خیلی‌ها موقع انتخاب کتاب مناسب برای مطالعه، دچار سردرگمی می‌شوند. گاهی اوقات هم افراد کتابی را انتخاب می‌کنند و بعد از خواندن تنها چند صفحه، از مطالعه آن پشیمان و دل‌زده می‌شوند. اما اگر بدانیم که چه کتابی را باید بخوانیم و انتخاب صحیحی داشته باشیم، با این مشکلات مواجه نمی‌شویم. در ادامه این مطلب با نکاتی آشنا می‌شوید که برای انتخاب کتاب مناسب مطالعه‌تان باید در نظر بگیرید.
انسان‌ها از همان بدو تولد نیاز به زندگی اجتماعی را حس می‌کنند و به مرور زمان این نیاز برجسته‌تر می‌شود. توانایی‌ها و استعدادهای فردی در نتیجه زندگی اجتماعی شکوفا می‌شود. اگر فرد در اجتماع قرار نگیرد و از ابتدا زندگی انفرادی را برگزیند هیچ یک از مراحل رشد و کمال که ابعاد وجودی او هستند متبلور نمی‌شود. از این رو زندگی اجتماعی برای بشر امری مهم و اجتناب‌ناپذیر است.
در چنین شرایطی، علاوه بر بهره‌مندی از مزایای زندگی اجتماعی، واضح و مبرهن است که رفتار و عملکرد فرد، بر زندگی سایرین تاثیر می‌گذارد؛ حتی تصمیمات شخصی مثل میل به ورزش کردن و تلاش برای سلامتی، سیگار کشیدن، درس خواندن، مطالعه و افزایش سطح دانش و بینش شخصی و… لابد الان از خودتان می‌پرسید کتاب خواندن من چه تاثیری بر زندگی دیگران دارد؟
جامعه‌شناسان در پاسخ به این قبیل سوالات نظریه «یکسان‌سازی اطلاعات» را مطرح می‌کنند. براساس این نظریه ارتباط اجتماعی افراد باعث تبادل اطلاعات میان افراد و در نتیجه افزایش سطح آگاهی عمومی و در نتیجه یکسان‌سازی افکار عمومی می‌شود. متاسفانه در ایران سرانه مطالعه خیلی کم است و روزنه‌های چندانی برای تبادل اطلاعات صحیح و افزایش اطلاعات عمومی وجود ندارد.
آمارها نشان می‌دهند طبق سرانه استاندارد مطالعه جهانی، آمریکایی‌ها 20 دقیقه، انگلیسی‌ها 55 دقیقه، ژاپنی‌ها 90 دقیقه و ایرانی‌ها بین 2 تا نهایتا 18 دقیقه از شبانه روز را صرف خواندن کتاب می‌کنند. این واقعیت که سرانه مطالعه در کشور ما پایین است، حرف دیروز و امروز نیست. عوامل متعددی بر کاهش سرانه مطالعه تاثیر دارد که مهم‌ترین‌اش گران بودن قیمت کتاب است. مراجعه به کتابخانه‌ها و امانت گرفتن کتاب‌ها تنها با پرداخت حق عضویت سالانه می‌تواند این مشکل را برطرف کند. خوشبختانه این روزها با افزایش تعداد کتابخانه‌ها فرصت خوبی برای علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی فراهم شده است. مهم اين است كه افراد بدانند چه بايد بخوانند و چگونه بخوانند. در اين صفحه راهكارهاي انتخاب كتاب مناسب و چگونگي مطالعه پويا را ارائه خواهيم داد.
چه بخوانيم؟
بسيار پيش می آيد كه افراد تصميم می گيرند كتابي را مطالعه كنند، اما انتخاب يک كتاب برايشان دشوار است و به درستی نمی دانند با محتوای كدام كتاب ارتباط برقرار خواهند كرد. بنابراين چندان دور از ذهن نيست كه از همان ابتدا از خواندن كتاب منصرف شوند يا بعد از خواندن چند صفحه آن را زمين بگذارند و تا مدت‌ها ديگر دلشان نخواهد سراغ كتاب ديگری بروند. براي پيشگيري از وقوع چنين اتفاقی كه منجر به بی انگيزگی می شود، لازم است قبل از شروع يک كتاب چند نكته را در نظر بگيريم.
