تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا به‌اختصار ام آر آی (MRI) نوعی روش تصویربرداری با استفاده از آهنربای قوی، امواج رادیویی و کامپیوتر است. پزشک از تصاویر ام آر آی برای تشخیص بیماری‌های مربوط به قفسه سینه، شکم و لگن و بررسی تأثیر درمان استفاده می‌کند. ام‌آرآی چه کاربردهایی دارد؟ فواید و عوارض آن چیست؟ چطور باید برای آن آماده شد؟ برای دانستن پاسخ این سؤالات و آشنایی بیشتر با ام‌آرآی تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
کاربردهای ام آر آی چیست؟
پزشک از ام آر آی برای تشخیص بیماری یا جراحت و بررسی تأثیر درمان استفاده می‌کند. ام‌آرآی می‌تواند برای نواحی مختلف بدن انجام شود، به‌خصوص برای بافت‌های نرم و سیستم عصبی بسیار مفید است.
ام آر آی مغز و نخاع می‌تواند برای چنین تشخیص‌هایی کاربرد داشته باشد:
- سرطان؛
- سکته مغزی؛
- آسیب مغزی؛
- مشکلات چشمی؛
- آسیب طناب نخاعی؛
- مشکلات گوش داخلی؛
- مالتیپل اسکروز یا ام اس (MS)؛
- آسیب رگ‌های خونی مثل آنوریسم (برآمدگی یا ضعف رگ خونی در مغز).
ام آر آی قلب و عروق خونی برای بررسی این موارد مفید است:
- بیماری قلبی؛
- انسداد رگ‌های خونی؛
- آسیب ناشی از حمله قلبی؛
- ضخامت و حرکت دیواره قلب؛
- اندازه و عملکرد دریچه‌های قلب؛
- مشکلات مربوط به ساختار قلب؛
- پریکاردیت (التهاب بافت اطراف قلب)؛
- مشکلات مربوط به آئورت (سرخرگ اصلی بدن).
ام آر آی استخوان و مفاصل این مشکلات را نشان می‌دهد:
- آسیب مفاصل؛
- عفونت‌های استخوانی؛
- سرطان شامل تومورها؛
- آرتریت یا التهاب مفاصل؛
- مشکلات دیسک در نخاع؛
- درد گردن و کمر با علائم عصبی.
از ام آر آی سینه برای بررسی موارد زیر استفاده می‌شود:
- پارگی ایمپلنت سینه در زنان؛
- اندازه تومور و میزان انتشار آن در مبتلایان؛
- احتمال سرطان سینه در افرادی با احتمال بالای ابتلا؛
- احتمال بازگشت سرطان بعد از درمان با جراحی یا شیمی‌درمانی.
ام‌آرآی می‌تواند برای بررسی سلامت اندام‌های دیگر هم استفاده شود از جمله:
- کبد؛
- کلیه؛
- مثانه؛
- سینه؛
- طحال؛
- پانکراس؛
- پروستات؛
- غدد لنفاوی؛
- غدد فوق کلیه؛
- رحم و تخمدان؛
- مجاری صفراوی.
اف ام آر آی چیست؟
نوع خاصی از ام‌آرآی به‌نام ام‌آرآی عملکردی یا اف ام آر آی (fMRI) نقشه فعالیت مغزی را نشان می‌دهد. این آزمایش جریان خون مغز در زمان انجام فعالیتی خاص را مشخص می‌کند و نواحی درگیر یا فعال مغز را نشان می‌دهد. اف ام آر ای می‌تواند مشکلات مغزی مثل اثرات سکته مغزی، آلزایمر یا آسیب مغزی را تعیین کند. همچنین برای ترسیم نقشه مغز در افرادی استفاده می‌شود که به‌خاطر صرع یا تومور نیاز به جراحی مغز دارند. پزشک از این آزمایش برای پیشبرد درمان استفاده می‌کند.
تجهیزات و دستگاه ام‌آرآی
ماشین ام‌آرآی معمولی یک لوله بزرگ است که از هر دو طرف باز است. فرد مراجعه‌کننده روی تخت متحرکی دراز می‌کشید که به‌سمت لوله حرکت می‌کند و با تعدادی کمربند روی تخت ثابت نگه داشته می‌شود.
در سیستم تونل کوتاه، فرد کامل وارد ماشین ام آر آی نمی‌شود و فقط بخشی از بدن که باید اسکن شود وارد ماشین می‌شود و بقیه بدن بیرون از دستگاه است.
ام‌آرآی باز در تمام بخش‌ها باز است. این دستگاه برای افرادی با مشکل ترس از تاریکی یا افرادی با اضافه‌وزن مناسب است. کیفیت تصاویر در بعضی از انواع ام‌آرآی باز به خوبی ام آر آی بسته نیست.
فواید و عوارض ام آر آی
فواید ام‌آرآی
- غیرتهاجمی و بدون تزریق رنگ می‌توان سیستم صفراوی را بررسی کرد.
