کورتیزون چیست؛ خطرات و عوارض جانبی آن را بشناسید
آیا مصرف کورتیزون در دوران بارداری خطرناک است؟
کورتیزون چیست؟ کورتیزون نوعی داروست که با از بین‌بردن التهاب، مشکلات بسیاری را درمان می‌کند. پزشکان این دارو را برای درمان آرتروز، واکنش‌های آلرژیک، کولیت زخمی و مشکلات پوستی مانند پسوریازیس، آکنه، لوپوس، برخی مشکلات چشمی و بعضی از انواع سرطان‌ها تجویز می‌کنند تجویز می‌کنند، اما استفاده از این دارو عوارض جانبی برای افراد به همراه دارد. در این مقاله ما را همراهی کنید تا شما را با کورتیزون، نحوه‌ی مصرف آن، هشدارها و عوارض جانبی آن آشنا کنیم.
تزریق کورتیزون چگونه است؟
کورتیزون برای رفع درد تورم مفصلی، نقرس، گره‌ها و کیست‌های آکنه، تاندونیت و انواع دردهای مفصلی مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیوه‌ی تزریق کورتیزون به این صورت است که پزشک، مستقیما در ناحیه‌ای که درد و مشکل دارد، کار تزریق را صورت می‌دهد. اگر بخواهید بدانید که عوارض جانبی تزریق کورتیزون چیست، باید به فرورفتگی موقتی بافت چربی اطراف ناحیه‌ی تزریق اشاره کرد. به‌خاطر وجود عوارض جانبی محتمل بعد از تزریق کورتیزون معمولا محدودیتی در این زمینه وجود دارد.
هشدارهای لازم درباره‌ی استفاده از کورتیزون چیست؟
درصورت وجود حساسیت نسبت به این دارو، به هیچ عنوان نباید از آن استفاده بشود. کورتیزون باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و ممکن است با مصرف آن، بدن در برابر عفونت‌های قبلی ضعیف شود یا دچار عفونت‌های تازه‌ای بشود. قبل از مصرف، در صورتی که به‌تازگی دچار عفونت یا بیماری بوده‌اید، باید حتما با پزشک صحبت کنید. در دوره‌ای که از کورتیزون استفاده می‌کنید نباید با افراد بیمار یا کسانی که دچار عفونت هستند در تماس باشید.
تزریق واکسن‌های ویروس زنده نیز درحین مصرف کورتیزون ممنوع است. از نمونه‌ی این واکسن‌ها می‌توان به اوریون، سرخجه، سرخک، ب‌ث‌ژ (واکسن پیشگیری و مبارزه با سل)، فلج اطفال، روتاویروس (عفونتی شایع در میان کودکان)، آبله، حصبه، تب زرد، آبله‌مرغان، زونا و واکسن آنفلونزا اشاره کرد. تزریق واکسن‌هایی که ویروس غیرزنده و غیرفعال دارند؛ درحین مصرف کورتیزون منعی ندارند. در مورد تماس با کسانی که تازه واکسن با ویروس زنده زده‌اند، باید از پزشک سؤال کنید و در مورد تماس با کسانی که سرخک یا آبله‌مرغان دارند، نیز به‌شدت احتیاط کنید و با این افراد در تماس نباشید. زیرا ممکن است مشکلات جدی و حتی مرگ‌آوری در صورت تماس با افراد مبتلا ایجاد بشود.
استروئیدها روی رشد کودک اثر می‌گذارند. اگر فکر می‌کنید که رشد کودک‌تان، روندی طبیعی پشت سر نمی‌گذارد، حتما برای مصرف کورتیزون، این موضوع را با پزشک درمیان بگذارید. سایر وضعیت‌های پزشکی مانند موارد زیر نیز قبل از شروع کورتیزون باید با پزشک در میان گذاشته بشوند:
- اختلال تیروئید؛
- انواع دیابت؛
- بیماری‌های کبدی؛
- بیماری‌های کلیوی؛
- بیماری سِل؛
- سابقه‌ی ابتلا به مالاریا؛
- پوکی استخوان؛
- هرگونه اختلال ماهیچه‌ای مثل: میاستنی گراویس؛
- تبخال عفونی چشم‌ها؛
- آب‌سیاه یا آب مروارید؛
- افسردگی یا مشکلات روحی و روانی؛
- نارسایی احتقانی قلب؛
- فشار خون بالا؛
- زخم معده، کولیت زخمی، دیورتیکولیت.
