کمردرد از ماهیچه‌ها، عصب‌ها، استخوان‌ها، مفصل‌ها یا دیگر ساختارهای ستون فقرات نشأت می‌گیرد. درد کمر میتواند دردی سنگین، انفجاری، تیز یا تیرکشنده و یا سوزشی باشد. طرح درمانی کمردرد با هدف کاهش سریع و حداکثری شدت درد، بازیابی توانایی عملکردی برای انجام فعالیت‌های روزمره، کمک به بیمار برای مدیریت درد باقیمانده، ارزیابی عوارض جانبی درمان و تسهیل گذر بیمار از موانع حقوقی و اجتماعی ـ اقتصادی برای بهبود یافتن تهیه میشود. هدف مشترک اکثر طرح‌های درمانی کمردرد این است که درد در حد قابل کنترلی نگه داشته شود تا بیمار بتواند درمانهای توانبخشی را انجام دهد و به این ترتیب دردش برای مدتی طولانی تسکین یابد. همچنین هدف درمان برای برخی بیماران این است که با بهره‌گیری از درمانهای غیرجراحی بتوان درد را مدیریت کرد و ضرورت یک جراحی مهم و گسترده را از بین برد. البته جراحی برای برخی بیماران سریع‌ترین روش برای بهبودی است.
درهر حال تمام روشهای درمان برای تمام عارضه‌ها یا تمام بیماران مبتلا به یک عارضه مناسب نیست و بسیاری از بیماران باید چند روش درمانی را امتحان کنند تا متوجه شوند که کدام درمان تاثیر بهتری دارد. به علاوه پزشک معالج درمان مناسب را با توجه به مرحله فعلی (حاد یا مزمن) عارضه انتخاب می‌کند. در مجموع فقط تعداد محدودی از بیماران مبتلا به کمردرد به درمان جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
به گفته متخصصین کلینیک درمان کمردرد امید، در کمردرد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی می توانند تسکین کوتاه مدت ایجاد کنند. در مورد استفاده ی طولانی ضد دردهای نارکوتیک بهتر است به طور کلی از این داروها پرهیز شود. درمان با داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای گاهی مفید است. ارزیابی روانی بیمار هم اهمیت دارد. استراحت در بستر توصیه نمی شود و فایده ی آن به اندازه محدود کردن فعالیت است. باید از جراحی های غیرضروری پرهیز شود.استفاده از روشهای مختلف طب فیزیکی برای درمان کمردرد امروزه بسیار مرسوم شده است.
علت کمر درد چیست؟
كمردرد علل مختلفي دارد كه در اين بخش به مهمترین و شايعترين علل كمردرد اشاره مي كنيم.
- بیرون زدگی دیسک بین مهره ای کمری
- کمردردبه علت فشار بر ریشه پنجم کمری
- تنگي كانال نخاعي
- اسپوندیلیت آنکیلوزان
- بیماری نئوپلاستیک
- عفونت ها
- استئوپوروز(پوکی استخوان) و ساییدگی زانو
- بیماری پاژه ی ستون فقرات
- ناهنجاری های مادرزادی
- آراکنوئیدیت
- درد راجعه پشت و کمر
کمردرد می تواند به علت بیماری هایی مثل آنوریسم آئورت، بیماری احشائی یا ادراری تناسلی (به ویژه بیماری های لگنی در زنان) و توده های خلف صفاقی باشد. در این نوع کمردرد اغلب، نشانه ها و علائم دیگری وجود دارند که نشان دهنده ی بیماری زمینه ای است. علاوه بر این حساسیت موضعی ستون فقرات و محدودیت حرکتی وجود ندارد. درمان، شامل درمان علت زمینه ای است.
در بعضی موارد زانو درد خود می تواند باعث کمردرد شود که باید برای رفع علت زمینه ای به کلینیک درمان تخصصی درد زانو مراجعه کرد.
تداوم درد کمر و درد ریشه ای علیرغم جراحی، ممکن است علل متعددی از جمله رفع ناکافی فشار، عود فتق دیسک، فشار یا آسیب ریشه ای در اثر روش جراحی، جراحی در سطح نادرست، عوارض عفونی و التهابی پس از عمل جراحی کمر یا عدم ثبات ستون فقرات داشته باشد. كه قبلا در وبلاگ اين وبلاگ به تفصيل صحبت شده است. در هر صورت، بسیاری از این بیماران نیاز به جراحی مجدد ندارند. در چنین شرایطی ممکن است درد مزمن کمر به انواع مختلفي از درمانهاي طب فيزيكي و يا تزريق در كنار عصب پاسخ دهد. احتمال عدم بازگشت بیماران به کار، زیاد است. انواع علت های کمر درد به تفصیل در وبلاگ شرح داده شده اند.
