ناباروری وضعیتی است که تقریباً از هر ۶ زوج ۱ مورد را درگیر می‌کند. تشخیص ناباروری برای زوجی انجام می‌شود که در طی یک سال کامل در تلاش‌شان برای بارداری ناموفق بوده‌اند. چنین زوجی باید به دکتر متخصص زنان مراجعه کنند و درباره‌ی مشکل‌شان با پزشک صحبت کنند.
چه عواملی باعث ناباروری زنان می‌شود؟
شایع‌ترین دلایل ناباروری زنان شامل مشکلات تخمک‌گذاری، آسیب به لوله‌های رحمی یا خود رحم یا مشکلات دهانه رحم است. سن می تواند در ناباروری موثر باشد؛ زیرا با افزایش سن زن، باروری او به طور طبیعی کاهش می‌یابد.
چرخه قاعدگی به کمک چندین غده و هورمون‌های آنها عمل می‌کند. برای ایجاد تخمک‌گذاری، بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس غده هیپوفیز اطراف را وادار به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که تخمدان‌ها را برای آماده‌سازی تخمک‌ها تحریک می‌کند. قاعدگی نامنظم یا عدم قاعدگی نشان می‌دهد که تخمک‌گذاری نیز ممکن است نامنظم باشد یا وجود نداشته باشد.
در تخمک‌گذاری، تخمدان‌ها کیست‌های کوچکی ایجاد می‌کنند که فولیکول نامیده می‌شود. در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فولیکول‌ها اگر نتوانند به بلوغ و تکامل برسند؛ در حاشیه تخمدان کیست کوچکی ایجاد کرده و اغلب هورمون‌های جنسی مردانه آزاد می‌کنند.
آندومتریوز شرایطی است که در آن سلول‌های مخاط رحم (آندومتر) به قسمت‌های دیگر لگن مهاجرت می‌کنند که می‌تواند به لوله‌های رحمی و تخمدان آسیب برساند و حرکت تخمک و اسپرم را به میزان قابل توجهی تغییر دهد. حتی اگر لوله‌های تخمدان و خود تخمدان آسیب نبینند؛ آندومتریوز می‌تواند بر حرکت اسپرم، تحمل تخمک توسط لوله، لقاح تخمک و رشد رویان تأثیر بگذارد.
به‌سور خلاصه، مشکلات تخمک گذاری ممکن است ناشی از یک یا چند مورد زیر باشد:
- عدم تعادل هورمون‌ها
- تومور یا کیست
- اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی یا پرخوری
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- مشکلات غده تیروئید
- اضافه وزن
- فشار و استرس
- ورزش شدید که باعث کاهش چشمگیر چربی بدن می‌شود
- چرخه قاعدگی بسیار کوتاه
آسیب به لوله‌های رحمی یا رحم می‌تواند توسط یک یا چند مورد زیر ایجاد شود:
- بیماری التهابی لگن
- عفونت
- پولیپ در رحم
- آندومتریوز یا فیبروم
- بافت اسکار یا چسبندگی
- بیماری مزمن
- سابقه بارداری خارج رحمی
- نقص مادرزادی
- سندرم DES (داروی DES که برای جلوگیری از سقط جنین یا زایمان زودرس به زنان داده می‌شود، می‌تواند منجر به مشکلات باروری برای فرزندان آنها شود).
مخاط غیرطبیعی دهانه رحم نیز می‌تواند باعث ناباروری زنان شود. به این صورت که می‌تواند از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کرده یا نفوذ تخمک را برای اسپرم دشوارتر کند. در چنین مواقعی می‌توان به کمک مشاوره آنلاین با دکتر زنان از بروز مشکلات جدی‌تر پیشگیری کرد.
ناباروری زنان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ناباروری زنان توسط معاینه کامل بدنی ارزیابی می‌شود. این آزمون شامل گرفتن سابقه پزشکی در مورد عوامل بالقوه‌ای است که می‌توانند در ناباروری موثر باشند.
