کم آبی بدن زمانی رخ می‌دهد که میزان مصرف یا استفاده از آب در بدن بیشتر از حجم آبی است که به آن وارد می‌کنید. وقتی آب کافی در بدن وجود نداشته باشد، عملکرد آن با مشکل مواجه خواهد شد. اگر آب و مایعات کافی به بدن وارد نشود، مشکل کم آبی یا دی‌هیدراته شدن به وجود می‌آید. این مشکل برای همه افراد در سنین مختلف رخ می‌دهد، اما وقوع آن در افراد مسن و کودکان خطرناک است. در ادامه این مطلب بیشتر درباره کم آبی بدن می خوانید.
دلیل اصلی کم آبی بدن در کودکان، اسهال و استفراغ است. افراد مسن هم به طور طبیعی، آب کمتری نسبت به دیگران در بدن دارند و مصرف برخی داروها هم باعث کاهش حجم آب و مایعات در آنها می‌شود. در نتیجه، بیماری‌های نه‌چندان جدی مانند برخی عفونت‌های ساده هم می‌توانند روی مثانه و شُش‌ها اثر بگذارد و موجب کم آبی بدن در بزرگسالان شود. علاوه بر اینها، کم‌آبی در هر فردی که کم آب می‌نوشد، در معرض گرما قرار دارد یا ورزش‌های سنگین می‌کند هم به وجود می‌آید. برای رفع کم آبی باید مایعات و آب بیشتر بنوشید، اما در موارد جدی نیاز به درمان وجود دارد.
علائم و نشانه‌های کم آبی بدن چیست؟
تشنگی دلیل کافی برای کم آبی بدن نیست. یعنی بسیاری از افراد به‌ویژه افراد مُسن اصلا احساس تشنگی نمی‌کنند اما بدن‌شان فاقد آب کافی است. به همین خاطر باید در هنگام ورزش کردن و بیماری به نوشیدن مقدار آب کافی دقت کنید تا دچار کم آبی بدن نشوید. علائم و نشانه‌های کم‌آبی بنا به سن و سال متفاوت است:
علائم کم آبی بدن در نوزادان و کودکان
- خشکی دهان و زبان؛
- نبود اشک در چشم در هنگام گریه کردن؛
- خیس نکردن پوشک، سه ساعت بعد از پوشیدن آن؛
- گود شدن زیر چشم و گونه‌ها؛
- فرورفتگی قسمت نرم بالای جمجمه؛
- بی‌قراری و بی‌حالی.
علائم کم آبی بدن در بزرگسالان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
در صورت مشاهده موارد زیر در خود یا اطرافیان باید با پزشک تماس بگیرید:
- دچار شدن به اسهال بیش از ۲۴ ساعت؛
- بی‌حالی، کاهش میزان فعالیت و خواب‌آلودگی؛
- ناتوانی در نگه داشتن مایعات در بدن و دفع آنها؛
- داشتن مدفوع سیاه یا خونی.
دلایل کم آبی بدن چیست؟
گاهی‌اوقات، کم آبی بدن دلایل ساده‌ای دارد. مثلا سرتان شلوغ است، بیمار هستید یا در کوه‌نوردی، سفر یا گردش هستید و به آب سالم دسترسی ندارید. دلایل دیگر کم آبی بدن به شرح زیر است:
اسهال و استفراغ
اسهال شدیدی که ناگهانی ظاهر می‌شود در مدت زمانی کوتاه، مقدار قابل‌توجهی از آب و الکترولیت‌های بدن را از بین می‌برد. اگر همراه با اسهال به استفراغ هم دچار شوید احتمال از دست رفتن مواد معدنی و مایعات بدن بیشتر می‌شود.
تب
هر چقدر درجه تب‌تان بیشتر باشد، آب بیشتری هم از دست خواهید داد. اوضاع وقتی وخیم‌تر می‌شود که علت تب، اسهال و استفراغ باشد.
تعریق زیاد
زمانی که عرق می‌کنید، آب بدن خود را از دست می‌دهید. اگر آب ننوشید، دچار کم آبی می‌شوید. هوای گرم و مرطوب باعث تعریق بیشتر و از دست دادن آب بدن می‌شود.
افزایش تعداد دفعات ادرار
ادرار کردن به دفعات زیاد می‌تواند نشانه ابتلا به دیابت باشد. برخی از داروهای قلب و داروهای ادرارآور هم باعث افزایش ادرار می‌شوند.
عوامل ایجاد کم آبی در بدن چیست؟
همه‌ٔ افراد می‌توانند به کم‌آبی دچار شوند اما برخی بیشتر در معرض خطر هستند:
نوزادان و کودکان
این گروه از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر کم آبی هستند. زیرا بیشتر دچار اسهال و استفراغ می‌شوند. تب و سوختگی در نوزادان باعث می‌شود آب بیشتری نسبت به دیگران از دست بدهند. ضمن اینکه این گروه سنی نمی‌توانند نیازشان به نوشیدن آب را مطرح کنند یا خودشان آب بنوشند. پس احتمال کم آبی بدن در آنها زیاد است.
