بهبود فرهنگ سازمانی دغدغه بسیاری از مدیران و صاحبان کسب‌وکارهاست. فرهنگ سازمانی عبارتی است که زیاد می‌شنویم، اما منظور از فرهنگ سازمانی یا شرکتی چیست؟ چطور فرهنگ سازمانی کسب و کار خود را تدوین کنیم، بسنجیم و بهبودش دهیم؟ در این مطلب به شما می‌گوییم فرهنگ سازمانی چیست و چرا از نظر بسیاری از کارشناسان، مزیت رقابتی به شمار می‌رود و سپس روش‌هایی را برای بهبود فرهنگ سازمانی معرفی می‌کنیم.
فرهنگ سازمانی | اهمیت فرهنگ سازمانی | تأثیر فرهنگ سازمانی | بهبود فرهنگ سازمانی
فرهنگ سازمانی چیست؟
فرهنگ سازمانی نشان‌دهنده هویت سازمان است. این فرهنگ تعیین‌کنندۀ باورها و رفتارهای روزانه مجموعه کارکنان در محیط کار مشترک است و نشان می‌دهد که:
- کارکنان چطور با یکدیگر همکاری می‌کنند؛
- کارکنان چطور با سازمان همکاری می‌کنند؛
- ارزشی که کارکنان برای فعالیت‌ها قائل می‌شوند کدام‌ها هستند؛
- اهداف فردی کارکنان و هم‌خوانی آن اهداف با اهداف سازمانی چگونه است.
فرهنگ در درک کارکنان از اهداف، مأموریت و چشم‌انداز سازمان مؤثر است، بنابراین همه کارکنان باید بدانند سازمان چه اهدافی را دنبال می‌کند. در عین حال، این اهداف باید با اهداف فردی کارکنان هماهنگ باشد. هم‌خوانی اهداف اصل مهمی است که اغلب فراموش می‌شود. کافی نیست که کارکنان وظایفشان را فقط چون مجبورند یا فقط برای کسب درآمد انجام دهند. جلب همکاری کارکنان مسیری دوسویه است: کارکنان باید بدانند رشد سازمان موجب رشد فردی و حرفه‌ای خودشان نیز خواهد شد.
فرهنگ در سازمان‌های مختلف متفاوت است؛ مثلا برخی شرکت‌ها فرهنگ همکاری و کار گروهی دارند؛ یعنی کارکنان با همکاری یکدیگر برای رسیدن به اهداف تلاش می‌کنند. برخی کسب‌وکارها رویکرد گسترده‌ای دارند که در آن، هر فرد اهداف خودش را دارد و برای رسیدن به آنها تلاش می‌کند. برخی شرکت‌ها بسیار رسمی‌اند و از کارکنان می‌خواهند لباس رسمی بپوشند و در ساعات مشخصی در محل کار باشند. برخی دیگر رویکرد متفاوتی دارند و کارکنان را در انتخاب لباس و مدیریت زمان کار آزاد می‌گذارند.
نمی‌توان گفت که فرهنگی خاص از دیگری بهتر است. هر سازمانی باید فرهنگ مناسب خودش را بیابد.
اهمیت فرهنگ سازمانی خوب
فرهنگ سازمانی قوی باعث می‌شود سازمان مانند چرخی روان کار کند. در چنین فرهنگی، هر کارمند به ارزش خودش آگاه است و هم‌سو با ارزش‌های سازمان عمل می‌کند.
همراه‌کردن کارکنان در ساختاری با فرهنگ سازمانی مناسب، ساده‌تر است؛ زیرا همه کارکنان می‌دانند که سازمان چه انتظاری از آنها دارد. برای اجرای اثربخش فرهنگ سازمانی، همه اعضا ـ از مدیران ارشد گرفته تا رده‌های پایین‌تر ـ باید رفتارهای بهبوددهنده فرهنگ سازمانی را تشویق کنند. سرمایه گذاری روی فرهنگ سازمانی فرایندی درازمدت اما بی‌تردید نتیجه‌بخش است.
تأثیر فرهنگ سازمانی بر کسب‌وکار
۱. محیط کاری بهتر
کارکردن در سازمانی با فرهنگی معین و شفاف خوشایندتر است. فرهنگ سازمانی راهنمایی است که کمک می‌کند کارکنان بدانند چه انتظاری از آنها می‌رود، بنابراین ابهام و نااطمینانی افراد درباره نقش‌شان کمتر می‌شود؛ چیزی که برای سلامت روانی کارکنان ضروری است. این وضعیت محیط کار را از نظر اجتماعی و روان‌شناختی خوشایندتر می‌کند. به‌علاوه، وقتی هرکس می‌داند چطور رفتار کند، کنارآمدن با دیگران ساده‌تر و ناسازگاری کمتر می‌شود.