ارائه دهندگان خدمات بهداشتی ممکن است از یک یا چند آزمایش زیر برای ارزیابی باروری استفاده کنند:
- آزمایش ادرار یا خون برای بررسی عفونت یا مشکل هورمونی، از جمله عملکرد تیروئید
- معاینه لگن و معاینه پستان
- نمونه‌برداری از مخاط دهانه رحم و بافت آن برای تعیین وجود تخمک‌گذاری
- ابزار لاپاراسکوپی برای مشاهده وضعیت اندام‌ها و جستجوی انسداد، چسبندگی یا بافت زخم، داخل شکم قرار می‌گیرد.
- HSG؛ که نوعی اشعه ایکس است که همراه با یک مایع رنگی وارد شده در لوله‌های رحمی استفاده می‌شود و این امر باعث می‌شود تا بررسی انسدادها برای تکنسین آسان‌تر شود.
- هیستروسکوپی؛ از یک تلسکوپ کوچک با نور فیبر برای یافتن ناهنجاری‌های رحم استفاده می‌کند.
- سونوگرافی برای بررسی رحم و تخمدان‌ها که ممکن است از طریق واژن یا شکم انجام شود.
- سونوهیستروگرافی؛ که ترکیبی از سونوگرافی و نمکی است که به رحم تزریق می‌شود تا ناهنجاری یا مشکلات را بررسی کند.
ناباروری زنان چگونه درمان می‌شود؟
ناباروری در زنان اغلب با یک یا چند روش زیر درمان می‌شود:
- مصرف هورمون برای رفع عدم تعادل هورمون‌ها، آندومتریوز یا دوره قاعدگی کوتاه
- مصرف انواع دارو برای تحریک تخمک‌گذاری
- استفاده از مکمل‌ها برای تقویت باروری
- مصرف آنتی‌بیوتیک برای از بین بردن عفونت
- انجام جراحی جزئی برای از بین بردن انسداد یا اسکارهای بافتی از لوله‌های رحمی، رحم یا ناحیه لگن.
ناباروری زنان می‌تواند به دلیل وجود انسداد در اندام‌های تولید مثل ایجاد شود. برخی از مشکلاتی که با جراحی قابل حل است عبارتند از:
- فیبروم: تومورهای غیر بدخیم که در داخل رحم رشد می‌کنند
- پولیپ: رشد بیش از حد پوشش رحم (آندومتر)
- آندومتریوز: رشد بافت آندومتر در خارج از رحم، که می‌تواند لوله‌های رحمی را مسدود کند
- ناهنجاری‌های رحم مانند تیغه رحم
- کیست تخمدان؛ که می‌تواند تخلیه یا برداشته شود.
![]()
آیا می توان از ناباروری در زنان جلوگیری کرد؟
معمولاً در صورتی که ناباروری زنان ناشی از مشکلات ژنتیکی یا بیماری باشد؛ برای جلوگیری از آن نمی‌توان کاری انجام داد. با این وجود، چندین کار وجود دارد که زنان می‌توانند برای کاهش احتمال ناباروری انجام دهند:
- روش‌های جلوگیری از بیماری‌های مقاربتی را بیاموزید
- از مصرف داروهای غیر مجاز خودداری کنید
- از مصرف زیاد و مکرر الکل خودداری کنید
- بهداشت شخصی را رعایت کنید
- اگر از نظر جنسی فعال هستید؛ سالانه معاینات روتین پاپ اسمیر و HPV انجام دهید
چه زمانی باید با ارائه دهنده خدمات بهداشتی یا پزشک تماس بگیرم؟
در صورت مشاهده علائم زیر مهم است که به مراقب سلامت یا پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی غیرطبیعی
- درد شکم
- تب
- ترشحات غیر معمول
- درد یا ناراحتی در حین مقاربت
- درد یا خارش در ناحیه واژن
