استامینوفن و استامینوفن کدئین داروهایی مسکن برای درمان درد خفیف تا متوسط و کاهش‌دهنده تب هستند که برای درمان بیماری‌های رایجی مثل سردرد، درد عضلانی، التهاب، کمردرد، دندان درد، گلودرد، سرماخوردگی و آنفولانزا استفاده می‌شوند. استامینوفن داروی پرکاربردی است و در بسیاری از داروهای ترکیبی بدون نسخه و تجویزی هم وجود دارد. در این مقاله با نحوه مصرف و عوارض جانبی این داروی مسکن آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
استامینوفن کدئین چیست؟
استامینوفن کدئین نوعی داروی ترکیبی است که از یک داروی مخدر تسکین درد (کدئین) و یک داروی غیرمخدر مسکن (استامینوفن) تشکیل شده است. بخش کدئین این دارو نحوه درک درد و پاسخ مغز به آن را تغییر می‌دهد و استامینوفن تب را کاهش می‌دهد.
نکات مهم قبل از مصرف استامینوفن
- این دارو معمولا به صورت خوراکی تجویز میشود، اما نوع تزریقی آن هم وجود دارد.
- مصرف طولانی‌مدت استامینوفن کدئین میتواند موجب اعتیاد شود.
- قبل از مصرف دارو، درباره سابقه بیماری‌تان با پزشک صحبت کنید.
- استامینوفن کدئین میتواند موجب سرگیجه یا خواب‌آلودگی شود. بنابراین از رانندگی یا فعالیت‌های نیازمند هشیاری خودداری کنید.
- از مصرف هم‌زمان سایر داروهای حاوی استامینوفن که با ای.پی.ای.پی (APAP) مشخص می‌شوند خودداری کنید. این کار میتواند موجب مرگ شود.
- اگر بعد از مصرف دارو حالت تهوع، درد بالای معده، خارش، کاهش اشتها، ادرار تیره، مدفوع خاکستری یا یرقان داشتید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- ممکن است شربت استامینوفن حاوی قند یا الکل باشد. اگر دیابت، وابستگی به الکل یا بیماری کبدی دارید، به پزشک اطلاع دهید.
- اگر قرمزی پوست یا جوش در حال انتشاری دارید که موجب تاول و پوسته‌پوسته‌شدن پوست میشود، مصرف دارو را قطع و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- در صورت حساسیت به استامینوفن و سایر داروهای حاوی آن از مصرف این دارو خودداری کنید.
- اگر بیماری کبدی شدید دارید، نباید از استامینوفن استفاده کنید. سوءمصرف استامینوفن میتواند موجب آسیب کبدی و حتی مرگ شود.
نکات مهم مصرف استامینوفن برای کودکان
- بدون دستور پزشک از دادن استامینوفن قوی به کودکان زیر ۱۲ سال خودداری کنید. مقدار استامینوفن برای کودکان بر اساس سن و وزن تعیین میشود.
- قبل از دادن استامینوفن به کودکان زیر ۲ سال با پزشک مشورت کنید.
- استامینوفن نوزادان همراه با قطره‌چکان یا سرنگ خوراکی ارائه میشود. اندازه‌گیری اشتباه دارو میتواند موجب اوردوز یا سوءمصرف دارو شود. بنابراین برای اندازه‌گیری داروی نوزادان حتما از پیمانه‌های مخصوص استفاده کنید.
- استامینوفن نوزادان با ۲ غظت متفاوت موجود است. هرکدام از این غلظت‌ها پیمانه جداگانه‌ای دارند که با هم متفاوت هستند. بنابراین نباید پیمانه‌های این دو نوع استامینوفن به‌جای هم استفاده شوند.
نحوه مصرف استامینوفن
- دارو را مطابق اطلاعات داخل بسته و نسخه پزشک مصرف کنید. استامینوفن در شکل‌های مختلفی مثل کپسول، شربت، قرص جویدنی، قرص متلاشی‌شونده و پودرها و گرانول‌های حل‌شدنی موجود است.
- می‌توانید دارو را مطابق نسخه پزشک به صورت خوراکی، با یا بدون غذا مصرف کنید.
- از مصرف مقدار بیشتر دارو یا مصرف آن بهمدت بیشتر خودداری کنید.