۲. بهبود کیفیت کار
بدون فرهنگ سازمانی قوی، ارزش‌های شرکت و مسیر دست‌یابی به آنها به‌طور قطع روشن نیست. این یعنی کنترل کارکنان، نظارت بر رفتارشان و تشویق آنها به کار با بیشترین اثربخشی، نیرو و زحمت بیشتری می‌طلبد. روشن است که فرهنگ سازمانی قوی نیاز مدیران و رهبران گروه‌ها را به نظارت کمتر می‌کند، زیرا کارکنان می‌دانند کارشان چه ارزشی برای سازمان دارد. در نتیجه، فرهنگ سازمانی به بهبود عملکرد سازمان کمک می‌کند.
۳. پذیرش سازمانی بیشتر
در سازمانی با فرهنگ مدون و شفاف، پذیرش اصول و باورهای شرکت برای کارکنان جدید و تشویق آنها به کار در راستای اهداف سازمان ساده‌تر است. کارکنان در چنین سازمانی انگیزه بیشتری دارند و مشتاق‌تر و وفادارترند. در نتیجه، نه‌تنها احتمال ترک سازمان کمتر می‌شود، بلکه کارکنان به نمایندگان شرکت بدل می‌شوند.
۴. تقویت کار گروهی
تقویت همبستگی گروهی یکی از ارزشمندترین خروجی‌های فرهنگ سازمانی کارآمد است، زیرا کارکنان می‌دانند چه جایگاهی دارند و باور دارند همکارانشان به‌خوبی وظایفشان را انجام می‌دهند. به‌علاوه، کارکنان می‌دانند کارشان چه نقش مهمی در موفقیت سازمان دارد و از ارزش خودشان آگاه‌اند.
۵. استخدام بهتر و بیشتر
هرکسی دوست دارد در سازمانی با فرهنگی خوشایند کار کند. فرهنگ یکی از بزرگ‌ترین نقاط قوت شرکت‌های مشهوری مثل گوگل و فیسبوک است. امروزه بسیاری از شرکت‌ها هم‌خوانی فرهنگی را بخشی از فرایند استخدام می‌دانند.
۶. تقویت یادگیری غیررسمی
با تمرکز بیشتر بر همکاری و کار تیمی، فرصتی برای یادگیری غیررسمی فراهم می‌شود. در اغلب محیط‌های کاری، تنها ۱۰ درصد از آموخته‌ها نتیجه آموزش رسمی است و یادگیری باقی موضوع هنگام کار و در تعامل با دیگران اتفاق می‌افتد.
توصیه‌هایی برای بهبود فرهنگ سازمانی
حال که با برخی مزیت‌های فرهنگ سازمانی کارآمد آشنا شدید، نوبت به روش‌های بهبود فرهنگ سازمانی می‌رسد. این ترفند‌ها را در پیش بگیرید:
۱. حرف کارکنان را بشنوید
شرایطی فراهم کنید که نظرات کارکنان شنیده شود؛ مثلا به‌طور منظم دورهمی‌هایی ترتیب دهید که در آنها مدیران رده‌بالا و کارکنان رده‌پایین‌تر به تبادل نظر و افکارشان بپردازند. مدت همکاری کارکنان در سازمان‌هایی که به نظرات آنها اهمیت می‌دهند بیشتر است. در مقابل، وقتی کارکنان احساس کنند امکان دسترسی به مدیران را ندارند، از تلاش‌شان می‌کاهند.
۲. ارتباط شاه‌کلید شماست
به‌شکلی اثربخش، ارزش‌ها و چشم‌انداز و مأموریت سازمان را برای کارکنان مشخص کنید. این‌گونه، کارکنان حس می‌کنند هدف مشترکی دارند و در نتیجه، دیگر خود را مهره‌ای کوچک در دستگاهی بزرگ نمی‌دانند، بلکه باور دارند مهره‌ای کلیدی برای گروه هستند.
در سازمان‌هایی که ارزش‌ها برای کارکنان روشن نیست، از هر ۱۵۰ نفر فقط ۱ نفر تمام تلاشش را می‌کند. به‌علاوه، کارکنانی که باور دارند ارزش‌های سازمان روشن و قابل‌فهم است ۵۱ درصد بیشتر از کارکنانی تلاش می‌کنند که ارزش‌های سازمان برایشان روشن نیست.
۳. بر همکاری تأکید کنید
بر همکاری کارکنان تأکید کنید تا نشان دهید که همگی یک تیم هستید. در سامانه مدیریت یادگیری شرکت از مطالب جذاب بهره بگیرید. شرایطی فراهم کنید تا کارکنان از هم حمایت کنند و در کنار هم چالش‌ها را پشت سر بگذارند. در پژوهشی، ۸۶ درصد از کارکنان و مدیران، دلیل شکست‌شان را ارتباطات غیراثربخش و کمبود همکاری دانسته‌اند.
