عمل تغییر جنسیت یا جراحی تغییر جنسیت (SRS) ممکن است با اسامی مختلفی مثل جراحی اصلاح جنسیت یا جراحی بازسازی جنسیت هم شناخته شود. در این فرایند که از نظر بالینی به آن جراحی پلاستیک اندام تناسلی می‌گویند، اندام تناسلی از یک جنسیت به جنسیت دیگر تغییر داده می‌شود. جراحی برای بیشتر افرادی‌که تحت عمل تغییر جنسیت قرار می‌گیرند راهی است تا بین جنسیت فیزیکی و آن جنسیتی که ازنظر عاطفی و غریزی دارند تطابق ایجاد کنند. چنین شرایطی که به‌عنوان آشفتگی یا بی‌قراری جنسیتی (gender dysphoria) یا اختلال هویت جنسیتی (gender identity disorder) شناخته می‌شود اختلالی نادر اما رو به افزایش است. از این افراد به نام تراجنسیتی یا تغییر جنسیت داده (transgender) هم یاد می‌کنند.
تعداد افراد تراجنسیتی | هر سال چند نفر عمل تغییر جنسیت انجام می‌دهند؟ | چگونگی ورود به فرایند تغییر جنسیت | نقش هورمون‌ها | زندگی با هویت جدید | جراحی تغییر جنسیت | هزینه عمل تغییر جنسیت | میزان رضایت از عمل | تغییر جنسیت از مرد به زن | تغییر جنسیت از زن به مرد | آمادگی برای تغییر جنسیت | خطرات و اثرات جانبی تغییر جنسیت | دوره بهبودی | سفر به خارج برای جراحی | انتخاب جراح
چه تعداد از افراد تراجنسیتی (transgender) هستند؟
تقریبا میتوان گفت که آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد.
چه تعداد از افراد عمل تغییر جنسیت را انجام می‌دهند؟
نمی‌توان در این زمینه آمار دقیقی ارائه داد. در ایالات متحده تعداد عمل‌های تغییر جنسیت می‌تواند چیزی حدود ۱۰۰ تا ۵۰۰ مورد در سال باشد و آمار جهانی تقریبا دو تا پنج برابر این تعداد است. همچنین بیشتر عمل‌ها مربوط به افرادی است که جنسیت خود را از مرد به زن تغییر می‌دهند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا در ده سال گذشته ۵ تا ۶ هزار نفر در ایران مجوز عمل تغییر جنسیت گرفتند.
چطور یک فرد وارد فرایند تغییر جنسیت می‌شود؟
براساس استانداردهای انجمن جهانی حمایت از سلامت تراجنسیتی‌ها (WPATH) معمولا اولین قدم مراجعه به متخصص بهداشت روان برای تشخیص و درمان اختلالات روانی است. تشخیص آشفتگی جنسیتی و توصیه‌نامه‌ای از روان‌درمانگر اجازه می‌دهد که فرد با نظارت پزشک هورمون درمانی را شروع کند. در ادامه برای مدتی به عنوان جنس مخالف زندگی اجتماعی خود را انجام می‌دهد و سرانجام با عمل جراحی اندام‌های تناسلی و سایر بخش‌های بدن را تغییر می‌دهد.
هورمون‌ها چه کاری انجام می‌دهند؟
برای ایجاد ویژگی‌های ثانویۀ جنس مرد مثل ریش یا ایجاد موهای بدن به خانم‌هایی که می‌خواهند تغییر جنسیت دهند اندروژن داده می‌شود و برای کمک به تغییرات عضلانی، پوست و توزیع چربی به مردهایی که می‌خواهند تغییر جنسیت دهند استروژن و داروی ضدآندروژن داده می‌شود تا ظاهری زنانه داشته باشند و موهای بدن‌شان کم شود.
مهمترین سهم هورمون کاهش میزان آشفتگی و بی‌قراری است که افراد تراجنسیتی در تمام طول زندگی خود با آن دسته و پنجه نرم می‌کردند. بعد از یکی دو ماه بدن و فکر آنها هم راستا می‌شود و سرانجام مغز آنها این هورمون‌ها را دریافت می‌کند و درنتیجه احساس و رفتار متفاوتی پیدا می‌کنند.
اولین جایی که دارو اثر می‌کند مغز است.
