انتقال خون؛ هرآنچه باید بدانید

احتمالا عبارت «اهدای خون، اهدای زندگی» را شنیده‌اید. انتقال خون یعنی تزریق خون یا فراورده‌های خونی به افرادی که بر اثر جراحت، جراحی یا بیماری‌های خاص خونشان را از دست می‌دهند. این خون‌ها معمولا اهدایی هستند، توسط بانک خون و مراکز انتقال خون بررسی می‌شوند و می‌توانند جان یک یا چند نفر را نجات بدهند. مراکز انتقال خون با اقداماتشان این کار را ایمن و کم‌خطر می‌کنند. در این مقاله، بیشتر با این اقدام پزشکی آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

انتقال خون چیست؟

انتقال خون روشی رایج است که طی آن خون یا اجزای خونی فرد دهنده با تزریق درون‌رگی به بیمار منتقل می‌شود. این روش برای جایگزینی خون و اجزای خونی هم به کار می‌رود.

در چه شرایطی انتقال خون انجام می‌شود؟

علاوه‌ بر جراحت و جراحی که منجر به از دست دادن خون می‌شوند، انتقال خون برای بیماری‌های خاص هم استفاده می‌شود از جمله:

• هموفیلی؛
• سرطان‌های خاص؛
• کم‌خونی داسی شکل؛
• اختلال خونی یا مشکلات کبدی شدید؛
• لوسمی یا بیماری کلیوی که موجب کم‌خونی می‌شود.

در انتقال خون کدام اجزای خون استفاده می‌شوند؟

علاوه‌ بر انتقال خون کامل، این کار می‌تواند شامل اجزا یا بخش‌های خونی خاص باشد مانند:

• رسوب کرایو یا سرد: به لخته‌شدن خون کمک می‌کند.
• پلاسما: حاوی مواد مغذی لازم برای بدن است؛
• پلاکت: به لخته‌شدن خون کمک می‌کند؛
• سلول‌های قرمز خون: حامل‌های اکسیژن هستند.

انواع گروه خونی چیست؟

۴ گروه خونی آ (A)، ب (B)، آ.ب (AB) و اُ (O) وجود دارند. علاوه بر این گروه‌های خونی، عامل آر.اچ (RH) مثبت یا منفی هم در بیمار و هم در فرد اهداکننده خون بررسی می‌شود.

حدود ۴۰درصد مردم گروه خونی اُ دارند و انتقال خون آنها تقریبا برای همه افراد بی‌خطر است. به همین دلیل به آنها اهداکننده‌های جهانی گفته می‌شود. اگر گروه خونی آ.ب دارید، می‌توانید از هر گروهی خون دریافت کنید و به شما دریافت‌کننده‌های جهانی گفته می‌شود و اگر خونتان آر.اچ منفی است، فقط باید خون آر.اچ منفی دریافت کنید.

منبع خون‌های انتقالی

معمولا خون انتقالی را فردی ناشناس اهدا کرده است. این خون تا زمان لازم در بانک خون نگهداری می‌شود. البته گاهی مردم مستقیم برای کمک به یکی از دوستان یا عزیزانشان خون اهدا می‌کنند. این امکان هم وجود دارد که برای جراحی‌های برنامه‌ریزی‌شده خون خودتان را در بانک خون نگهداری کنید.

نحوه انتقال خون چیست؟

خون یا اجزای خونی اهدایی تا زمانی که لازم شوند در بسته‌های پزشکی خاص نگهداری می‌شوند. در مواقع نیاز پرستار بسته حاوی خون را به‌وسیله لوله‌ای که در انتهای آن سوزن قرار گرفته به سیاهرگ بیمار وصل می‌کند و خون یا اجزای خونی وارد سیستم گردش خون بیمار می‌شود.

قبل از شروع کار، خون شما از نظر گروه خونی و همچنین عامل آر.اچ بررسی می‌شود. همچنین پرستار این کارها را انجام می‌دهد:

• فشار خون، نبض و دمای بدنتان را بررسی می‌کند؛
• بررسی می‌کند که حتما گروه خونی اهدایی با گروه خونی شما یکی باشد؛
• مطمئن می‌شود خون همانی باشد که پزشک سفارش داده است و اسم شما روی آن نوشته شده باشد.

طی این فرایند پرستار این کارها را انجام می‌دهد:

• بعد از ۱۵ دقیقه، فشار خون و نبض شما را بررسی می‌کند؛
• بعد از اتمام کار مجدد فشار خون و نبض شما را بررسی می‌کند.

انتقال خون چقدر طول می‌کشد؟

زمان کلی این فرایند به عوامل متعددی بستگی دارد، مثل مقدار خون یا اجزای خونی موردنیاز. بیشتر انتقال‌ها بین ۱ تا ۴ ساعت زمان می‌برند. درباره زمان لازم برای این کار می‌توانید با کادر درمان صحبت کنید.