۴. شفافیت داشته باشید
شفافیت اعتمادسازی می‌کند. آگهی هفتگی در سایت شرکت، در گروه سازمانی یا در سامانه مدیریت یادگیری درباره رویدادهای جاری برای کارکنان الهام‌بخش خواهد بود. در پژوهشی، ۵۰ درصد کارکنان معتقد بودند اشتراک اطلاعات توسط رئيس و مدیر تأثیر مثبتی در انگیزه‌بخشی و بهره وری آنها داشته است.
۵. پیرو رهبر باشید
فرهنگ سازمانی نیاز به مراقبت دارد و این از رأس هرم شروع می‌شود. رهبران باید به‌روشنی نشان دهند که به اصول و باورهای سازمان اعتقاد دارند. نمایش ویدئویی از سخنان مدیرعامل یا دیگر مدیران ارشد در برنامه‌های آموزشی سودمند است. ۸۹ درصد کارکنانی که معتقدند از حمایت رهبران سازمان برخوردارند، شرکت را مکان خوبی برای کارکردن می‌دانند. ۵۲ درصد از کارشناسان منابع انسانی مدیریت بیرون‌سازمانی را بزرگ‌ترین مانع بهبود فرهنگ سازمانی می‌دانند.
۶. به‌طور منظم بازخورد دهید
کارکنان برای هم‌سوکردن عملکردشان با فرهنگ سازمان، به دریافت بازخورد به‌طور منظم نیاز دارند. همایش سالانه کارکنان کافی نیست. باید رفتارهای هم‌سو با ارزش‌های سازمان را تشویق و مواردی را که به بهبود نیاز دارند مشخص کنید. با ارائه گزارش‌های منظم، کارها روان‌تر انجام می‌شود. در پژوهشی مشخص شد ۶۸ درصد کارکنانی که بازخوردهای دقیق و منظم دریافت می‌کنند از شغلشان راضی‌اند.
۷. ارزشی حماسی خلق کنید
همه ما دوست داریم ابرقهرمان باشیم و کارهای بزرگ انجام دهیم. به کارکنان نشان دهید که هریک از آنها ابرقهرمانی برای سازمان‌اند و کارشان نقشی کلیدی در موفقیت و پیشرفت سازمان دارد. کارکنان را با محتوای آموزشی تغذیه کنید تا پس از مدتی همه هم‌سو با یکدیگر در مسیر موفقیت قرار بگیرید.
۸. از گیمیفیکیشن بهره بگیرید
گیمیفیکیشن یا بازی‌وارسازی باعث می‌شود کارکنان مشتاق رسیدن به بیشتر و بهتر باشند. امتیازگیری در گیمیفیکیشن برای کارکنان جذاب است و فرصتی برای گپ‌زدن و کری‌خواندن فراهم می‌کند. چنین محیطی برای بهبود فرهنگ سازمانی عالی است.
سازمان‌ها با بهره‌گیری از گیمیفیکیشن می‌توانند میزان همکاری کارکنان را افزایش دهند. همچنین ۹ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی‌ها ادعا کرده‌اند در محیط‌های کاری یا آموزشی که فضایی بازی‌گونه دارند بهره‌وری‌شان بیشتر می‌شود.
۹. به کارکنان پاداش بدهید
به کارکنانی که با فعالیتشان فرهنگ سازمان را به بهترین شکل به نمایش می‌گذارند پاداش دهید. در فرهنگی که تلاش کارکنان را به رسمیت می‌شناسد، ترک شغل کمتر و ماندگاری فرهنگ بیشتر می‌شود. در شرکت‌هایی که از نظر به‌رسمیت‌شناختن، ۲۰ جایگاه نخست را دارند، ترک کار داوطلبانه کارکنان ۳۱ درصد کمتر است.
۱۰. چالش ایجاد کنید
با خلق چالش فرصتی برای رشد فراهم کنید. این‌گونه کارکنان درمی‌یابند که شما به آنها باور دارید و در نتیجه، وفاداری‌شان به فرهنگ سازمانی بیشتر می‌شود. کارکنان بسیاری ـ به‌ویژه جوان‌ترها ـ معتقدند فرصت رشد حرفه‌ای از عناصر مهم در فرهنگ سازمان است. کارکنانی که پیوسته فرصت رشد و توسعه فردی دارند بیشتر مایل به همکاری طولانی‌مدت با سازمان هستند.
سخن پایانی
شما فرهنگ سازمانی شرکتی را که در آن کار می‌کنید می‌شناسید؟ به‌نظرتان با اهداف شخصی شما هم‌خوان است؟ مدیران چطور می‌توانند به بهبود فرهنگ سازمانی کمک کنند؟ در محل کار شما این کار چطور انجام می‌شود؟ اگر در جایگاه مدیر را رهبر هستید، تجربه‌تان را با ما در میان بگذارید.
