه‌های گرسنگی فرزند شما:
- بیدار و هوشیار است؛
- انگشتانش را می‌مکد؛
- ناله می‌کند و دست‌وپا می‌زند؛
- دستش را روی لبانش می‌گذارد؛
- خود را به سینه شما نزدیک می‌کند؛
- دستانش را به‌صورت مشت تکان می‌دهد.
گریه نوزاد از آخرین نشانه‌های گرسنگی است. بهتر است برای غذادادن به فرزندتان منتظر گریه‌کردن نمانید.
۱۲. مطمئن شوید نوزادتان به‌اندازه کافی شیر مادر می‌خورد
اگر به‌دنبال راه‌حل‌های آسانی برای مطمئن‌شدن از دریافت مواد مغذی فرزندتان هستید، ۵ نکته زیر می‌تواند به شما کمک کند:
- به صدای قورت‌دادن فرزند در هنگام شیردادن توجه کنید. این صدا باید بعد از چند بار مکیدن شروع شود؛
- دقت کنید که فرزندتان چند ساعت پس از غذا خوردن سیر به نظر برسد، مثلا دست‌های نوزاد باید آرام و مشت او باید باز باشد؛
- توجه به پوشک کثیف نوزاد کمکتان می‌کند بفهمید چقدر غذا خورده است. در ماه اول زندگی بچه، او روزانه حدود ۶ پوشک خیس با ادرار کمرنگ خواهد داشت و شاید ۳ یا ۴ مدفوع نرم و زردرنگ. در ادامه، تعداد دفعات دفع کاهش می‌یابد؛
- پیش از غذادادن، سینه‌های شما پر و سفت به نظر می‌رسند. منتها پس از تغذیه نوزاد باید نرم‌تر باشند. این نشانه شیرخوردن نوزاد شماست. با گذشت زمان، کمتر متوجه این تفاوت می‌شوید. شاید فکر کنید سینه‌هایتان کاملا خالی از شیرند. منتها شیر همیشه در حال تولیدشدن است؛
- یکی از نشانه‌های دقیق دریافت شیر از طرف نوزاد رشد منظم است. پزشک شما باید وزن و قد و اندازه سر نوزاد را در هر بار معاینه بررسی کنید. باید بدانید طبیعی است نوزاد در چند روز اول زندگی‌اش حدود ۱۰ درصد از وزن تولد را از دست بدهد. منتها تا آخر هفته دوم، نیاز است با سرعتی ثابت این وزن را پس بگیرد.
۱۳. ذخیره شیرتان را در صورت نیاز اضافه کنید
برای افزایش شیر خود می‌توانید این کارها را انجام دهید:
- آب زیادی بنوشید و رژیم غذایی مغذی داشته باشید؛
- دفعات بیشتری شیر بدهید، که شیر بیشتری در بدن شما تولید شود؛
- پس از شیر دادن به نوزاد شیر خود را پمپ کنید تا تولید شیر شما افزایش یابد؛
- از استرس خود کم کنید و آرامش داشته باشید، مثلا می‌توانید روزانه ۱۵ دقیقه را به آرامش اختصاص دهید.
۱۴. از پمپ شیردوش استفاده کنید
در شرایط زیر پیشنهاد می‌شود از پمپ برای تخلیه‌کردن مقداری از شیر خود استفاده کنید:
- باید سر کار برگردید.
- به ورم سینه مبتلا هستید؛
- نوزاد شما فقط از یک سینه تغذیه می‌کند؛
- سینه‌های شما پس از شیردادن دچار پرخونی می‌شوند؛
- می‌خواهید مقداری شیر ذخیره کنید تا همسرتان یا مراقبان دیگر بتوانند از طریق بطری به نوزاد شیر بدهند؛
- شرایط برای شیر دادن به نوزاد مناسب نیست، مثلا او به‌دلیل زود متولدشدن در بخش نوزادان بستری است.
۱۵. برای دادن پستانک به نوزاد عجله نکنید
دادن پستانک به بچه ممکن است آن را بین نوبت‌های غذا خوردن آرام کند؛ اما این کار در هفته‌های اول شاید اثری منفی روی شیردادن شما داشته باشد. ممکن است مانع شیرخوردن نوزاد شود. متخصصان باور دارند بهتر است تا عادت‌کردن فرزند به شیر مادر صبر کنید.