با قطع ناگهانی مصرف کورتیزون نیز دچار علائم و عوارض قطع دارو خواهید شد. نباید بدون اجازه‌ی پزشک اقدام به قطع مصرف این دارو کنید. مصرف کورتیزون را باید به اطلاع پرستاران و کسانی که از شما مراقبت می‌کنند، برسانید. حتی بهتر است که دست‌بند مخصوصی با نشان مصرف کورتیزون داشته باشید یا مدرک و نوشته‌ای داشته باشید تا در شرایط اضطراری دیگران با اطلاع از وضعیت شما بهتر بتوانند به کمک‌تان بیایند.
بارداری و استفاده از کورتیزون چگونه است؟
هنوز مشخص نیست که مصرف کورتیزون روی جنین تأثیر دارد یا خیر. اگر باردار هستید یا امکان بارداری درحین مصرف کورتیزون دارید، حتما این موضوع را با پزشک درمیان بگذارید. ضمنا این دارو از طریق شیر نیز به کودک منتقل می‌شود، پس اگر در دوران شیردهی به نوزاد هستید، نباید آن را مصرف کنید یا در صورت مصرف کورتیزون نباید به کودک شیر بدهید.
در تقسیم‌بندی سازمان غذا و دارو، کورتیزون در گروه c قرار می‌گیرد. داروهای گروه c بارداری اثرات جانبی روی جنین دارند. این دارو ممکن است برای جنین خطرناک باشد. مصرف کورتیزون و داروهای حاوی آن در طول بارداری می‌تواند موجب کاهش وزن نوزاد و شکاف کام او بشود. البته همان‌طور که گفته شد پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه، روی انسان‌ها محدود بوده و نمی‌توان احکام کلی صادر کرد. ولی اگر مصرف کورتیزون برای مادر ضروری و حیاتی باشد با نظر پزشک این درمان پیگیری خواهد شد.
عوارض جانبی کورتیزون چیست؟
از عوارض خفیف‌تر مصرف کورتیزون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آکنه، خشک و حساس‌شدن پوست؛
- کبودی یا تغییر رنگ پوست؛
- بی خوابی؛
- تغییرات خلق‌وخو؛
- افزایش تعرق؛
- سردرد؛
- سرگیجه؛
- تهوع، معده‌درد، نفخ شکم؛
- دیر خوب‌شدن زخم‌ها؛
- تغییرات در شکل و موقعیت چربی‌های بدن.
از عوارض شدیدتر مصرف کورتیزون می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. در صورتی که این عوارض روی داد و علائم آنافیلاکسی را تجربه کردید، حتما باید به مرکز فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید. از نشانه‌های آنافیلاکسی که نوعی واکنش آلرژیک شدید است می‌توان به: کهیر، سختی تنفس، تورم صورت، لب‌ها، زبان و گلو اشاره کرد. درصورت بروز هر یک از علائم زیر سریعا باید به پزشک مراجعه کنید:
- مشکلات دید چشم؛
- تورم؛
- افزایش وزن سریع؛
- تنگی نفس؛
- افسردگی شدید یا افکار و رفتارهای غیرمعمول؛
- تشنج؛
- مدفوع خونی؛
- مدفوع سیاه و قیرمانند؛
- خون بالاآوردن؛
- نشانه‌های پانکراتیت (درد شدیدی که در ناحیه فوقانی شکم ایجاد و در کمر پخش می‌شود، استفراغ و حالت تهوع، شدیدشدن ضربان قلب)؛
- کمبود پتاسیم؛
- فشار خون بالا درحد خطرناک؛
- اگر به دیابت نوع یک یا دو مبتلا باشید، سطح گلوکز خون‌تان با مصرف کورتیزون افزایش پیدا خواهد کرد. برای آزمودن و درمان عوارض مصرف کورتیزون حتما با پزشک صحبت کنید.
اثرات متقابل مصرف کورتیزون چیست؟
در پاسخ به اینکه اثرات متقابل کورتیزون چیست، نیز باید گفت داروهای مختلفی در تضاد با این دارو عمل می‌کنند؛ پس درباره‌ی مصرف تمام داروهایی که با نسخه، بدون نسخه، غیرقانونی، گیاهی، تقویتی یا برای رژیم استفاده می‌کنید، باید با پزشک صحبت کنید. به ویژه موارد زیر:
- آسپرین؛
- داروهای مُدِر (ادرارآور)؛
- داروهایی که روند انعقاد خون را کند می‌کنند، مثل وارفارین که با نام‌های دیگری چون کومادین نیز شناخته می‌شود؛
- سیکلوسپرین (رستاسیس، جنگراف، نئورال، ساندیمون)؛
- انسولین یا سایر داروهای دیابت که ازطریق دهان خورده می‌شوند؛
- کتوکونازول(نیزورال)؛
- ریفامپین (ریفادین)؛
- داروهای تشنج مانند: فِنی‌توئین (دیلانتین) یا فنوباربیتال (لومینال، سولفوتون).