چه عواملی در ایجاد کمر درد تاثیر دارند؟
چرا كمردرد گرفتم يا چرا دچار ديسك كمر شدم. اين سوالي است كه هر بيمار مبتلا به كمردرد مي پرسد و مايل به دانستن پاسخ آن است. عوامل مختلفی با ایجاد کمردرد مرتبط می باشند. لیستی از این عوامل در اینجا آورده شده و در پستهای اين وبلاگ توضیح داده شده است.
- سن
- وضعیت اقتصادی و اجتماعی
- سطح سواد
- میزان فعالیت
- سطح کلی سلامت
- کشیدن سیگار
- میزان استقامت (ونه قدرت) عضلات
- ترس از حرکت
- استرس زیاد (بخصوص در مزمن شدن)
- افسردگی
- اختلال بالانس و تعادل
- رضایت شغلی
- حمایت شغلی
- حرکات تکراری کمر ، خم شدن ،چرخش کمر
- کاهش جریان خون و تغذیه دیسکاسیدی شدن محیط داخل دیسک
- کاهش مقدار استخوان ستون فقرات و ایجاد پوکی استخوان
- افزایش تغییرات دژنراتیو (آرتروز).
- سیگار در درگیری عصب سیاتیک باعث اختلال در بهبود و ترمیم عصب می شود
در چه افرادی احتمال مزمن شدن کمردرد بیشتر است؟
- اگر علایم بیمار طول بکشد و به درمانهای اولیه پاسخ ندهد
- فشار روی عصب سیاتیک
- درد شدید
- درد منتشر
- در معاینه با بالاآوردن پا درد تیرکشنده داشته باشد
- در معاینه اعصاب درگیری داشته باشد
- در معاینه طب فیزیکی، حرکات کمر در جهات مختلف، محدودیت حرکتی در دو جهت یا بیشتر از دو جهت داشته باشد
- بیمار احساس کند وضعیت سلامت بدی دارد
- ایده های مبتنی بر ترس(از كمردرد و عواقب آن بترسد)
- اضطراب
- بیمار درد خود را بیش از حد نشان دهد catastrophising
- داشتن مشکلات حقوقی و کاری
- کارهای سخت یا احساس اینکه کار سخت است
- نارضایتی از شغل
- وجود ناتوانی در 12 ماه قبل از کمردرد
- اختلال خواب ناشی از درد
- مقاومت نسبت به فعالیت بدنی یا سبک بودن فعالیت.
فرایند تشخیص کمردرد
تشخیص بالینی یا تشخیص پزشکی به منظور تعیین علت اصلی کمردرد انجام میشود. پزشکان علت کمردرد را با استفاده از ترکیبی از روشهای زیر تشخیص می‌دهند:
بررسی پرونده پزشکی بیمار
پزشک سوال‌های متعددی را از بیماران می‌پرسد، برای مثال از ایشان می‌خواهد که زمان بروز علائم، نوع درد، فعالیت، موقعیت یا درمان تسکین دهنده درد را توصیف کنند.
معاینه بالینی
پزشک معاینه بالینی کاملی، شامل آزمایش عملکرد عصبی و قدرت عضلانی بر روی بخش‌های خاصی از دست یا پا، آزمایش درد در موقعیت‌های مختلف و آزمایش‌های دیگر را انجام می‌دهد. پزشک متخصص ستون فقرات با توجه به یافته‌های معاینات بالینی میتواند ایده‌ای کلی درباره مشکل کمر بیمار و علت آن پیدا کند.
آزمایش‌های تشخیصی (در صورت لزوم)
پس از آن که بیمار درباره منشأ درد به نتیجه رسید، دستور آزمایش‌های تشخیصی مانند سی تی اسکن و اسکن MRI را برای تایید تشخیص احتمالی خود می‌دهد. برای مثال اگر پزشک به مشکل دیسک مشکوک شده باشد، آزمایش‌های تصویربرداری عکس‌هایی با جزئیات دقیق را درباره محل و اندازه فتق دیسک و ریشه عصب‌های درگیر به دست می‌دهد.