_اولين نكته اين است كه بدانيم كتاب برای كدام گروه سنی نوشته شده است. كارشناسان و كتابداران معتقدند در بسياري از موارد ناديده گرفتن اين موضوع موجب دلزدگی خواننده می شود. در دنيا كتاب‌های شناخته شده‌ای براي گروه سنی كودک، نوجوان، جوان و مطالعه سالمندان وجود دارد كه با يک سرچ ساده عناوين آن قابل دسترسی است.
_نكته دوم اين است كه از خودمان بپرسيم براي چه می خواهيم كتاب بخوانيم؟ سرگرمی، افزايش اطلاعات علمی، يادگيری فنون و پاسخ به سوالات ذهنی فرد می تواند محتوای كتاب مورد نظر را مشخص كند. بی شک فردی كه می خواهد قبل از خواب چند صفحه كتاب بخواند، نمی تواند يک كتاب علمي كه هر صفحه‌اش پر از گره‌گشایی از مسايل متافيزيک است را بخواند و لذت ببرد. كما اينكه فرد ديگری با خواندن همين كتاب در زمان مناسب ساعت‌ها غرق در لذت خواهد شد و به تبع اطلاعات عمومی‌اش نیز بیشتر می‌شود.
_نكته بعدی توجه به نويسنده كتاب است. براي فردی كه به تازگي وارد دنيای كتاب‌ها شده است، خيلی اهميت دارد كه كتاب‌های حاصل تفكر نويسنده‌های معروف را بخواند. بعد از آن می تواند برای دنبال كردن موضوعات مورد علاقه اش سراغ كتاب‌های ساير نويسندگان نيز برود. اما خيلي مهم است كه انتخاب‌های اولش مربوط به نويسندگان نام آشنا و به اصطلاح كاركشته باشد. تاثیر محتوا و نگرش اولین کتاب‌ها تا همیشه در ذهن فرد باقی می‌ماند.
_اگر فردي نويسنده‌های معروف را نمی شناسد و به درستی نمی داند كدام نويسنده به موضوع مد نظر او بهتر پرداخته است، می تواند به شمارگان كتاب مراجعه كند. شمارگان كتاب ارتباط مستقيم با استقبال آن از سوی مخاطب دارد. البته در اين مورد مسائل مختلفی از جمله نحوه تبليغات، جذابيت جلد، عنوان كتاب و… نيز دخيل هستند. ولي فارغ از همه اين موارد، شمارگان نشان از اقبال و استقبال يک كتاب دارد و نشان می دهد كه براي مطالعه گزينه مناسبی است.
_توجه به ناشر يكی ديگر از راهكارهای انتخاب يك كتاب است. اگر كتاب خاصی مدنظرتان نباشد، می‌توانيد به كتاب‌هایی مراجعه كنيد كه ناشر آن سابقه درخشانی در چاپ كتاب دارد. البته چندان بعيد نيست كه ذهنيتی از همه ناشران نداشته باشيد و ندانيد كدام يک سابقه درخشانی دارند. در چنين شرايطی كافی است به سايت خانه كتاب www.ketab.ir مراجعه كنيد. بعد از ورود به سايت، به قسمت بانک اطلاعاتی كتاب‌ها مراجعه كنيد. نام ناشر را وارد كنيد تا بتوانيد تمام عناوين چاپ شده آن ناشر را مشاهده كنيد.
