فردی که به لنف ادم دچار شده، دچار التهاب بافت می‌شود. دلیل این التهاب تجمع مایعات سرشار از پروتئینی است که معمولا توسط سیستم لنفی تخلیه می‌شوند. این عارضه بیشتر در دست‌ها یا پاها دیده می‌شود، اما می‌تواند در قفسه‌سینه، شکم، گردن و اندام‌های جنسی نیز رخ دهد. لنف ادم شدید می‌تواند خطرناک باشد؛ به همین دلیل، مهم است دلایل آن را بدانید و با علائمش آشنا شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر، با ما همراه باشید.
لنف ادم چیست؟
منظور از لنف ادم، تجمع مایع لنفی در بافت چربی زیر پوست است. این تجمع می‌تواند باعث ناراحتی و التهاب شود و بیشتر در اندام‌هایی مانند دست و پا وجود دارد؛ البته ممکن است آن را در صورت، گردن، شکم و اندام‌های جنسی نیز ببینید. مهم است بدانید که این عارضه می‌تواند شدت پیدا کند، باعث عارضه‌های جدی شود و معمولا یک بیماری طولانی‌مدت و مزمن است. به همین دلیل، درمان سریع و دقیق آن برای کاهش علائم و پیشگیری از تشدید آن اهمیت زیادی دارد.
سیستم لنفی چیست؟
سیستم لنفی بخشی از سیستم ایمنی بدن است. این دستگاه از مجموعه‌ای از گره‌های لنفی، غده‌ها، رگ‌ها و اندام‌هایی تشکیل شده که با همکاری هم مایع لنفی را از بافت‌های بدن به خون می‌رسانند. این کار به عملکرد وریدها در جمع کردن خون اجزای خارجی بدن (مثل دست‌ها و پاها) و برگرداندن آنها به قلب شباهت دارد. سیستم لنفی شامل این اعضا می‌شود.
- مایع لنفی در سراسر بدن می‌چرخد و شامل پروتئین‌ها، نمک‌ها، آب و گلبول‌های سفیدی است که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند.
- رگ‌ها یا غدد لنفی دریچه‌هایی یک‌طرفه دارند که با کمک ماهیچه‌های بدن باعث جابه‌جایی مایع لنفی در سراسر بدن می‌شوند و گردش این مایع را کنترل می‌کنند.
- گره‌های لنفی غده‌هایی کوچک، به اندازه لوبیا، هستند که در راستای رگ‌های لنفی قرار دارند و مواد خارجی، مانند سلول‌های سرطانی و عفونت‌ها را از مایع لنفی پاک می‌کنند. این گره‌ها در سرتاسر بدن، از جمع گردن، زیر بغل، قفسه سینه، شکم و ناحیه تناسلی گسترده شده اند.
- لوزه‌ها، طحال و تیموس از اندام‌های مهم دستگاه لنفی هستند.
دلایل ابتلا به لنف ادم
هنگامی که کارهای روزانه خود را انجام می‌دهید، مایع لنفی با انقباض ماهیچه در رگ‌های لنفی جریان می‌یابد. لنف ادم هنگامی رخ می‌دهد که سیستم لنفی آسیب ببیند و مایع لنفی نتواند به خون برگردد. این مایع معمولا به رگ‌های لنفی دست یا پا تعلق دارد. از شایع‌ترین دلایل لنف ادم، می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- سرطان: اگر یک سلول سرطانی رگ‌های لنفی را مسدود کند، منجر به لنف ادم می‌شود. این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که یک غده در نزدیکی گره لنفی یا رگ لنفی آن‌قدر بزرگ شود که جریان مایع لنفی را قطع کند.
- پرتودرمانی برای درمان سرطان: پرتودرمانی می‌تواند باعث ایجاد آسیب یا التهاب در گره‌ها یا رگ‌های لنفی شود.
- جراحی: در جراحی سرطان، معمولا برای بررسی گسترش سرطان، گره‌های لنفی برداشته می‌شوند. البته این امر همیشه به لنف ادم منجر نمی‌شود.
- انگل: در کشورهای در حال توسعه نواحی استوایی، شایع‌ترین دلیل لنف ادم آلودگی به کرم‌های نخ‌مانندی است که گره‌های لنفی را آلوده می‌کنند.
از دلایل دیگر می‌توان به عفونت بافت‌های اطراف دستگاه لنفی، بیماری‌های قلبی، آرتروز، اگزما، ضربه به بعضی اندام‌ها و افزایش گلبول‌های سفید به‌دلیل سرطان خون اشاره کرد. همچنین بعضی دچار نقص ژنتیکی نادری هستند که باعث می‌شود دستگاه لنفی آنها کامل شکل نگیرد.