آزمایش‌های تصویربرداری دیگر و تست‌های الکتریکی مانند نوار عصب و عضله به منظور کمک به تشخیص علت اصلی کمردرد انجام می‌شوند. بعضی تزریق‌ها نیز هم کاربرد تشخیصی دارند و هم به تسکین درد کمک می‌کنند.
بهترین راه برای درمان کمر درد شدید
برحسب علت کمردرد وشدت آن درمانهای گوناگونی انجام می گیرد.
اقدامات کمک درمانی برای بهبود کمردرد
فعالیت بدنی خود را درحد امکان ادامه دهید. بر خلاف گذشته که استراحت طولانی مدت برای بیماران کمردرد تجویز می شد؛ اکنون به این مطلب پی برده اند که ادامه فعالیت بدنی می تواند به بهبود کمردرد کمک کرده واز مزمن شدن آن و طولانی شدن روند بهبود کمردرد جلوگیری کند. استراحت طولانی مدت می تواند باعث افزایش درد و عوارض متعدد بی حرکتی گردد. استراحت طولانی مدت بیش از دو تا حداکثر چند روز باعث بدتر شدن کمردرد می شود مگر در موارد خاصی که با تشخیص پزشک نیاز به استراحت مطلق می باشد .
فرد دچار کمردرد باید به مدت شش هفته یا تا زمان بهبودی درد کمر، از بلند کردن وزنه یا بار سنگین خودداری کند.
برای بهبود درد ناحیه کمر، کیسه اب داغ یا کیسه محتوی قطعات کوچک یخ را می توان چند بار در روزاستفاده نمود. این کیسه ها باید لای حوله پیچیده شده ومستقیما روی پوست قرار داده نشوند. استفاده از یخ بیش از 20 دقیقه در هر بار به اعضای بدن اسیب وارد می کند. به جای کیسه محتوی قطعات یخ می توان از کیسه محتوی سبزیجات یخ زده که لای حوله پیچیده شده هم استفاده نمود. قرار دادن بیش از 20 دقیقه یخ روی بدن می تواند باعث آسیب به بافت ها شده و باید از آن اجتناب شود .
درمان داروئی انواع کمردرد
مسکن های ضد درد مانند اسپرین، پارستامول(استامینوفن،تیلنول) ، ایبوپروفن (ادویل، ژلوفن، بروفن) مسکن های مناسب تری برای درمان کمر درد می باشند.
ژل، کرم و پمادهای مسکن مانند دیکلوفناک ، رهامین و ایبو پروفن نیز می توانند برای رفع درد مفید باشند وکمردرد رابهتر کنند. درمورد نوع داروها ی موثراز پزشک سوال شود و باید مراقب تداخل داروئی داروهای مسکن خوراکی و پمادها با یکدیگر و با سایر داروها بود. اگر کمردرد بیمار شدید باشد، ممکن است داروهای قوی تر مانند سلکوکسیب ، ایندومتاسین و ناپروکسن (الیو) توسط پزشک تجویز شود. بیمار باید عوارض داروهای مسکن را در نظر گرفته بگیرد و لازم است درمورد این عوارض مطالعه شود. این مسکن ها خطر درد و ناراحتی و یا خونریزی گوارشی ، ایجاد اختلال کلیوی وسایر عوارض را دارند. ایجاد عوارض با مسکن ها ممکن است بدون هشدار وعلامت روی دهد بنابراین استفاده از روشهای غیر داروئی مانند درمان های طب فیزیکی و توانبخشی و طب سوزنی وپمادها در درمان کمردرد ، مناسب تر است.
آخرین پژوهشها ی علمی حاکی از انست که درمان انتی بیوتیکی با تجویز پزشک برای بهبود تعداد قابل توجهی از کمردردها موثر است.
درمانهای طب فیزیکی وتوانبخشی در درمان انواع کمردرد
روشهای طب فیزیکی وتوانبخشی در درمان کمردرد کمک کننده هستند وباعث بهبودی می شوند. درمانهای طب فیزیکی طیف وسیعی از درمانها شامل تجویز ورزشها ی خاص بطور اختصاصی برای هر بیمار، بهبود شکل قامت و مانیپولاسیون، طب سوزنی؛ تزریقات درمانی؛ لیزر درمانی می باشند که توسط پزشک طب فیزیکی وتوانبخشی پس از معاینه بیمار به طور اختصاصی توصیه می شوند.