تجربه یا امتحان زندگی واقعی چیست؟
جراحانی که از استانداردهای WPATH پیروی می‌کنند باید افرادی را جراحی کنند که حداقل یک سال از عمر خود را با جنسیتی که به آن تمایل دارند در اجتماع زندگی کرده باشند. افراد متقاضی باید کار کنند به مدرسه بروند، کارهای داوطلبانه انجام دهند، اسم کوچکشان را تغییر دهند و به جراح ثابت کنند که افرادی غیر از روان‌درمانگر هم می‌دانند که متقاضی در مسیر زندگی جدید خود موفق است.
در طول جراحی چه اتفاقی می‌افتد؟
جراحی تغییر جنسیت مرد به زن آسان‌تر، ارزان‌تر و موفق‌تر از جراحی تغییر جنسیت زن به مرد است. به همین دلیل تعداد زنانی که تغییر جنسیت می‌دهند نسبت به مردان کمتر است.
در تغییر جنسیت مرد به زن بیضه‌ها و بیشتر آلت تناسلی یا پنیس برداشته می‌شود و مجرای ادراری کوتاه‌تر می‌شود. بخشی از پوست برای ایجاد یک واژن کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک کلیتوریس جدید که بخش حسی است از پنیس ایجاد می‌شود. در این عمل پروستات مردان حذف نشده و در جای خود باقی می‌ماند.
برای تغییر جنسیت زن به مرد پستان‌ها، رحم و تخمدان‌ها (طی دو جراحی متفاوت) برداشته می‌شود. اندام تناسلی جدید از بافت ساعد یا سایر بخش‌های بدن که حس جنسی را ایجاد می‌کند ساخته می‌شود و یک روش گران‌قیمت است. همچنین ایجاد مجرای ادراری طویل مشابه ساختار آناتومی مردان سخت‌ترین بخش ماجرا است.
هزینه عمل تغییر جنسیت چقدر است؟
به گزارش خبرگزاری ایرنا هزینۀ این عمل جراحی بسته به جراحی در بیمارستان‌های دولتی یا خصوصی و نوع بیمۀ فرد می‌تواند بین ۳ تا ۳۰ میلیون تومان باشد.
آیا افراد زیادی از تغییر جنسیت خود ناراضی هستند؟
پشیمانی از تغییر جنسیت امری نادر است. به گفتۀ یکی از پزشکان آمریکایی فقط دو مورد از ۱۳۰۰ موردی که عمل تغییر جنسیت را انجام داده بودند دوست داشتند به بدن قبلی خود برگردند.
اما این موضوع به این معنی نیست که عمل جراحی روشی معجزه‌آسا برای حل آشفتگی جنسیتی است. افرادی که عمل تغییر جنسیت را انجام می‌دهند معمولا همسر، خانواده، دوستان و شغل خود را از دست می‌دهند. اگر برای شروع زندگی جدید خود به محل جدید نقل مکان نکنند احتمالا تنها می‌مانند. دانشگاه جان هاپکینز که در سال ۱۹۶۰ میلادی جزو اولین مراکز انجام عمل تغییر جنسیت بود زمانی‌که به این نتیجه رسید این عمل‌ها به طور کلی به افرادی که تغییر جنسیت داده‌اند کمک نمی‌کند عمل را متوقف کرد.
در سال ۲۰۱۱ روی ۳۲۴ نفر از افراد سوئدی که تغییر جنسیت داده بودند مطالعه‌ای انجام شد که نشان می‌داد این گروه از افراد نسبت به سایر افراد معمولی بیشتر در معرض خطر مرگ و میر، رفتار خودکشی و بیماری های روانی هستند. یافته‌ها نشان می‌دهد که هرچند تغییر جنسیت از میزان آشفتگی جنسیتی کم می‌کند اما ممکن است به‌عنوان درمانی برای تراجنسیتی کافی نباشد و باید مراقبت‌های روانی و جسمی بعد از تغییر جنسیت برای این گروه از افراد فراهم شود.
تغییر جنسیت از مرد به زن (MTF)
فرایندهایی مثل پنکتومی (برداشتن پنیس یا آلت تناسلی مرد) و اورکیکتومی (خارج کردن بیضه‌ها) سبب تغییر اندام تناسلی مرد به اندام تناسلی زن می‌شود و در ادامه با واژینوپلاستی (ایجاد واژن) یا ژنیتوپلاستی (جراحی پلاستیک برای ایجاد اندام تناسلی زنانه) همراه است.
برای افرادی که به صورت مذکر به دنیا می‌آید و جنسیت خود را به سمت زن بودن تغییر می‌دهند معمولا کارهایی شامل کاشت یا ایمپلنت پستان، گلوتوپلاستی برای افزایش حجم باسن، کاهش جوزک یا سیب آدم (برآمدگی غضروف تیروئید که روی گلو مشخص است) و احتمالا استفاده از هورمون‌های زنانه انجام می‌شود.