- قبل از مصرف شربت استامینوفن آن را تکان دهید.
- قرص جویدنی استامینوفن باید قبل از بلع به خوبی جویده شود.
- قرص متلاشی‌شونده را با دست خشک روی زبانتان بگذارید. این قرص بلافاصله حل میشود. قرص را کامل نبلعید و اجازه دهید بدون جویدن در دهانتان حل شود.
- برای استفاده از گرانول جوشان استامینوفن، یک پاکت از آن را در ۱۱۴ میلی‌لیتر آب حل کنید. آن را هم بزنید و بلافاصله بنوشید. برای اطمینان از اینکه دوز کامل دارو را دریافت کرده‌اید، کمی آب به لیوان اضافه کنید، به آرامی تکان دهید و بلافاصله بنوشید.
- اگر به محض ایجاد اولین علائم درد از دارو استفاده کنید، نتیجه بهتری می‌گیرید و اگر منتظر بدترشدن درد بمانید، دارو به‌خوبی عمل نمی‌کند.
- در صورتی که درد مدام (مثل درد ناشی از سرطان) دارید، ممکن است پزشک مصرف طولانی‌مدت داروی حاوی مخدر را تجویز کند. در این صورت ممکن است استامینوفن کدئین فقط در صورت نیاز و برای دردهای ناگهانی استفاده شود و سایر داروهای مسکن مثل ناپروکسن یا ایبوپروفن همراه دارو تجویز شوند.
- دارو را در دمای اتاق دور از حرارت و رطوبت نگه دارید.
مواردی که باید مصرف دارو را سریع قطع کنید
در بعضی موارد، باید مصرف دارو را قطع و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید، از جمله:
- اگر بعد از ۲ روز استفاده از استامینوفن همچنان گلودرد دارید؛
- در صورتی که بعد از ۳ روز استفاده از استامینوفن تب دارید؛
- بعد از ۷ روز استفاده از دارو (یا ۵ روز برای کودکان) درد دارید؛
- اگر جوش پوستی، سردرد مداوم، حالت تهوع، استفراغ، قرمزی یا ورم دارید؛
- علائمتان بدتر شده است یا هر علامت جدید دیگری دارید.
مقدار مصرف استامینوفن
- بزرگ‌سالان و کودکان بالای ۱۲ سال بیشتر از ۵۰ کیلوگرم نباید در یک نوبت بیشتر از ۱۰۰۰ میلی‌گرم و طی ۲۴ ساعت بیشتر از ۴۰۰۰ میلی‌گرم از دارو مصرف کنند.
- کودکان زیر ۱۲ سال نباید طی ۲۴ ساعت بیشتر از ۵ دوز دارو را دریافت کنند. فقط به مقداری از دارو استفاده کنید که بر اساس وزن و سن کودک تجویز شده است.
فراموش‌کردن دوز مصرفی استامینوفن
به‌محض به‌خاطرآوردن، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید، اما اگر به زمان نوبت بعدی دارو نزدیک هستید، از مقدار فراموش‌شده صرف‌نظر کنید. از مصرف داروی اضافی برای جبران مقدار فراموش‌شده خودداری کنید.
سوءمصرف استامینوفن
علائم اولیه سوءمصرف استامینوفن
- کاهش اشتها؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- معده درد؛
- عرق‌کردن؛
- گیجی؛
- ضعف.
علائم بعدی سوءمصرف استامینوفن
- درد قسمت بالای معده؛
- ادرار تیره؛
- زردی پوست؛
- سفیدشدن چشم‌ها.
عوارض جانبی استامینوفن
اگر علائم واکنش حساسیتی به استامینوفن را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند:
- کهیر؛
- مشکل تنفسی؛
- ورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو.
اگر علائم مشکلات کبدی را دارید، مصرف دارو را قطع و به پزشک مراجعه کنید. علائمی مانند:
- درد معده؛
- کاهش اشتها؛
- یبوست؛
- سردرد خفیف؛
- خستگی؛
- خارش؛
- ادرار تیره، مدفوع خاکستری‌رنگ؛
- یرقان (زردی پوست یا چشم‌ها).
