علت ادرار تیره چیست؟ شاید عارضه‌ای بی‌خطر باشد، اما احتمال وجود بیماری جدی نیز وجود دارد. شاید با دیدن ادرار تیره فکر کنید که باید آب بیشتری بنوشید، اما کم‌آبی تنها دلیل ادرار تیره نیست و در صورت برطرف‌نشدن مشکل، باید به پزشک مراجعه کنید. در ادامه درباره علل تیره شدن رنگ ادرار و گزینه‌های درمانی آن صحبت می‌کنیم. برای شناخت انواع خطرناک ادرار تیره، با ما همراه باشید.
ادرار تیره چیست؟
وقتی رنگ ادرار تیره‌تر از رنگ زرد یا کاهی معمول باشد، به آن ادرار تیره می‌گویند. این ادرار تیره می‌تواند رنگ‌های مختلفی داشته باشد، اما معمولا به‌رنگ‌های قهوه‌ای، زرد سیر یا سرخ دیده می‌شود.
ادرار در کلیه‌ها تولید می‌شود. هنگامی که غذا و مایعات مصرف می‌کنید، از سیستم گوارشی شما عبور می‌کنند، مواد مغزی‌شان وارد خونتان می‌شود و در نهایت کلیه‌ها مواد زائدش را جدا و با ادرار از بدن خارج می‌کنند.
در حالت ایدئال، ادرار باید زرد روشن باشد. این یعنی بدن کم‌آب نیست. علت ادرار تیره معمولا کم‌آبی است، اما می‌تواند نشانه وجود مواد اضافی و خطرناک در بدن نیز باشد. مثلا ادرار قهوه‌ای تیره می‌تواند نشانه بیماری کبدی باشد. ادرار خونی یا قرمز هم نشانه مشکلاتی مانند آسیب مستقیم به کلیه‌هاست.
ادرار تیره نشانه چه بیماری‌هایی است؟
علت ادرار تیره می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:
- هپاتیت؛
- رابدومیولیز؛
- کم‌آبی؛
- ضربه؛
- انسداد صفرا؛
- سنگ صفرا؛
- سنگ مثانه؛
- سرطان مثانه؛
- زردی؛
- بیماری کبدی؛
- سرطان کلیه؛
- سرطان لوزالمعده؛
- مالاریا؛
- عوارض داروهای رقیق‌کننده خون؛
- سنگ کلیه.
ورزش‌های بسیار سنگین نیز می‌توانند از دلایل ادرار تیره باشند. ورزش سنگین می‌تواند به ماهیچه‌ها آسیب برساند و باعث افزایش مواد دفعی در بدن شود. این مسئله رنگ ادرار را صورتی یا نوشابه‌ای می‌کند.
شایع‌ترین دلایل ادرار تیره
۱. کم‌آبی
ادرار تیره بیشتر مواقع نشانه کم‌آبی بدن است که معمولا این نشانه‌ها را دارد:
- خشکی دهان و لب‌ها؛
- تشنگی؛
- سرگیجه یا ضعف؛
- مشکل قورت‌دادن غذای خشک؛
- یبوست؛
- کوفتگی.
کودکان، کهن‌سالان و افراد مبتلا به بیماری‌های شدید مانند سرطان بیشتر در معرض کم‌آبی قرار دارند. بیشتر مواقع، این عارضه با نوشیدن مایعات شفاف مثل آب یا دمنوش برطرف می‌شود.
در صورت داشتن علائم زیر، باید به پزشک مراجعه کنید:
- سستی؛
- خشکی شدید دهان و زبان؛
- ضربان ضعیف قلب؛
- فشار خون پایین؛
- قطعی ادرار یا کاهش شدید آن.
۲. مصرف انواع غذا، نوشیدنی یا دارو
شاید غذاها و نوشیدنی‌ها علت ادرار تیره باشند. لبو و توت سیاه می‌توانند ادرار را قرمز کنند و خوردن ریواس می‌تواند ادرار را به‌رنگ قهوه‌ای تیره دربیاورد.
بعضی داروها نیز می‌توانند باعث تغییر رنگ ادرار به قرمز، نارنجی، آبی، سبز یا قهوه‌ای شوند.
۳. کم‌خونی ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز
گلبول‌های قرمز خون در مغز استخوان ایجاد می‌شوند. معمولا بدن گلبول‌های قرمز قدیمی یا ناقص را در طحال نابود می‌کند. اگر به‌اشتباه گلبول‌های قرمز زیادی نابود شوند، فرد به کم‌خونی ناشی از تخریب گلبول‌های قرمز (hemolytic anemia) مبتلا می‌شود.
بیماری‌های خونی معمول، مانند تالاسمی یا کم‌خونی داسی‌شکل، می‌توانند از دلایل این عارضه باشند. همچنین ممکن است این مسئله ناشی از عوارض بعضی داروها باشد یا پس از انتقال خون رخ بدهد.