کادر درمان پیشنهاد می‌کنند که بعد از انتقال، ۲۴ تا ۴۸ ساعت استراحت کنید. همچنین لازم است برای ارزیابی‌های بعدی با کادر درمان هماهنگ کنید.

خطر انتقال خون

کارکنان حوزه سلامت سخت کار می‌کنند که مطمئن شوند خون انتقالی بی‌خطر باشد. در بانک خون، سؤالاتی درباره سابقه سلامت، رفتارها و سفرهای فرد اهداکننده خون پرسیده می‌شوند. فقط افرادی می‌توانند خونشان را اهدا کنند که این مراحل را طی کرده باشند. سپس خون اهدایی بر اساس دستورالعمل‌های ملی بررسی می‌شود. اگر هر ابهامی درباره ایمنی خون اهدایی ایجاد شود، خون دور ریخته می‌شود.

حتی با وجود این مراقبت‌ها، احتمال بسیار کمی وجود دارد که چیزی در این فرایندهای بررسی شناسایی نشود. ولی احتمال این اتفاق بسیار کم است. مثلا ممکن است فرد با احتمال کمی به بیماری‌های زیر مبتلا شود:

• اچ.آی.وی (HIV): ۱ مورد در هر ۱٫۵ میلیون اهدا؛
• هپاتیت سی: ۱ مورد در هر ۱٫۲ میلیون اهدا؛
• هپاتیت بی: ۱ مورد در هر ۲۹۳هزار اهدا؛
• آلودگی باکتریایی: ۱ مورد در هر ۱۰۰هزار اهدا.

واکنش‌هایی احتمالی انتقال خون

ممکن است بدن افراد واکنش‌های مختلفی به انتقال خون نشان بدهد و دچار چنین مشکلاتی شوند:

• مشکلات تنفسی؛
• تب، لرز یا جوش؛
• واکنش حساسیتی؛
• واکنش آنافلاکسی؛
• هموکروماتوزیس یا افزایش آهن خون؛
• بیماری پیوند علیه میزبان (حمله سلول‌های سفید به مغز استخوان بیمار)؛
• واکنش همولیتیک انتقال خون (سیستم ایمنی بیمار سعی می‌کند سلول‌های قرمز خون منتقل‌شده را تخریب کند)؛
• واکنش همولیتیک تأخیری (ممکن است ۱ تا ۴ هفته طول بکشد تا کاهش سلول‌های خونی قرمز مشخص شود).

بیشتر افراد دچار هیچ‌کدام از این مشکلات نمی‌شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد، معمولا فرد احساس حساسیت دارد. اگر طی این فرایند احساس غیرمعمولی دارید، به کادر درمان اطلاع دهید. توقف انتقال یا دریافت داروهای خاص می‌تواند به ازبین‌رفتن علائم کمک کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

واکنش به انتقال خون می‌تواند هر زمانی اتفاق بیفتد. این واکنش می‌تواند در طول انتقال، روز بعد یا چند ماه بعد ایجاد شود. در موارد زیر بالافاصله با پزشک تماس بگیرید:

• خونریزی، درد یا کبودی جدید در ناحیه تزریق؛
• سردی و بی‌حرارتی پوست، تب یا لرز؛
• ادرار تیره یا مایل به قرمز؛
• ضربان قلب تند، درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خس‌خس سینه.

فواید انتقال خون چیست؟

اگر خون یا اجزای خونی کافی نداشته باشید، ممکن است زندگی‌تان به خطر بیفتد. خون و اجزای آن به دلایل زیر مهم هستند:

• سلول‌های خونی قرمز اکسیژن را به قلب، مغز و سراسر بدن حمل می‌کنند. میزان مناسب اکسیژن برای حفظ زندگی ضروری است.
• پلاکت‌های اهدایی به جلوگیری یا مهار خونریزی ناشی از کمبود تعداد پلاکت کمک می‌کند.
• پلاسما و رسوب کرایو به جلوگیری یا مهار خونریزی کمک می‌کند.

روش جایگزین انتقال خون چیست؟

روش جایگزین وجود دارد، اما در همه شرایط مؤثر نیست. داروها می‌توانند به تولید خون در بدن کمک کنند اما اگر خون زیادی از دست داده باشید یا زندگی‌تان در خطر باشد، به انتقال خون نیاز دارید. روش‌های جایگزین به‌قدر کافی سریع نیستند.

آیا می‌توان از انتقال خون صرف‌نظر کرد؟

بله، اما باید خطر و عواقب آن را پذیرفت. بهتر است در این باره با پزشک صحبت کنید. در چنین شرایطی ممکن است فرد دچار ناتوانی دائمی شود یا بمیرد.

شما بگویید

شما تا به‌ حال خون اهدا یا دریافت کرده‌اید؟ چقدر با انتقال و اهدا خون آشنا هستید؟ در صورت تمایل می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان بفرستید.