_اگر وقت و حوصله كافی براي شناخت نويسنده و ناشر را نداريد، می توانيد به راهكارهای عمومی براي انتخاب كتاب مراجعه كنيد. روی پيشخوان همه كتابفروشی ها يک نسخه از عناوين برتر قرار دارد كه توجه مخاطبان را جلب می كند. برخی از كتابخانه‌ها هم آماری از كتاب‌هایی دارند كه تعداد دفعات بيشتری امانت گرفته شده‌اند. این آمار نشان می دهد محتوای كتاب توجه خواننده را جلب كرده و عنوان كتاب بين خوانندگان دهان به دهان گشته و طرفداران زيادی دارد. علاوه بر اين امروزه فضاهای زيادی وجود دارد كه كارشان معرفی كتاب است. همچنين در اين فضاها بخشی از كتاب را توصيف می كنند كه ديگر لقمه حاضر آماده است و فقط بايد ببينيد محتوای كتاب مورد علاقه‌تان هست يا خير.
چه وقت و چگونه كتاب بخوانيم؟
كتاب خواندن هم مثل هر كار ديگری آدابی دارد كه اگر ناديده گرفته شود، سبب سلب انگيزه شده و فرد را از ادامه مسير باز می دارد. از اين رو قبل از هر كاری لازم است فردی كه قصد دارد كتاب بخواند و در دراز مدت دست از خواندن نكشد، به درستی بداند كه چه وقت كتاب بخواند؟ چگونه بخواند؟ و مهم‌تر از همه اينكه چه كتابی را چه موقع بخواند؟ در اين صورت است كه می تواند به صورت مداوم سرانه مطالعه شخصی اش را بالا ببرد و از مواهب كتابخوانی برخوردار شود. براي دانستن پاسخ اين قبيل سوال‌ها، بايد كتاب‌ها را به 3 دسته تقسيم كنيم. كتاب‌های رمان، كتاب‌های سخت‌خوان مثل تاريخ و فلسفه و كتاب‌های روان‌خوان مثل روانشناسی و مجلات.
دسته اول: کتاب‌های رمان داستانی
كتاب‌های رمان و داستانی هستند كه توصيه می شود قبل از خواب آنها را بخوانيم. جاي اين كتاب‌ها هميشه كنار تخت‌خواب است. كافي 10 شب قبل از خواب يكی از آنها را دستتان بگيريد تا خودتان خواب آرام بعد از كتاب خواندن را تجربه كنيد. البته كه خاصيت اين كتاب‌ها تنها به خواب آرام ختم نمی شود. خواندن رمان باتوجه به گروه سنی تعريف شده‌اش به همه افراد توصيه می شود. چون رمان خواندن به فرد خواننده قدرت شخصيت‌پردازی می دهد و كمک می كند بهتر و دقيق‌تر بتواند افراد اطراف خود را بشناسد و با آنها ارتباط برقرار كند. از سوی ديگر خواندن رمان به فرد امكان سير و سفر در موقعيت‌ها و مكان‌هایی را می دهد كه ممكن است تمام عمر تجربه نكند. اين يعنی زمينه كسب تجربه با خواندن رمان براي فرد فراهم می شود. از آنجایی كه رمان‌ها اغلب طولانی هستند و ممكن است حوصله مخاطب سر برود و آن را نيمه كاره رها كند، برخي نويسندگان توصيه می كنند فرد 2 رمان را به طور همزمان بخواند تا اگر يک شب حس و حال خواندن رمان به اصطلاح عشقی را نداشت، كتابی را دنبال كند كه حال و هوای روزهای جنگ را تداعی می كند و يا چكيده‌ای از سفرنامه و گشت و گذار در فلان نقطه جغرافيایی است.
دسته دوم؛ کتاب‌های سخت‌خوان
كتاب‌های سخت‌خوان يا به اصطلاح عموم كتاب‌های سنگين هستند. اين كتاب‌ها بايد در طول روز همراه فرد باشند تا هر موقع بين كارهای روزانه اش 5 دقيقه وقت آزاد پيدا كرد، بتواند يک صفحه از آنها را بخواند. به اين ترتيب باقی روز بدون آنكه وقت و انرژی صرف كند به آن صفحه‌ای كه خوانده است می انديشد. كتاب‌های تاريخی كه مملو از وقايع مهم هستند و كتاب‌های فلسفی كه در هر پاراگراف گره‌ای در ذهن ايجاد می كنند بهترين گزينه برای مطالعات پراكنده روزانه هستند كه توصيه می شود يک جلد از آنها را در ميز كارتان داشته باشيد.