ورزش درمانی
توجه شود که این ورزش ها در صورت وجود کمردرد تحت نظر متخصصین طب فیزیکی انجام شود.
بخش ورزشهاي ممنوع، مضر و مشکوک حتما مطالعه شود. مثلا ورزشی که کمر به عقب خم میشود در لیز خوردگی مهره و تنگی کانال کمری ممنوع است. هر ورزشی که باعث ایجاد یا تشدید درد شد نباید انجام شود. ورزشهای کششی سه بار هر بار ۳۰ ثانیه انجام شود مگر متخصص طب فیزیکی شما دستور دیگری داده باشد.
در گودی کمر نباید در حالنی که به شکم خوابیده اید و به عقب خم می شوید فشار به ناحیه گودی وارد شود. فشار باید به ناحیه پشت قفسه سینه باشد. در ابتدا می توانید از فرد دیگری بخواهید که دستش را روی این ناحیه بگذارد تا حس کنید چه منطقه ای تحت کشش است. برخی از ورزش های مناسب عبارت اند از:
کشش عضلات پشت ران
یکی از علل کمردرد اختلال در زنجیره حرکتی از شست پا تا کمر است. یکی از مهمترین عضلات موثر بر کمر، عضلات پشت ران یا همسترینگ می باشند. کشش عضلات پشت ران بi صورت فوق انجام می شود. البته این حرکت باعث کشش عضلات باسن یا گلوتئال نیز می شود. حرکات کششی معمولا به مدت 30 ثانیه و 3 مرتبه در هر بار انجام می شوند. انجام این حرکت در دیسک های شدید ممکن است درد را بدتر کند و در این حالت نباید انجام شود. در پوکی استخوان شدید نیز انجام این حرکت بخصوص با اگر با شدت باشد.می تواند باعث شکستگی مهره گردد. در مراحل حاد آسیب مهره یا بعد از عمل جراحی ستون فقرات این حرکت باید با احتیاط انجام شود. در انجام حرکت باید دستها داخل زانو قرار داده شود. زیرا قرار دادن دستها روی زانو باعث فشار به زانو و درد زانو و آسیب مینیسک بخصوص در افراد مبتلا به آرتروز زانو می گردد.
چرخش لگن
حرکت تیلت لگن یکی از حرکات اصلی در کمردرد مزمن و درمان افزایش لوردوز کمراست. باید سعی شود قوس کمر به تخت بچسبد. برای انجام بهتر آن در ابتدا می توان دست را در قوس کمر قرار داد و سعی شود کمر به دست فشار وارد کند. شدت انقباض و تعداد این حرکت از کم شروع می شود زیرا فشار زیاد در ابتدا خود می تواند باعث تشدید کمردرد شود.
بالا آوردن پا
این حرکت در موارد کمردرد به علت تنگی کانال کمری، درگیری مفاصل پشتی مهره ها یا مفاصل فاست، و درگیری مفصل ساکروایلیاک، ترک خوردن مهره (اسپوندیلولیزیس) و لیزخوردگی مهره کمر باعث بدتر شدن علایم کمردرد می شود. بنابراین انجام ابن حرکت نیاز به تشخیص دقیق دارد. در صورت تشدید علایم با این حرکت باید با پزشکتان مشورت نمائید.
چرخش پایین تنه
این چرخش به افزایش دامنه حرکتی قسمت پائین ستون فقرات کمک می کند. در پیشگیری از کمردرد و دردهای مزمن کمر موثر است. انجام ابن حرکت در افرادی که درگیری مفصل ساکروایلیاک (مفصلی که ستون فقرات را به لگن متصل می کند) دارند یا افراد مبتلا به لیز خوردگی مهره کمری میتواند باعث بدتر شدن درد گردد.
جراحی
بیشترافراد دچارکمردرد با انجام درمان طب فیزیکی وتوانبخشی بهبود می یابند. باید به این نکته مهم توجه داشت که جراحی برای بهبود کمردرد اخرین اقدام است. به علاوه در بسیاری موارد جراحی دیسک باعث بدتر شدن کمردرد و ناتوانی بیمار شده است. بنابر این بهتر است پیش از اقدام به جراحی با یک متخصص طب فیزیکی وتوانبخشی مشورت شود.