جراحی زنانه‌سازی صورت یا تغییر جنسیت در صورت (Facial feminization surgery) را هم معمولا برای نرم کردن خطوط مردانۀ صورت میتوان انجام داد. هرفرد منحصر به فرد است و این روش‌ها براساس نیاز شخصی و بودجۀ فرد انجام می‌شود. زنانه کردن صورت معمولا شامل درست کردن خط ابرو، رینوبلاستی (جراحی زیبایی بینی)، صاف کردن فک و پیشانی و اصلاح استخوان گونه است. بعضی افراد کندرولانژیوپلاستی (chondrolaryngoplasty) که به تراش نای معروف است را برای کاهش برجستگی سیب گلو انجام می‌دهند.
سه روش اصلی برای واژینوپلاستی وجود دارد:
- تغییر آلت تناسلی؛
- رکتوسیگموئید یا پیوند کولون؛
- واژینوپلاستی بدون تغییر آلت تناسلی.
در هر سه روش سر پنیس را به شکل کلیتوریس در می‌آورند.
تغییر آلت تناسلی
در این روش از پوست آلت تناسلی برای ایجاد واژن جدید استفاده می‌کنند. لبۀ بزرگ و کوچک اندام تناسلی ماده از بافت اسکروتوم ایجاد می‌شود و یک واژن حساس و لابیا به‌وجود می‌آید.
یکی از اشکالات اصلی این روش نبود ترشحات نرم‌کننده در دیوار واژنی است. تغییرات رایج مثل استفاده از بافت اسکروتوم باقی‌مانده برای عمق دادن به واژن و استفاده از غشای مخاطی سالم مجرای ادراری که از بافت پنیس به دست می‌آید می‌تواند تا حدودی این مشکل را برطرف کند.
واژینوپلاستی رکتوسیگموئید
در این روش از بافت روده برای ایجاد دیوار واژن استفاده می‌شود و گاهی همراه با روش قبلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین زمانی‌که بافت پنیس و اسکروتوم کم است میتوان از این روش کمک گرفت.
این روش معمولا برای زنان تراجنسیتی که هرگز در معرض تستوسترون نبودند و در زمان بلوغ هورمون‌درمانی را شروع کردند استفاده می‌شود.
یکی از مزایای بافت روده مخاطی بودن آن است و بنابراین دارای ویژگی نرم‌کنندگی است. این روش همچنین برای بازسازی واژن در خانم‌های دو جنسیتی که مجرای واژن کوچکی دارند استفاده می‌شود.
واژینوپلاستی بدون تغییر آلت تناسلی
این روش به نام مخترع آن دکتر ساپورن (Dr. Suporn) روش ساپورن هم نامیده می‌شود.
در این روش از بافت اسکروتوم سوراخ شده برای پوشش واژن و از بافت اسکروتوم سالم برای لبۀ بزرگ واژن (مثل روش تغییر آلت تناسلی) استفاده می‌شود. بافت پنیس برای لبۀ کوچک واژن و ناحیه کلیتورال به کار می‌رود.
جراحانی که از این تکنیک استفاده می‌کنند ادعا دارند که عمق واژن در این روش بیشتر است، بخش داخلی لابیا حساس‌تر بوده و زیبایی ظاهری بیشتر حفظ می‌شود.
تغییر جنسیت از زن به مرد (FTM)
فرایندی که اندام تناسلی زن به اندام تناسلی مرد تغییر داده می‌شود جراحی پلاستیک مردساز است. در این فرایند از بافت لابیای دستگاه تناسلی زن برای ایجاد آلت تناسلی مرد یا پنیس استفاده می‌کنند.
انجام فرایندهای تغییر جنسیت به‌ندرت بدون فرایندهای جانبی که معمولا گسترده هستند انجام می‌شود. برای افرادی که با جنسیت مؤنث به دنیا می‌آیند و آن را به ظاهری مردانه تغییر می‌دهند روش‌هایی شامل هورمون درمانی با تستوسترون، ماستکتومی یا برداشتن پستان، هیسترکتومی یا برداشتن رحم و احتمالا سایر فرایندهایی که یک ظاهر مردانه به فرد بدهد انجام می‌شود.