کورتیزون و الکل
در طول مصرف کورتیزون نباید از الکل استفاده بشود. به‌طور کلی مصرف این دارو می‌تواند باعث سرگیجه بشود. بنابراین وقتی مصرف می‌شود نباید به هیچ عنوان رانندگی کنید یا با دستگاه‌های مختلف کار کنید. کلا انجام هرکاری که به تمرکز و هوشیاری نیاز دارد در صورت مصرف کوتیزون منع می‌شود.
دُز مصرفی کورتیزون چقدر است؟
میزان دُز مصرفی کورتیزون باید دقیقا به‌اندازه‌ای باشد که پزشک تجویز می‌کند. بنابراین نه مقداری کمتر و نه بیشتر استفاده کنید. دُز مصرفی به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای مثال سلامت عمومی بدن و علت مصرف در تعیین دُز نقش دارد. اگر احساس کردید که دُز مصرفی شما بیشتر از حد لازم بوده است، سریعا با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
پرسش‌های رایج درباره‌ی کورتیزون چیست؟
پرسش‌هایی درباره‌ی مصرف کورتیزون وجود دارد؛ برای مثال اینکه کورتیزون باعث تورم و اضافه‌وزن می‌شود. این موضوع صحت دارد و اگر نگران‌تان می‌کند باید با پزشک صحبت کنید. پرسش دیگری که مطرح می‌شود درباره‌ی عوارض بلندمدت پماد کورتیزون است. باید دید که منظور پماد چند درصد است. زیرا پمادهای بیش از یک درصد معمولا بالای ۵ سال استفاده می‌شوند و باید با برنامه‌ای مشخص مصرف شوند. گاهی‌اوقات مصرف مداوم پماد باعث آزردگی پوست می‌شود و اگر مقدار زیادی روی پوست قرار بگیرد، وارد جریان خون می‌شود و روی غدد آدرنال اثر می گذارد و تولید طبیعی کورتیزول را کاهش می‌دهد. این اثرات در مورد پماد کورتیزونِ یک درصد به ندرت رخ می‌دهد.
سایر عوارض مصرف کورتیزون چیست؟
برخی می‌پرسند مصرف بلندمدت این دارو چه اثری روی فرد دارد و آیا احتمال بروز سرطان و تومور بعد از مصرف وجود دارد یا خیر؟ تزریق کورتیزون نامی متداول برای داروهای «کورتیکواستروئیدی» است. این داروها برای کاهش التهاب بدن استفاده می‌شوند. التهاب می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی باشد. با کاهش التهاب از درد نیز به تدریج کاسته می‌شود.
با تزریق کورتیزون به تدریج دردی در مدت چند روز در بدن به وجود می‌آید. بسته به اینکه مورد مصرف کورتیزون چه بوده است، امکان دارد که این درد شدت‌های متفاوتی داشته باشد و شاید از چندین هفته تا به شکل دائمی با شما همراه باشد. معمولا توصیه می‌شود که بعد از مصرف کورتیزون فاصله‌ای ایجاد شود و سپس بعد از بازیابی توان دوباره‌ی اقدام به ادامه‌ی درمان با کورتیزون بشود. مدت فواصل و میزان دُز مصرفی به وضعیت بیمار، مشکلی که دارد و محل تزریق وابسته است. بنابراین، پزشک یا جراح همه چیز را در این‌باره مشخص می‌کند.
معمولا در روند درمان از تزریق مداوم استفاده نمی‌شود و قواصل ۳ ماهه‌ای برای این کار وجود دارد. به خاطر آسیبی که به غضروف مفاصل بر اثر تزریق مداوم ایجاد می‌شود، پزشکان میزان تزریق را محدود می‌کنند. گفته می‌شود بیمارانی که دچار آرتروز یا مشکلاتی مشابه هستند، باید در هر مفصل ۴ بار تزریق داشته باشند. محدودیت تزریق برای مبتلایان به آرتروز روماتوئید به این صورت است که در هر ماه یک تزریق صورت می‌گیرد. یکی از عوارض تزریق می‌تواند برافروختگی توأم با دردی باشد که بعد از تزریق رو به افزایش می‌رود. این حالت ۱۲ تا ۴۸ ساعت بعد از تزریق ایجاد می‌شود. اما عفونت در ناحیه‌ی تزریق به ندرت در افراد دیده می‌شود.