پیشگیری از کمردرد
اگر بدانیم چه موقع آسیب کمر شایع تر است بهتر می توانیم از بروز آن پیشگیری کنیم.
نرمش صبحگاهی
در ابتدای صبح دیسک ها حداکثر مایع را به خود جذب کرده اند، رباطها کشیده شده و انعطاف پذیری ستون فقرات کم است بنابراین در این زمان احتمال آسیب دیسک بیشتر است. مثلا بيمار اظهار مي دارد كه صبح بعد از بيدار شدن خم شده و سرش را شسته است به دنبال آن دچار درد شديد كمر شده است.هنگام صبح دیسک ها دارای حداکثر میزان مایع می باشند در عرض 30 دقیقه پس از بیدار شدن نیمی از آب خود را از دست می دهند. هنگام صبح فشار وارد بر دیسک با خم شدن تا 300 درصد و بر رباطها تا 80 درصد افزایش می یابد اما با گذشتن حدود نیم ساعت و کاهش آب دیسک، این فشار کم می شود. در تحقيقي توسط متخصصین طب فیزیکی نشان داده شده که با انجام دو دقیقه حرکات کششی نرمی رباطها تا حد زیادی افزایش می یابد. بنابراین ورزش کششی ملایم در صبح می تواند از درگیری دیسک پیشگیری کند. بايد توجه كرد كه اين ورزش ملايم باشد.
نشستن صحیح
درهنگام نشستن طولانی مدت نیز احتمال آسیب دیسک بیشتر است. بعد از فعالیت هایی که عضلات کمر خسته می شوند نیز احتمال درگیری دیسک و کمردرد بیشتر است. باید توجه کرد که کم شدن بیش از حد آب دیسک نیز مشکل زا است که در آینده توضیح می دهیم. مثلا وقتی مدت طولانی می نشینیم، آب دیسک به مقدار زیادی کم می شود و رباطها به مقدار زیادی شل می شوند. این حالت نیز زمینه ساز آسیب کمر و دیسک است. لذا از بلند کردن اجسام در هنگام صبح یا بعد از نشستن طولانی مدت باید خودداری کرد.پشت سرهم نباید فشار سنگین بر ستون فقرات وارد شود. يكي از زمانهاي شايع فتق ديسك كمر، بعد از مسافرت طولاني با اتوموبيل يا هواپيما است كه عضلات كمر خسته است و آب ديسك كم شده و فرد مجبور به حمل چمدان سنگين مي شود.
انجام درست فعالیتها
باید بین فعالیتها به کمر استراحت داد. قوس مناسب کمر هنگام فعالیت ها باید حفظ شود.برای بلند کردن اجسام باید نزدیک بدن باشند.
بیماران از ما می پرسند که کار سنگینی انجام ندادم و دچار کمردرد شدم بسیاری از مواقع آسیبهای کمر در اثر آسیب های جزئی است که در طول زمان به کمر وارد می شود ایجاد می گردد. به عنوان مثال یک سیم مسی را در نظر بگیرید، با یک بار خم و راست شدن مشکلی برای آن ایجاد نمی شود اما با خم و راست شدن مکرر در یک نقطه، سیم پاره می شود. وقتی فشار را به سیم وارد می کنیم سیم در جایی خم می شود که کمترین قدرت را دارد. اگر اشکالی در بیومکانیک ستون فقرات باشد این محل ضعیف به مرور زمان دچار مشکل می شود و گاهی می بینیم که با یک عطسه یا خم شدن، فتق دیسک اتفاق می افتد. در اين مواقع ديسك قبلا ضعيف شده و با فشار ناگهاني از محل ضعيف شده بطور ناگهاني پاره مي شود.
خوابیدن صحیح
قبلا فكر مي شد خوابيدن بر جاي سفت براي كمر مفيد است اما تحقيقات نشان داده كه برای آنکه فشار کمتری به کمر وارد شود باید بر روی سطحی که نه زیاد سفت یا زیاد نرم باشد خوابید. در صورت خوابیدن به پهلو لای زانو یک بالشت کوچک قرار دهید تا از خم شدن زانوی فوقانی جلوگیری شود. در خوابیدن به پشت، قرار داردن بالشت زیر زانو از فشار وارد به کمر جلوگیری می کند. خوابدن بر روي زمين مي تواند فشار زيادتري به ديسك هنگام بلند شدن از زمين ايجاد كند.
