احتمالا نام آنتی هیستامین را شنیده باشید و هنگام سرماخوردگی و آبریزش بینی، یا انواع حساسیت‌های دیگر، با تجویز پزشک یا حتی بدون نسخه از آنها استفاده کرده باشید. اما آیا می‌دانید که مصرف آنتی هیستامین چه عوارضی می‌تواند برای شما داشته باشد و در چه مواقعی استفاده از آنها خطرناک است؟ در ادامه با ما همراه باشید تا با انواع، موارد رایج استفاده و عوارض آنتی هیستامین آشنا شوید.
آنتی هیستامین چیست؟
هیستامین ماده‌ای شیمیایی است که به‌شکل طبیعی در بدن تولید می‌شود و در سلول‌های آلرژیک نگهداری می‌شود؛ مثلا ماست‌سل (Mast cell) و بازوفیل‌ها. اگر آلرژی داشته باشید، در پاسخ به آلرژن‌ها، از این سلول‌ها هیستامین آزاد می‌شود. هیستامین به دریافت‌کننده‌های هیستامین می‌چسبد. دریافت‌کننده‌های هیستامین نیز در سلول‌های مختلفی از بدن وجود دارند. این فرایند باعث بروز علائم آلرژی مثل عطسه، خارش و سوزش چشم و بینی، کهیر و حتی آنافیلاکسی می‌شود.
آنتی هیستامین ها داروهایی هستند که دریافت‌کننده‌های هیستامین را مسدود می‌کنند؛ به همین دلیل، موجب توقف علائمی می‌شوند که هیستامین‌ها در بدن ایجاد می‌کنند. این علائم عبارت‌اند از عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و تورم گلو.
رایج‌ترین موارد استفاده از آنتی هیستامین
آنتی هیستامین معمولا برای درمان بیماری‌های آلرژیک مختلف استفاده می‌شود. این دارو ممکن است به‌شکل خوراکی، اسپری بینی، قطره چشمی یا به‌شکل تزریقی دریافت شود. بیماری‌هایی که برای درمان آنها، آنتی‌هیستامین تجویز می‌شود عبارت‌اند از:
رینیت آلرژیک (التهاب مخاط بینی آلرژیک)
انواع جدید آنتی‌هیستامین های خوراکی مثل لووستیریزین، ستیریزین، فکسوفنادین و دزلوراتادین از درمان‌های مؤثر این بیماری هستند. آنتی هیستامین های قدیمی‌تر مثل دیفن‌هیدرامین، کلرفنیرامین و هیدروکسی‌زین هم برای درمان بیماری مؤثر‌ند، ولی عوارض جانبی بیشتری دارند.
آنتی هیستامین‌های خوراکی زمانی تأثیر قابل‌توجهی دارند که در موقع نیاز مصرف شوند؛ یعنی با مصرف این داروها، علائم آلرژی در یک تا دو ساعت بعد از مصرف دارو بهبود می‌یابند.
آنتی هیستامین ها به‌شکل اسپری بینی برای درمان رینیت آلرژیک و آلرژی‌های مرتبط با بینی تجویز می‌شوند. اسپری‌های بینی آنتی هیستامین عبارت‌اند از: آزلاستین و اولوپاتادین.
اسپری‌های بینی کورتیکواستروئید هم معمولا برای درمان آلرژی تجویز می‌شوند.
آلرژی چشمی
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی می‌توانند در درمان علائم آلرژی‌های چشمی مؤثر باشند. این داروها به‌شکل قطره‌های چشمی هم وجود دارد از جمله: آزلاستین، امداستین، فنیرامین، کتوتیفن و… .
زمانی که آنتی هیستامین ها مؤثر واقع نشوند، ممکن است از قطره چشمی کورتیکواستروئید برای درمان آلرژی‌های چشمی استفاده شود.