عوارض جانبی شدید استامینوفن کدئین
- اختلال تنفس هنگام خواب؛
- تغییرات خلقوخو (افسردگی، توهم)؛
- درد معده یا شکم‌درد شدید؛
- ضربان قلب تند یا کند؛
- مشکل تخلیه ادرار؛
- تغییر وضعیت بینایی؛
- مشکل غده فوق‌کلیه.
اختلال دارویی استامینوفن
داروهای تجویزی، بدون نسخه، ویتامین‌ها و محصولات گیاهی ممکن است با استامینوفن تداخل داشته باشند، از جمله:
درباره تمام داروهای مصرفی‌تان با پزشک مشورت کنید.
مصرف استامینوفن کدئین در افراد خاص
- کودکان: تحقیق مناسبی درباره اثر استامینوفن و نوع کدئین آن بر کودکان زیر ۳ سال انجام نشده است. همچنین مصرف آن بعد از جراحی لوزه و آدرنوئید برای هیچ کودکی توصیه نمی‌شود و حتی مشکلات تنفسی و مرگ در بعضی از کودکان گزارش شده است.
- بارداری: دارو فقط در صورت لزوم مصرف شود. ممکن است دارو برای سلامت جنین مضر باشد. درباره فواید و خطرات مصرف استامینوفن در بارداری با پزشک مشورت کنید.
- شیردهی: دارو وارد شیر مادر میشود و ممکن است اثرات ناخواسته‌ای مثل بیخوابی غیرطبیعی، مشکل تغذیه، مشکل تنفسی، لنگیدن غیرمعمول در نوزاد شیرخوار ایجاد کند. شیردهی در دوران مصرف دارو توصیه نمی‌شود.
- سالمندان: ممکن است این گروه سنی به عوارض جانبی دارو مثل گیجی، سرگیجه، خواب‌آلودگی و تنفس آهسته حساس‌تر باشند. همچنین اگر بیماری کبدی، کلیه، قلبی یا تنفسی دارند باید برای مصرف دارو با پزشک مشورت کنند.
سؤالات رایج
۱. در زمان مصرف استامینوفن از مصرف چه چیزهایی باید خودداری کرد؟
قبل از مصرف سایر داروهای مربوط به سرماخوردگی، حساسیت، درد یا خواب با پزشک مشورت کنید. استامینوفن در بسیاری از داروهای ترکیبی وجود دارد. مصرف هم‌زمان داروهای خاص میتواند میزان دریافتی استامینوفن شما را افزایش دهد و موجب سوءمصرف کشنده شود.
همچنین از مصرف الکل خودداری کنید. مصرف الکل در دوره درمان با استامینوفن میتواند احتمال آسیب کبدی را افزایش دهد.
۲. استامینوفن یا ایبوپروفن؛ کدام بهتر است؟
استامینوفن فقط برای تسکین درد و تب مؤثر است، در حالی که ایبوپروفن علاوه بر درد و تب، برای خلاصی از التهاب هم مفید است.
۳. آیا مصرف هم‌زمان ایبوپروفن و استامینوفن ایمن است؟
بله. اگر برای تسکین درد زیاد مثل درد مربوط به کشیدن دندان به مسکن اضافی نیاز دارید، می‌توانید این ۲ دارو را با هم مصرف کنید. این داروها عملکردهای متفاوت دارند.
۴. آیا قطع ناگهانی مصرف استامینوفن کدئین مشکلی دارد؟
بله. ترک ناگهانی استامینوفن کدئین، بهخصوص اگر بهمدت طولانی یا بهمقدار زیاد استفاده شود، میتواند علائم ترک را به همراه داشته باشد. برای جلوگیری از این حالت ممکن است پزشک به آرامی مقدار دارو را کاهش دهد.
۵. علائم ترک استامینوفن کدئیندار چیست؟
بعضی از این علائم عبارتاند از:
- بیخوابی؛
- تغییر خلقوخو (اضطراب، افکار خودکشی)؛
- آبریزش چشم؛
- آبریزش بینی؛
- حالت تهوع؛
- اسهال؛
- تعریق؛
- دردهای عضلانی؛
- تغییر رفتار ناگهانی.
۶. آیا استامینوفن کدئین موجب اعتیاد میشود؟
بله. ممکن است این حالت در بعضی افراد ایجاد شود، بهخصوص اگر فرد اختلال مصرف مواد داشته باشند.