۱۶. برای شیردادن در فضاهای عمومی آماده شوید
ممکن است زمانی بخواهید در فضای عمومی به فرزند خود شیر دهید. برای این کار بهتر است نکات زیر را رعایت کنید:
- لباس‌هایی بپوشید که دسترسی آسانی برای شما فراهم می‌کنند، مثلا لباس‌های گشاد یا دکمه‌دار؛
- می‌توانید از کاور شیردهی، روسری گشاد یا پتوی سبک برای پوشاندن خود استفاده کنید. با تمرین این کار در خانه، شما و فرزندتان می‌توانید به این روش عادت کنید.
۱۷. به سلامتی و تغذیه خود توجه کنید
سبک زندگی سالم در زمان شیر دادن به نوزاد اهمیت بسیار زیادی دارد و مانند زمان بارداری، توجه زیادی می‌خواهد. نکات زیر در رعایت تغذیه مناسب کمکتان می‌کنند:
- مکمل‌های غذایی و مولتی‌ویتامین‌هایی را که برای شما تجویز شده است مصرف کنید؛
- تا جایی می‌توانید استراحت کنید. زمان‌هایی که فرزند شما خواب است شما نیز بخوابید؛
- آب زیادی بنوشید. سعی کنید برای تأمین آب بدن هنگام تولید شیر، روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید. از نوشیدنی‌های پرشکر یا حتی آب‌میوه‌ها نیز دوری کنید؛
- در زمان شیردادن، وعده‌های غذایی متعادل و سالمی بخورید. این وعده‌ها شامل مقادیر زیادی میوه و سبزیجات، غلات سبوس‌دار و غذاهای سرشار از پروتئین می‌شوند. گوشت‌های نرم، انواع لوبیا و لبنیات به ساخت شیر کمک می‌کنند. در ضمن، در صورت داشتن وزن عادی، باید روزانه ۴۵۰ تا ۵۰۰ کالری بیشتر مصرف کنید.
۱۸. از الکل و سیگار بپرهیزید و مصرف بعضی غذاها را محدود کنید
زمانی که به نوزاد شیر می‌دهید، غذاهایی را که خورده‌اید به او منتقل می‌کنید. به همین دلیل، نیاز است محدودیت‌هایی برای سبک زندگی خود در نظر بگیرید تا از سلامت فرزندتان مطمئن شوید:
- غذاهای دریایی پر از جیوه را محدود کنید؛
- مصرف کافئین را به ۲۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید. کافئین شاید باعث آشفتگی بچه شود و خواب او را به هم بریزد؛
- سیگار نکشید. نیکوتین ممکن است روی خواب و سلامت فرزندتان تأثیر بگذارد. همچنین، دود سیگار خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را انجام می‌دهد و باعث بیماری‌های ریوی می‌شود؛
- از نوشیدنی‌های الکلی دوری کنید، زیرا برای نوزاد خطرناک‌اند. در صورت مصرف الکل، باید حداقل ۲ یا ۳ ساعت صبر کنید تا از سیستم شما خارج شود و سپس به شیر دادن به نوزاد بپردازید.
۱۹. در صورت بروز مشکل در شیردادن کمک بخواهید
اگر شیردادن برای شما ناراحت یا دشوار است، حتما کمک بخواهید. لازم نیست احساس خجالت کنید. شیردادن پروسه‌ای طبیعی است و به تمرین و زمان نیاز دارد. افراد زیادی هستند که می‌توانند برای مشکلات پیش‌آمده به شما کمک کنند. می‌توانید از پزشک، پرستار یا کادر بیمارستان کمک بگیرید یا با متخصص شیردهی مشورت کنید.
سخن پایانی
شیر دادن به نوزاد کار چالش‌برانگیزی است؛ مخصوصا اگر به‌تازگی مادر شده‌اید. طبیعی است که درباره آن کمی اضطراب داشته باشید. منتها با دنبال‌کردن نکات ذکرشده می‌توانید به‌راحتی در این کار ماهر شوید.
هرقدر بیشتر به نوزاد شیر دهید، شیر بیشتری در بدن تولید می‌شود و بیشتر تمرین می‌کنید. دلسرد نشوید. پس از مدت کوتاهی، شیردادن به بخشی از زندگی روزانه شما تبدیل می‌شود و فرصتی برای این یک پیوند محکم بین شما و نوزادتان خواهد بود.
اگر تجربه شیردادن به نوزاد را دارید از آن دوران برایمان بگویید؟ قلق کار چطور دستتان آمد؟ چه چیزی بیشتر از همه برایتان دشوار بود؟ اشتراک‌گذاری تجربه‌تان می‌تواند برای خیلی از تازه‌مادرها مفید باشد.