افراد مسن
با افزایش سن، حجم آب موجود در بدن کاهش پیدا می‌کند و احساس تشنگی کمتری در بدن به وجود می‌آید. ابتلا به دیابت، زوال عقل و مصرف بعضی داروها هم باعث کم آبی بدن می‌شود. برخی از کهنسالان هم مشکلات جسمانی و حرکتی دارند و نمی‌توانند آب بنوشند.
افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن
دچار بودن به بیماری‌هایی که درمان نشده‌اند هم بدن را در معرض کم‌آبی قرار می‌دهد. بیماری های کلیوی هم دفعات ادرار کردن را افزایش می‌دهد و بدن را به کم‌آبی دچار می‌کند. حتی سرم خوردگی و گلودرد هم امکان کم آبی بدن را زیاد می‌کند. چون در این حالات، میلی برای غذا خوردن و نوشیدن آب وجود ندارد.
ورزش کردن در محیط باز
هوای گرم و مرطوب هم باعث کم آبی بدن می‌شود. زیرا در هوای مرطوب، عرق بخار نمی‌شود و بدن را مثل هوای عادی خنک نمی‌کند. در نتیجه دمای هوا افزایش می‌یابد و نیاز به مصرف مایعات هم بیشتر می‌شود.
خطرات و عوارض کم آبی بدن چیست؟
کم آبی بدن خطراتی هم در پِی دارد:
آسیب‌های ناشی از گرما
اگر هنگام ورزش و تعریق شدید، آب ننوشید دچار مشکلاتی جدی خواهید شد. این مشکلات بنا به میزان از دست دادن آب بدن می‌تواند به شکل گرمازدگی یا خستگی گرمایی(سرگیجه و تهوع شدید) یا حتی مشکلات حادتری مانند سکته گرمایی(افزایش غیرعادی حرارت بدن) شود و حتی امکان مرگ هم وجود دارد.
مشکلات کلیوی و ادراری
کم آبی بدن به طور مداوم می‌تواند باعث عفونت ادراری، ایجاد سنگ کلیه و حتی نارسایی کلیه شود.
تشنج
الکترولیت‌ها مانند سدیم و پتاسیم به انتقال سیگنال‌ها از سلولی به سلول دیگر کمک می‌کنند. اگرتعادل الکترولیت‌ها در بدن از بین برود، پیام‌های الکتریکی میان سلول‌های بدن از بین می‌رود. در نتیجه امکان وقوع انقباض و گرفتگی ناخواسته عضلات و بی هوشی به وجود می‌آید.
کم‌حجمی خون
این مشکل بسیار خطرناک و گاهی‌اوقات مرگ‌آور است. زمانی که کاهش حجم خون باعث افت فشار می‌شود، سطح اکسیژن بدن هم افت شدیدی پیدا می‌کند.
چطور باید از کم آبی بدن جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از بی‌آب شدن بدن باید مقدار زیادی آب بنوشید و میوه‌ها و سبزیجات زیادی مصرف کنید. افراد سالم معمولا به مقدار آب بدن‌شان توجه زیادی دارند. نوشیدن آب کافی به سلامت بدن کمک شایانی می‌کند.
چه زمانی بدن به آب بیشتری نیاز دارد؟
در موارد زیر، نیاز به نوشیدن آب بیشتر هم می‌شود:
اسهال و استفراغ
اگر کودک‌تان به اسهال یا استفراغ دچار شد، در همان آغاز به او آب و مایعات بدهید و از کم‌آبی بدنش به کمک مایعات و داروهای مخصوص جلوگیری کنید. اجازه ندهید که بدن کم آب شود و بعد به فکر درمان مشکل باشید.
ورزش سنگین
بهتر است، قبل از شروع به ورزش‌های سنگین، بدن خود را هیدراته کنید و آب بنوشید. ادرار روشن و رقیق نشانه کم آب نبودن بدن است. در فواصل انجام تمرینات ورزشی و بعد از آن، مایعات و آب مصرف کنید.
هوای گرم یا سرد
در هوای گرم و مرطوب باید دمای بدن خود را کاهش دهید و آبی را که با تعریق از دست داده‌اید به بدن بازگردانید. در هوای سرد به ویژه در ارتفاعات هم برای جبران خشکی هوا و از دست رفتن آب بدن باید آب زیادی بنوشید.
بیماری‌ها
افراد مسن در خلال بیماری‌هایی مانند آنفلونزا، برونشیت یا عفونت‌های ادراری دچار کم آبی بدن می‌شوند و به همین خاطر باید در دوران بیماری و ناخوش‌احوالی، آب و مایعات زیادی مصرف کنند.