سایر موارد استفاده از آنتی هیستامین
آنتی هیستامین غالبا برای درمان انواع آلرژی کاربرد دارد؛ البته برای درمان مواردی که در بالا عنوان کردیم، مؤثرتر است. سایر موارد استفاده از آنتی هیستامین، عبارت‌اند از:
آنتی هیستامین های خوراکی رایج
آنتی هیستامین های رایج خوراکی شامل این دسته بندی‌هاست:
داروهای بدون نسخه
آنتی هیستامین هایی که معمولا بدون نسخه عرضه می‌شوند، برای درمان موارد مختلف آلرژی استفاده می‌شوند، ولی به‌دلیل عوارض جانبی، باید مصرف آنها محدود باشد. این آنتی هیستامین ها معمولا جزو آنتی هیستامین های قدیمی هستند که از بین آنها می‌توان به کلرفنیرامین اشاره کرد.
آنتی هیستامین های جدیدتر که معمولا ویژگی‌های آرام‌بخشی کمتری دارند، بدون نسخه عرضه می‌شوند. این داروها چون آرام‌بخشی کمتری دارند، استفاده از آنها نسبت به داروهای قدیمی ارجح‌تر است.
داروهایی که فقط با نسخه عرضه می‌شوند
برخی از داروهای آنتی هیستامین قدیمی‌تر (مثل آتاراکس) به‌خاطر خواص آرام‌بخشی قوی بدون نسخه ارائه نمی‌شوند.
عوارض جانبی آنتی هیستامین
آنتی هیستامین های قدیمی‌تر مثل بنادریل و آتاراکس، عوارض جانبی آنتی‌کولینرژیک (آنتی کولینرژیک به مواد یا داروهایی گفته می‌شود که با بلوک گیرنده استیل کولین روی غشاء سلول هدف یا سلول پس سناپسی مانع تأثیر استیل کولین می‌شوند) دارند که عبارت‌اند از خشکی دهان، خواب‌آلودگی، یبوست، سردرد و احتباس ادرار.
به‌دلیل عوارض جانبی این داروها، معمولا مصرف آنها هنگام انجام کارهای روزانه توصیه نمی‌شود. همچنین چون آنتی‌هیستامین‌های قدیمی، باعث ضعف در عملکرد ذهنی و فیزیکی فرد می‌شوند، می‌توانند هوشیاری و توان افراد را هنگام هدایت وسایل نقلیه‌ی موتوری یا کار با ماشین‌آلات سنگین کاهش دهند که در این شرایط، منع مصرف دارند. هنگام مصرف چنین داروهایی باید از نشستن پشت فرمان و کار با ماشین‌آلات سنگین خودداری کنید.
آنتی هیستامین های جدیدتر، خواص آرام‌بخشی کمتری دارند و در واقع عوارض جانبی آنتی‌کولینرژیک آنها کمتر است. البته آنتی هیستامین های جدید هم می‌توانند علائمی مثل خشکی دهان و خواب‌آلودگی ایجاد کنند، ولی هنوز نشانه‌هایی از بر هم زدن تعادل فیزیکی و ذهنی برای هدایت وسایل نقلیه نشان نداده‌اند.
آنتی هیستامین و افزایش وزن
علاوه بر آرام‌بخشی و خشکی دهان، آنتی هیستامین ممکن است عوارض جانبی ناخواسته‌ٔ دیگری مثل افزایش اشتها و افزایش وزن داشته باشد. این مسئله احتمالا به‌خاطر تشابه ساختار شیمیایی آنتی هیستامین با بعضی داروهای مرتبط با موارد روان‌پزشکی است؛ مثلا داروهای ضداسترس که باعث افزایش اشتها و به‌دنبال آن، افزایش وزن می‌شوند.
در واقع، تعداد زیادی از افرادی که داروی Xyzal (یکی از انواع آنتی هیستامین) را مصرف کرده‌اند، گزارشی مبنی بر افزایش اشتها و افزایش وزن خود ارائه کرده‌اند. البته در عوارض این دارو، افزایش وزن ذکر شده است، ولی فقط ۰/۵ درصد از افراد، به این عارضهٔ جانبی دچار می‌شوند.
بعضی از آنتی هیستامین های قدیمی مثل پریاکتین قبلا برای افزایش اشتهای کودکانی که وزن کمی داشتند و مبتلایان به سرطان که درحال شیمی‌درمانی بودند، تجویز می‌شد.