علائم لنف ادم چه هستند؟
شناخت و درمان سریع علائم این عارضه اهمیت بسیار زیادی دارد. بعضی علائم و نشانه‌های شایع لنف ادم شامل این موارد می‌شود:
- التهاب بخشی از بدن، مانند سینه، قفسه‌سینه، شانه، دست یا پا؛
- حس سفتی یا تنگی در پوست، تغییر بافت آن، ظاهر قرمز یا گرمی پوست؛
- درد، سوزن‌سوزن شدن، بی‌حسی یا احساسات ناخوشایند جدید در آن ناحیه که می‌تواند با حس سنگینی نیز همراه باشد؛
- کاهش حرکت یا انعطاف‌پذیری در مفاصل نزدیک، برای مثال مفاصل دست، مچ یا شانه؛
- جا نشدن دست در آستین لباس یا دشواری در پوشیدن یا بستن دکمه‌های شلوار؛
- احساس تنگی یقه، حلقه، ساعت، دستبند، حتی اگر وزنی اضافه نگرده باشید.
لنف ادم دست و پا پس از جراحی یا درمان‌های دیگر این ناحیه شایع است، اما می‌تواند به این صورت در بخش‌های دیگر بدن نیز رخ دهد:
- اگر این عارضه پس از درمان سرطان سینه رخ دهد، می‌تواند بر سینه، قفسه‌سینه، زیر بغل و دستی که به محل جراحی نزدیک است تأثیر بگذارد.
- پس از درمان سرطان در شکم یا لگن، لنف ادم می‌تواند به‌صورت التهاب شکم، اندام‌های جنسی و یک یا هر دو پا نمایان شود.
- درمان غدد سر و گردن می‌تواند لنف ادم را در صورت و گردن ایجاد کند.
لنف ادم چه مراحلی دارد؟
شدت لنف ادم به مرحله آن بستگی دارد:
- مرحله ۰: التهابی وجود ندارد و فقط علائم خفیفی مانند سنگینی، پری یا تنگی پوست ناحیه آسیب‌دیده حس می‌شود.
- مرحله ۱: ناحیه موردنظر دچار التهاب می‌شود. دست، پا یا ناحیه دیگر دچار سفتی و بزرگ شدن اندازه می‌شود. اگر عارضه در دست یا پا ایجاد شده باشد، با بالابردن آن اندام، التهابش بهتر می‌شود.
- مرحله ۲: التهاب از مرحله ۱ بیشتر است و بالا بردن دست یا پا بهبود نمی‌یابد. این ناحیه سفت است و اندازه بزرگ‌تری نسبت به مرحله ۱ دارد.
- مرحله ۳: التهاب خیلی بیشتر از مرحله ۲ است. ممکن است این التهاب به اندازه‌ای شدید باشد که فرد بیمار نتواند دست یا پای خود را بلند کند یا تکان دهد. پوست می‌تواند بسیار خشک و ضخیم شود. ممکن است مایعات به‌دلیل التهاب از پوست بیرون بزنند یا به شکل تاول در بیایند.
لنف ادم چه عارضه‌هایی ایجاد می‌کند؟
عارضه‌های لنف ادم شامل این موارد می‌شود:
- عفونت پوستی (سلولیت): مایعاتی که در بافت به دام می‌افتند می‌توانند بستر مناسبی برای رشد میکروب‌ها باشند و کوچک‌ترین جراحت دست یا پا امکان ورود عفونت را فراهم می‌کند. پوست آسیب‌دیده ملتهب و قرمز به نظر خواهد رسید و لمس آن گرم و دردآور می‌شود. در صورت ابتلا، پزشک به‌سرعت برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
- عفونت خون: اگر عفونت پوستی درمان نشود، می‌تواند به جریان خون گسترش یافته و عفونت خون یا گندیدگی (Sepsis) ایجاد کند. در این عارضه خطرناک، بدن برای پاسخ به عفونت، به بافت خود آسیب وارد می‌کند. درمان عفونت خون از حالت‌های اورژانسی در پزشکی به شمار می‌رود.
- نشت مایع لنفی از پوست: با التهاب شدید، مایع لنفی از پارگی‌های کوچکی در پوست تخلیه می‌شود یا تاول ایجاد می‌کند.
- تغییر پوست: در بعضی افراد مبتلا به ادم لنف شدید، ممکن است پوست اندام مبتلا ضخیم و سفت شود و به پوست فیل شباهت پیدا کند.
- سرطان: نوع نادری از سرطان بافت نرم می‌تواند بر اثر شدیدترین موارد لنف ادم درمان‌نشده رخ دهد.
پیشگیری
برای پیشگیری از لنف ادم باید این موارد را رعایت کنید:
- پس از جراحی یا پرتودرمانی اندام‌هایی که غدد لنفی دارند، دست یا پای موردنظر را بالاتر از قلب نگه‌دارید.