- تصویربرداری غیرتهاجمی است و شما را در معرض تشعشعات قرار نمی‌دهد.
- برای شناسایی ناهنجاری‌هایی مناسب است که در آزمایش‌های دیگر نشان داده نمی‌شوند.
- برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌ها مثل سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی و ناهنجاری‌های عضله و استخوان مناسب است.
- گادولینیومی که در ام‌آرآی استفاده می‌شود از رنگ‌های یدی که در سی تی اسکن یا پرتوی ایکس استفاده می‌شوند حساسیت کمتری ایجاد می‌کند.
- از بافت‌های نرم بدن مثل قلب و کبد تصویربرداری می‌کند که برای شناسایی دقیق بیماری‌ها از سایر روش‌ها مناسب‌تر و در نتیجه ابرازی ارزشمند برای شناسایی زودهنگام بیماری‌هاست.
عوارض ام آر آی
- خانم‌های باردار جز در موارد خاص، نباید در سه ماه اول بارداری از ام آر آی استفاده کنند.
- در صورت بارداری نباید رنگ کانتراست دریافت کنید هرچند اثر منفی آن روی جنین اثبات نشده است.
- بهتر است مادران در دوران شیردهی ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از انجام ام‌آرآی به کودکانشان شیر ندهند.
- رنگ کانتراست در بیشتر افراد مشکلی ایجاد نمی‌شود، اما در بعضی‌ها موجب حساسیت می‌شود. اگر در سابقه حساسیت به رنگ کانتراست را داشته‌اید یا بیماری کلیوی شدید دارید، نباید رنگ کانتراست دریافت کنید.
این احتمال وجود دارد که مقداری از رنگ درون بدن باقی بماند و در مغز و سایر اندام‌ها تجمع کند. البته اثر مخرب آن مشخص نیست. در بعضی موارد ممکن است افراد دچار واکنش به رنگ شوند از جمله:
بعضی افراد که درون بدنشان فلز دارند نباید ام آر آی انجام بدهند، مثلا:
- کاشت حلزون؛
- ضربان‌ساز یا الکتروشوک قلب؛
- فنرهای فلزی خاص در عروق خونی؛
- بعضی گیره‌هایی که برای درمان آنوریسم مغزی استفاده می‌شود.
آمادگی برای ام آر آی
بهتر است قبل از ام آر آی از علت انجام آن مطلع شوید. می‌توانید این سؤالات را از پزشک بپرسید:
- عوارض آزمایش چیست؟
- چرا به ام‌آرآی نیاز دارم؟
- فواید آزمایش از عوارض آن بیشتر است؟
- نتایج آزمایش چقدر بر روند درمان اثر دارد؟
- ام‌آرآی بهترین روش بررسی شرایط است؟
قبل از انجام ام‌آرآی هم درباره این مسائل با پزشک صحبت کنید:
- جراحی‌های اخیر؛
- بارداری یا احتمال بارداری؛
- حساسیت به غذا یا دارو یا ابتلا به آسم؛
- بیماری‌هایی مثل بیماری کلیوی یا کبدی.
دستگاه ام آر آی از میدان مغناطیسی استفاده می‌کند، پس نباید فلز همراهتان باشد. اگر هر نوع دستگاه فلزی دارید که می‌تواند در روند آزمایش اختلال ایجاد کند، به پزشک بگویید. این وسایل عبارت‌اند از:
- پرس بدن؛
- پین یا پیچ؛
- پمپ انسولین؛
- کاشت حلزون؛
- پمپ‌های دارو؛
- مفصل یا اندام فلزی؛
- دریچه قلب مصنوعی؛
- ضربان‌ساز یا الکتروشوک قلبی؛
- محرک‌های عصبی کاشته‌شده؛
- قطعات فلزی مثل گلوله یا ترکش؛
- پرکردگی یا سایر کارهای دندانپزشکی.
روز آزمایش لباس‌های سبک و راحت بپوشید که گیره یا بست فلزی نداشته باشند. شاید هم لازم باشد لباس‌هایتان را دربیاورید و گان بیمارستانی بپوشید.
قبل از ورود به اتاق ام آر آی، این وسایل را کنار بگذارید:
- کلید؛
- سکه؛
- ساعت؛
- عینک؛
- سمعک؛
- سوتین؛
- کلاه‌گیس؛
- تلفن همراه؛
- پروتزهای مصنوعی.
اجسام خارجی در نزدیکی یا حاشیه چشم بسیار مهم هستند، زیرا می‌توانند حرکت کنند یا در اثر گرمای ناشی از اسکن موجب کوری شوند.
اگر از فضای بسته می‌ترسید یا برای این آزمایش هیجان‌زده هستید پزشک را درجریان بگذارید. شاید لازم باشد ام آر ای را در فضای باز انجام دهید یا برای آرامش قبل از آزمایش آرامبخش دریافت کنید.