این نوع کم‌خونی می‌تواند علاوه بر ادرار تیره، چنین علائمی نیز داشته باشد:
- کوفتگی؛
- سرگیجه؛
- تپش قلب؛
- رنگ‌پریدگی؛
- سردرد؛
- زردی (در پوست و چشم)؛
- بزرگ‌شدن کبد یا طحال.
در موارد شدیدتر، این علائم هم دیده می‌شوند:
- لرز؛
- تب؛
- درد شکم و کمر؛
- شوک.
۴. عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری می‌تواند علت ادرار تیره باشد و هنگامی رخ می‌دهد که باکتری از طریق میزراه وارد مثانه شود. احتمال ابتلا به این عارضه در زنان بیشتر است و بسیاری از افراد آن را به‌نام عفونت مثانه یا عفونت کیستی می‌شناسند.
علائم عفونت مجاری ادراری عبارت‌اند از:
- سوزش و درد در هنگام ادرار؛
- احساس درد یا فشار در شکم؛
- تکرر ادرار؛
- ادرار کدر، تیره یا خونی.
۵. هپاتیت سی
ویروس هپاتیت سی می‌تواند باعث عفونت کبد شود. این بیماری در مراحل اولیه خود علائم کمی دارد و بسیاری از افراد تا زمان شروع آسیب به کبد متوجه آن نمی‌شوند. به‌علت اثر این بیماری بر تصفیه مواد دفعی در کبد، این نوع هپاتیت می‌تواند علت ادرار تیره باشد.
معمولا بعد از ۲ هفته تا ۶ ماه پس از آلودگی به ویروس، این علائم در فرد مبتلا دیده می‌شوند:
- کوفتگی؛
- درد ماهیچه‌ها؛
- درد مفاصل؛
- تب؛
- تهوع یا اشتهای کم؛
- درد شکم؛
- خارش پوست؛
- ادرار تیره؛
- زردی.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده خون در ادرار یا ادرار تیره‌ای که پس از نوشیدن آب برطرف نمی‌شود، به پزشک مراجعه کنید. مشخص‌شدن علت ادرار تیره اهمیت زیادی دارد. اگر ادرار تیره با درد شدید، به‌خصوص در کمر، همراه باشد، شاید فرد به سنگ کلیه یا عفونت مجاری ادراری دچار شده باشد.
تشخیص علت ادرار تیره
اگر ادرار تیره به‌علت کم‌آبی یا عوارض دارو نباشد، پزشک باید فرد را کامل معاینه کند که شامل بررسی سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش ادرار می‌شود.
در آزمایش ادرار، مقداری از ادرار را در آزمایشگاه برای پی‌بردن به بیماری زمینه‌ای بررسی می‌کنند. وجود این موارد در ادرار بررسی می‌شود:
- باکتری؛
- بیلی‌روبین؛
- کریستال؛
- قند؛
- پروتئین؛
- گلبول قرمز؛
- گلبول سفید.
در حالت ایدئال، نمونه ادرار باید اولین ادرار صبح باشد. این ادرار بیشترین احتمال نشان‌دادن اختلالات را دارد، زیرا غلیظ‌تر است. اگر آزمایش نتیجه‌ای غیرعادی داشته باشد، شاید آزمایش‌های بیشتری لازم شوند، مثلا آزمایش خون یا کشت ادرار که نوع باکتری موجود در ادرار را نشان می‌دهند.
همچنین آزمایش شمارش گلبول‌های خون یا CBC و آزمایش متابولیک کامل هم می‌توانند اختلال کلیه‌ها یا کبد را نشان بدهند.
پیشگیری از ادرار تیره
اگر علت ادرار تیره مصرف دارو باشد، باید به مصرف آنها ادامه داد و در صورت نگرانی درباره ارتباط رنگ ادرار با داروهای مصرفی، با پزشک مشورت کرد. همچنین می‌توان از غذاهایی که باعث تیره‌شدن ادرار می‌شوند اجتناب کرد.
اگر علت ادرار تیره کم‌آبی باشد، باید آب بیشتری بنوشید. در بهترین حالت، باید روزانه ۳ لیوان ادرار دفع کنید و این کار را در ۴ تا ۶ نوبت انجام دهید. سعی کنید پس از بیدارشدن، یک لیوان آب بنوشید. همچنین می‌توانید همیشه یک بطری بزرگ آب همراه خود داشته باشید تا به‌اندازه کافی آب بنوشید. اگر ادرار شما خیلی کم‌رنگ باشد و مثل آب به نظر برسد، یعنی میزان آب مصرفی‌تان کافی یا حتی کمی زیاد بوده است.
سخن پایانی
بیشتر مواقع علت ادرار تیره کم‌آبی، غذایی که خورده‌اید یا یکی از داروهایتان است. در این صورت، ادرار شما بعد از ۲ تا ۳ روز به رنگ عادی خود برمی‌گردد. اما اگر ادرار قهوه‌ای، قرمز یا کدر باشد و به رنگ کاهی کم‌رنگ برنگردد، لازم است معاینات پزشکی انجام شوند.