فالوپلاستی و متودیوپلاستی دو روشی است که برای ساخت پنیس مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اسکروتوم معمولا با جراحی دیگری که لبۀ بزرگ لابیا را به اسکروتوم تغییر می‌دهد انجام می‌شود. در ادامۀ جراحی‌ها معمولا باید ایمپلنت بیضه‌ها انجام شود.
متودیوپلاستی
متودیوپلاستی یک روش ساده‌تر و سریع‌تر از فالوپلاستی است. در این روش کلیتوریس که با روش HTR ۳ تا ۸ سانتی‌متر طویل‌تر می‌شود، از بافت‌های اطراف رها شده و به محل جدید برای ایجاد پنیس منتقل می‌شود.
همچنین در متودیوپلاستی کامل می‌توانید طول مجرای ادراری را افزایش دهید.
در این روش از بافت گونه یا واژن برای اتصال مجرای ادراری به آلت تناسلی جدید استفاده می‌شود.
همچنین می‌توانید از روش سنتورین استفاده کنید که در آن رباط‌های زیر لبۀ بزرگ لابیا برای محکم کردن آلت تناسلی جدید جابه‌جا می‌شود. براساس هدفی که دارید ممکن است برداشتن واژن در این زمان انجام شود.
بعد از این روش‌ها ممکن است آلت تناسلی جدید خودش بتواند حالت نعوظ را ایجاد کند یا شاید این اتفاق نیفتد که در این‌صورت بعید است رابطه جنسی خوبی را برقرار کند.
فالوپلاستی
در فالوپلاستی از پیوند بافت پوست مثل پوست ساعد، ران، شکم و پشت برای طویل کردن آلت تناسلی جدید به ۱۲ تا ۲۰ سانتی‌متر استفاده می‌شود.
هرکدام از این مناطق مزایا و معایبی دارند. پوست ساعد و ران بعد از جراحی بیشترین پتانسیل را برای ایجاد احساس شهوانی دارند. با این حال جای زخم کمر کمتر دیده می‌شود و به طویل‌تر شدن طول پنیس کمک می‌کند.
فلپ (مجموعه ای از پوست و عضله و استخوان) ران یا شکم در طول جراحی ارتباطش را با بدن حفظ می‌کند.
پوست ساعد و پشت «فلپ آزاد» نامیده می‌شود زیرا باید به‌طور کامل از بدن جدا شود و به محل جدید پیوند زده شود.
مجرای ادراری هم با استفاده از بافت دهنده از محل‌های مشابه طویل می‌شود. ممکن است در جراحی‌های بعدی ایمپلنت آلت تناسلی انجام شود که توانایی حفظ نعوذ کاملِ مناسب برای رابطه جنسی را فراهم کند.
چطور برای جراحی تغییر جنسیت آماده شوید؟
لازم است تا برای این نوع جراحی موهای ناحیه مورد نظر را با الکترولیز بردارید.
برای واژینوپلاستی موهای پوستی که در نهایت پوشش واژن جدید را ایجاد می‌کند برداشته خواهد شد. برای فالوپلاستی موهای بافت دهنده برداشته می‌شود.
جراح از شما می‌خواهد که دو هفته قبل و دو هفته بعد از جراحی HRT را متوقف کنید. در مورد سایر داروهایی که به طور مرتب مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید.
برخی جراحان ممکن است قبل از جراحی، از شما بخواهند که آماده‌سازی روده را انجام دهید.
خطرات و اثرات جانبی تغییر جنسیت
با عمل واژینوپلاستی ممکن است به خاطر مشکلات عصبی، حس در بخش یا تمام کلیتوریس از بین برود. بعضی از افراد ممکن است فیستول رکتوواژینال را تجربه کنند که یک مشکل جدی است و روده‌ها به درون واژن باز می‌شوند. ممکن است پرولاپس واژن هم اتفاق بیفتد. اما همۀ این موارد بسیار نادر است.
معمولا افرادی که واژینوپلاستی انجام می‌دهند ممکن است مشابه زمانی‌که تازه به دنیا آمده بودند بی‌اختیاری خفیف ادرار را تجربه کنند. در بسیاری از موارد بعد از مدتی این بی‌اختیاری فروکش می‌کند.
در متودیوپلاستی یا فالوپلاستی خطر فیستول مجاری ادراری (سوراخ یا باز شدن مجرای ادراری) یا تنگی مجرای ادراری (انسداد) وجود دارد. هر دو مورد با جراحی قابل درمان است. در فالو پلاستی خطر رد پیوند پوست دهنده یا عفونت در محل بافت دهنده وجود دارد. در اسکروتوپلاستی ممکن است بدن ایمپلنت‌های بیضه را پس بزند.