- کمپرس گرم و سرد روی این اندام‌ها قرار ندهید؛
- از لباس‌ها و جواهرات تنگ استفاده نکنید؛
- هنگام نشستن، پای خود را روی پای دیگر نیندازید.
اگر متوجه التهاب یا علائم دیگر شدید، به‌سرعت به پزشک اطلاع دهید زیرا درمان سریع لنف ادم اهمیت زیادی دارد.
مراقبت و درمان لنف ادم
در مراحل پایانی، لنف ادم درمان نمی‌شود، اما می‌توانید التهاب را کنترل کنید و از اجازه ندهید بدتر شود. رسیدن و ماندن در وزن مناسب تأثیر مثبتی بر این عارضه دارد، اما معمولا قرص‌های ادرار‌آور پاسخ‌گو نیستند. متخصص‌هایی در زمینه درمان لنف ادم وجود دارند که به شما در درمان این بیماری کمک می‌کنند. ممکن است در موارد شدید، پزشک با جراحی سعی کند قسمتی از بافت را خارج کند تا التهاب آن کاهش یابد. لنف ادم در مرحله ۱ می‌تواند بدون درمان از بین برود.
این راه‌حل‌ها نیز برای کنترل عارضه مفید هستند:
بانداژ
بانداژهای خود را اطراف انگشتان دست یا پا محکم ببندید و در طول اندام‌ها شل‌تر رها کنید تا مایعات به‌سمت تنه شما حرکت کنند. همچنین پس از کاهش التهاب، این فشار مانع تجمع دوباره مایعات می‌شود. می‌توانید برای آموزش بستن بانداژها با پزشک خود مشورت کنید.
ورزش
حرکات ملایمی که ماهیچه‌های اندام آسیب‌داده را فشار می‌دهند، می‌توانند باعث تخلیه مایع لنفی شوند و فعالیت‌های روزانه را نیز آسان‌تر کنند. همچنین ورزش‌هایی که ضربان قلب را بالا می‌برند و باعث تنفس عمیق‌تر می‌شوند نیز در کاهش التهاب نقش دارند.
پوشش‌های فشاری
بعضی جوراب‌های بلند و آستین‌های پارچه‌ای خاص به پا یا دست شما فشار وارد می‌کنند و مایع را از اندام ملتهب بیرون می‌برند. خوب است این پوشش‌ها را حین ورزش و سفر با هواپیما (که به‌دلیل ارتفاع بالا لنف ادم را بدتر می‌کند) بپوشید. با تجویز پزشک می‌توانید مناسب‌ترین سایز را دریافت کنید.
ماساژ درمانی
در این شرایط، منظور ما ماساژ‌های عادی نیست، بلکه به نوعی ماساژ مخصوص برای تخلیه دستی لنف نیاز دارید. متخصص‌های آموزش‌دیده، با ملایمت، بدن شما را ماساژ می‌دهند تا مایع لنفی از ناحیه ملتهب خارج شود. البته خود شما نیز می‌توانید این کار را یاد بگیرید.
دستگاه‌های فشرده‌سازی
درمانگر متخصص می‌تواند از دستگاهی استفاده کند که شبیه کاف دستگاه فشار خون است و مایع لنفی را از دست یا پای شما خارج می‌کند. قسمتی آستین‌مانند یا چکمه‌مانند روی اندام ملتهب قرار می‌گیرد و با یک پمپ از هوا پر می‌شود. با پر و خالی کردن مکرر دستگاه با الگویی خاص، مایع لنفی به‌سمت بدن برگردانده می‌شود.
پیشگیری از عفونت
باید برای پیشگیری از بریدگی، خراش و سوختگی ناحیه ملتهب تلاش کنید. بهتر است تزریق و کشیدن خون از این اندام انجام نشود زیرا هر جراحت کوچکی می‌تواند ورود عامل عفونی را ممکن کند. مایعی که در بافت به دام افتاده به باکتری اجازه می‌دهد که رشد کند و به‌سرعت به عارضه‌ای جدی تبدیل شود. بهتر است با مشاهده قرمزی پوست، کهیر، علائمی مشابه آنفولانزا و درد، به‌سرعت با پزشک تماس بگیرید.
سخن پایانی
افرادی که به‌تازگی برای بیماری سرطان، تحت پرتودرمانی یا جراحی قرار گرفته‌اند یا افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مربوط به لنف ادم را دارند باید اطلاعات زیادی درباره این عارضه کسب کنند. از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری، اقدام سریع است؛ پس با مشاهده علائم، آنها را جدی بگیرید و به پزشک خود مراجعه کنید.