هنگام انجام ام‌آرآی چه اتفاقی می‌افتد؟
اسکن ام آر آی حدود ۲۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد. قبل از بعضی تصویربرداری‌ها، رنگ کانتراست تزریق می‌شود. این رنگ به پزشک کمک می‌کند به‌خوبی ساختار درون بدن را ببینند. معمولا رنگ گادولینیوم استفاده می‌شود که می‌تواند در دهان طعم فلز ایجاد کند. احتمال حساسیت به گادولینیوم خیلی کمتر از احتمال حساسیت به کانتراست ید است. با این حال در بعضی شرایط مثل بیماری‌های کلیوی شدید نباید از این ماده استفاده کرد. برای اطمینان از عملکرد طبیعی کلیه می‌توان آزمایش خون داد.
ماشین ام آر آی یک میدان مغناطیسی قوی درون بدن ایجاد می‌کند. کامپیوتر پیام‌ها را از ام‌آرآی می‌گیرد و برای تهیه عکس‌های سریالی از آن استفاده می‌کند. هر تصویر یک برش نازک از بدن را نشان می‌دهد.
ممکن است در طول آزمایش صدای ضربه بشنوید. این صدا به‌خاطر انرژی تولیدشده در دستگاه برای گرفتن عکس است. برای کاهش صدا می‌توانید از گوش‌گیر استفاده کنید.
شاید هنگام آزمایش احساس انقباض داشته باشید که علتش تحریک اعصاب درون بدن توسط ام آر آی است. این مسئله طبیعی است و جای نگرانی نیست.
بیشتر افراد حین آزمایش دردی احساس نمی‌کنند، اما ممکن است محل عکس‌برداری کمی گرم شود. اگر این مسئله شما را ناراحت می‌کند، به رادیولوژیست اطلاع دهید.
بعد از ام آر آی چه‌کار کنیم؟
بعد از ام‌آرآی می‌توانید به خانه برگردید و کارهای روزانه را انجام دهید. اگر قبل از انجام ام آر آی از دارو استفاده کردید، مدتی در مرکز تصویربرداری بمانید تا هشیاری کامل را به دست آورید و از کسی بخواهید شما را به خانه برساند.
تفسیر ام آر آی چگونه است؟
متخصص رادیولوژی نتیجه ام آر آی شما را می‌خواند و به پزشکتان گزارش می‌دهد. پزشک بر اساس این گزارش، قدم بعدی درمان را مشخص می‌کند.
- افراد با وزن بالا ممکن است کاملا درون دستگاه قرار نگیرند.
- تصاویر با کیفیت بالا به توانایی شما در ثابت‌ماندن و حبس نفس در زمان عکس‌برداری بستگی دارد. در صورت اضطراب، گیجی یا درد شدید، شاید ثابت‌ماندن در طول تصویربرداری سخت شود.
- ضربان قلب نامنظم ممکن است روی کیفیت تصاویر اثر بگذارد، زیرا بعضی از تکنیک‌های تصویربرداری به فعالیت الکتریکی قلب بستگی دارد. تنفس و حرکات روده هم می‌تواند باعث اختلال در تصویربرداری شود.
- ممکن است ام‌آرآی همیشه تفاوت بافت سرطانی و مایعی به‌نام ادم یا خیز را مشخص نکند.
ام آر آی برای کودکان
معمولا نوزادان و کودکان برای انجام ام آر ای به داروی آرامبخش یا بیهوشی نیاز دارند تا در طول آزمایش تکان نخورند. این مسئله به سن کودک، رشد هوشی او و نوع آزمایش بستگی دارد.
در طول آزمایش باید متخصص بیهوشی اطفال حضور داشته باشد. گاهی به‌جای بیهوش‌کردن کودک، او را با دستگاه، روش کار و صداهای آن آشنا می‌کنند یا از امکاناتی استفاده می‌کنند تا حین آزمایش حواس کودک به دیدن فیلم یا چیز دیگری پرت شود.
فرق ام آر آی و سی تی اسکن چیست؟
برخلاف پرتوی ایکس یا سی تی اسکن، در ام‌آرآی از پرتو استفاده نمی‌شود. در این روش، امواج رادیویی اتم‌های هیدروژنی را هم تراز می‌کنند که به‌طور طبیعی در بدن وجود دارند. این اتفاق هیچ تغییر شیمیایی‌ای ایجاد نمی‌کند. وقتی اتم‌های هیدروژن به حالت قبل برمی‌گردند، بر اساس نوع بافتی که درون آن هستند انرژی متفاوتی آزاد می‌کنند. دستگاه اسکن این انرژی را می‌گیرد و بر اساس اطلاعات آن تصویر ایجاد می‌کند.
شما بگویید
شما چقدر با دستگاه ام آر آی آشنایی دارید؟ تا به حال از این روش تصویربرداری استفاده کرده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و اگر این مطلب را دوست داشتید آن را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