در همۀ موارد واژینوپلاستی، متودیوپلاستی و فالوپلاستی ممکن است فرد از ظاهر کار راضی نباشد.
بهبودی بعد از عمل تغییر جنسیت
این جراحی به ۳ تا ۶ روز بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد و ۷ تا ۱۰ روز بعدی باید چکاپ روزانه انجام شود. تقریبا فرد تا ۶ هفته بعد از عمل نباید کار و فعالیت‌های شدید انجام دهد.
افرادی که واژینوپلاستی انجام می‌دهند یک هفته به سوند نیاز دارند. در متودیوپلاستی کامل و فالوپلاستی سه هفته سوند لازم است تا زمانی که بتوانید به تنهایی ادرار را از مجرای ادراری خارج کنید.
بیشتر افراد بعد از واژینوپلاستی تا یکی دو سال باید از استنت‌های سخت پلاستکی استفاده کنند تا سایز واژن برای رابطه جنسی مناسب آماده شود. میکروفلور واژن جدید شبیه واژن معمولی است اما PH آن قلیایی‌تر است.
زخم‌های مربوط به جراحی یا توسط موها پوشیده می‌شوند یا به مرور زمان بهبود می‌یابند و قابل توجه نیستند.
سفر به خارج از کشور برای انجام عمل تغییر جنسیت
بعضی از افراد برای انجام عمل‌های تغییر جنسیت به کشورهایی که هزینه‌های عمل آن ارزان‌تر است سفر می‌کنند. در نظر داشته باشید که سفر به کشورهای دیگر برای تغییر جنسیت که به عنوان گردشگری جراحی شناخته شده است می‌تواند ریسک زیادی داشته باشد.
صرف‌نظر از اینکه جراحی در کجا انجام می‌شود، باید جراح تبحر لازم را داشته باشد و جراحی در مرکزی معتبر که مراقبت‌های با کیفیت بالا ارائه می‌دهد انجام شود.
انتخاب جراح عمل تغییر جنسیت
در هر جایی که جراحی را انجام می‌دهید باید در مورد جراح به‌درستی تحقیق کنید. با افرادی که قبلا این کار را انجام داده‌اند صحبت کنید و در مورد تجربیات و جراح‌شان سوال بپرسید. عکس‌های قبل و بعد از عمل تمام داستان را شرح نمی‌دهد و به‌راحتی قابل دستکاری است بنابراین به دنبال افرادی باشید که بتوانید با آنها صحبت کنید.
به یاد داشته باشید که جراحان دارای تخصص هستند و باید در هر زمینه به دنبال جراح متخصص همان زمینه باشید. به‌عنوان‌مثال ممکن است متخصص جنتیوپلاستی را انتخاب کنید اما جراح دیگری را برای جراحی صورت انتخاب کنید. شاید این کار هزینه زیادی به همراه داشته باشد اما انتخاب جراح درست معمولا نتیجه بهتری به همراه دارد.
جراحی تغییر جنسیت خیلی پیچیده است و روش های لازم برای اینکه فرد به نتیجه دلخواهش برسد در افراد مختلف متفاوت است. مقصود هر فرد از ظاهرش متفاوت است و نیازهای جراحی هر فرد هم متفاوت خواهد بود.
از آنجایی که ظاهر هر شخص به‌خودش بستگی دارد، یک رویکرد شخصی برای رضایت‌مندی‌اش ضروری است.
خیلی ممنون از اطلاعات شما
سلام دوست عزیز، ممنون از لطفتون
ممنون بابت این اطلاعات ارزشمندی که بهم دادین
خیلی کمکم کرد
سلام دوست عزیز؛
از این بابت خوشحالیم. سلامت باشید
سلام
در ابتدا از زحمات شما بابت مطالب مفید، آموزنده و ارزنده تان سپاسگزارم. بنده تا جایی که اطلاع دارم و مواردی رو دیدم ,عمل تغییر یا تطبیق جنسیت، موفقیت صد در صدی در پی نداره، و در نهایت باعث ایجاد نوعی ناسازگاری ذهنی و رفتاری در زندگی فردی و اجتماعی این افراد میشه، توصیه میشه بجای عمل جراحی، صرفاً با هورمون درمانی و روان درمانی ، عدم تطابق هویت جنسی و جنسیت انتسابی به حداقل برسه و در نهایت از بین بره
سلام دوست عزیز؛
از لطفتون ممنونم و خوشحالم که نظرتون رو با ما به اشتراک گذاشتید
خواهش میکنم.سپاس.