لیبی کشوری عربی و مسلمان در شمال آفریقا است که مردم آن هفت سال پیش علیه حکومت دیکتاتوری معمر قذافی انقلاب کردند و موفق به براندازی آن شدند. هشام مطر در جدیدترین کتابش (بازگشت) از تأثیری که این دیکتاتوری بر خانواده و کشورش داشته، نوشته است. در ادامه، با معرفی کتاب بازگشت، بیشتر با لیبی، مردمش و تاریخی که از سر گذرانده، آشنا می‌شویم.
شناسه‌ٔ کتاب
- عنوان کتاب: بازگشت (پدران پسران و سرزمین مابینشان)
- عنوان اصلی: The Return
- نویسنده: هشام مطر
- تعداد صفحات: ۲۳۷
درباره‌ٔ کتاب
کتاب بازگشت روایتی تکان‌دهنده از زندگی یک خانواده لیبیایی مخالف با حکومت قذافی است، که ما را از نزدیک با جزئیات و فضای زندگی آنها آشنا می‌کند. در همان فصل‌های ابتدایی نویسنده سعی کرده است تا برای خواننده‌ای که احتمالا با تاریخ لیبی آشنایی ندارد، تاریخچه‌ای از کشور لیبی (از زمان استقلال تا براندازی حکومت قذافی و انقلاب ۱۷ فوریه سال ۲۰۱۱) بیان کند. در ادامه، ضمن روایت زندگی خانوادگی‌اش بیشتر از دیکتاتوری قذافی و سیاست‌هایش می‌گوید و در فصل‌های پایانی، نحوه‌ٔ فعالیت‌های جنبش‌های انقلابی در داخل و خارج لیبی را که برای رهایی کشورشان تلاش می‌کنند، شرح می‌دهد و از نقش خانواده‌اش در این انقلاب روایت می‌کند.
بعد از ربوده شدن جبلا مطر (پدر خانواده) توسط حکومت قذافی و بعد هم سرنوشت نامعلومش، در قسمت‌هایی از کتاب، درباره‌ٔ تلاش‌های هشام مطر برای پیگیری وضعیت پدرش می‌خوانیم که بسیار تأمل‌برانگیز و دردناک است. فضای کتاب گاه مثل حال‌وروز یک زندانی سیاسی دلهره‌آور و ترسناک است و گاه پر از ترس و امید است، مانند حال‌وهوای خانواده‌ٔ یک زندانی سیاسی و گاهی هم رنگ‌وبوی غربت دارد.
هشام مطر از همان کودکی به‌همراه خانواده‌اش به‌دلیل فعالیت‌های سیاسی پدرش علیه حکومت قذافی، مجبور به ترک لیبی می‌شوند و سال‌های تبعید را در قاهره می‌گذرانند. به‌نظر، آنچه که او را دست به قلم کرده تا بازگشت را بنویسد، بحران هویتی اوست که بعد از گذر سال‌ها از عمرش نمی‌داند کجا وطن اوست؟ آمریکا که در آنجا به دنیا آمده؟ یا لیبی که هم یادآور خاطرات کودکی اوست و هم کشوری که پدرش را از او گرفته؟ و یا لندن، که در آنجا رشد کرده و بالغ شده؟ این بحران هویتی باعث شده تا در قسمت‌هایی از کتاب، حال‌وهوای نویسنده شاعرانه باشد.
آیا این کتاب برای شماست؟
مطالعه سرگذشت ملت‌ها هیچ‌گاه خالی از لطف نبوده و همواره در دل تلخی و شیرینی‌هایش درس‌هایی برای آموختن دارد. اگر به خواندن تاریخ کشور‌های مختلف علاقه دارید، کتاب بازگشت مروری دارد بر آنچه که مردم لیبی از استقلال کشورشان تا براندازی حکومت دیکتاتوری قذافی از سر گذرانده‌اند.
اگر هم از آن دسته کتاب‌خوان‌هایی هستید که به‌دنبال خواندن داستان‌های واقعی و سرگذشت آدم ها در سراسر دنیا هستند، کتاب بازگشت، روایتی واقعی از زندگی یک خانواده لیبیایی است که خواندنش خالی از لطف نیست.
در حاشیه
- اولین رمان منتشرشده‌ٔ هشام مطر (در كشور مردان) نامزد دريافت جايزه من بوكر ۲۰۰۶ شد.
- دومین اثر او (آناتومي يک ناپديد شدن) در سال ۲۰۱۱ به چاپ رسید.
- در سال ۲۰۱۷ (بازگشت) را نوشت که جايزه پوليتزر را در رشته خودزندگی‌نامه کسب کرده است.
- همچنین هشام مطر برای رسانه‌های مهمی از جمله گاردين، نيويورک‌تايمز و الشرق الاوسط می‌نويسد.
بخش‌هایی از کتاب
او خیلی چیزها راجع‌به زندان گفت، اما چیزی که بیشتر از همه در یاد من مانده توصیفش از بلندگوها بود. پدر در یکی از نامه‌های زندانش به آنها اشاره کرده بود، اما از چیزی که تصور کرده بودم بدتر بود. بلندگوها در هر سلول به سقف پیچ شده بودند، دست کسی به آنها نمی‌رسید و نمی‌شد آنها را پاره کرد. آنها تمام‌وقت سخنرانی‌های قذافی را پخش می‌کردند که بین‌شان تنها با آهنگ‌های پروپاگاندا و شعار‌هایی در وصف فضایل رژیم وقفه می‌افتاد. برنامه‌ها از ساعت شش صبح تا نیمه‌شب با بالاترین صدای ممکن پخش می‌شد. علی گفت: چنان بلند بود که گاهی مشکل می‌شد کلمات و حرف‌ها را فهمید. می‌توانستی لرزش ماهیچه‌هایت را حس کنی، من روی زمین دراز می‌کشیدم و به بطری کوچک پلاستیکی لرزان روی زمین بتنی نگاه می‌کردم. بعد شاید برای دلداری من اضافه کرد: اما بالاخره به صدایشان عادت می‌کردی.