_دسته سوم: كتاب‌های روان‌خوان يا به قول معروف سبک هستند كه خواندن آنها نياز به تمركز و حتي وقت آزاد و فضای ساكت ندارد. كتاب های روانشناسی و مجلاتی كه بيشتر جنبه سرگرمی دارند و محتوای تخصصی و علمی ندارند، همان كتاب‌هایی هستند كه روان‌خوانی می كنيم. توصيه می شود يک نسخه از اين قبيل كتاب‌ها را در كيف‌مان داشته باشيم تا در اتوبوس و مترو يا حتی وقتی در صف خريد نان و مطب دكتر منتظر ايستاده‌ايم بتوانيم چند صفحه کتاب بخوانيم.
توجه به اين دسته‌بندی نشان می دهد كه با يک برنامه‌ريزی دقيق و البته كمی سماجت به راحتی می توان سرانه مطالعه را افزايش داد و از اوقات فراغت روزانه به نحو احسن استفاده كرد. کافی است روزهای اول که کتابی را انتخاب می‌کنیم، طبق برنامه ریزی پیش برویم و تحت هر شرایطی هر روز چند صفحه از آن را بخوانیم. به مرور کتاب خواندن تبدیل به عادت روزانه می‌شود و اگر روزی شرایط کتاب خواندن را نداشته باشیم گویا چیزی را گم کرده ایم.
آشنایی با انواع كتابخانه‌ها
اگر جزو آن دسته افراد هستید که گرانی قیمت کتاب را دلیل اصلی فاصله گرفتن از دنیای کتاب‌خوان‌ها و فواید آن می‌دانید، بد نیست بدانید که همه محله‌ها دست كم يک کتابخانه دارند که کار شما را تنها با پرداخت مبلغ سالانه حق عضویت آسان می‌کند. البته شايد برای امانت گرفتن از كتابخانه‌های تخصصی ناچار باشيم مسافت زيادی را طی كنيم، اما دسترسی به كتاب‌های عمومی با افزايش تعداد كتابخانه‌ها آسان است. اینکه هر کتابخانه چقدر به فکر تکمیل عنوان‌ها و افزایش تعداد کتاب‌هاست به استقبال و درخواست اهالی بستگی دارد. موضوع اساسی در اينجا اين است كه بدانيم برای امانت گرفتن هر كتاب بايد به چه كتابخانه‌ای مراجعه كنيم که لازمه آن هم آشنایی با انواع كتابخانه و نوع كتاب‌های موجود در هر يک است.
به طور كلی كتابخانه‌ها به 7 گروه تقسيم می‌شوند كه عبارت‌اند از:
كتابخانه‌های آموزشگاهی
منظور كتابخانه‌های موجود در مدارس و مراكز آموزشی است كه با هدف افزايش سطح آگاهی دانش‌آموزان و هنرجويان و در مواردی والدين ساخته شده‌اند. مسئولان اين كتابخانه‌ها سعی دارند با تشويق فرزندان به حضور در فضای كتابخانه، فرهنگ كتابخوانی را نهادينه كنند. كتاب‌های موجود در كتابخانه‌های آموزشگاهی كمتر تخصصی و بيشتر مفاهيم آموزشی هستند.
كتابخانه‌های بيمارستانی
اين كتابخانه‌ها در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و دیگر مراکز پزشکی ایجاد می‌شوند و هدفشان اشاعه اطلاعات زیست پزشکی و بالینی برای پزشکان، پرستاران، تکنسین‌های آزمایشگاهی، پیراپزشکان، و مدیران بیمارستان است. برخی از اين كتابخانه‌ها عناوين كتاب‌های عمومی را نيز به ليست كتاب‌های موجود در كتابخانه شان افزوده اند تا بيماران و همراه بيماران بتوانند در صورت تمايل اوقات فراغت‌شان را با خواندن كتاب پر كنند.
كتابخانه‌های تخصصی
اين كتابخانه‌ها با يك موضوع خاص برای گروه مشخصی از مخاطبان ايجاد شده‌اند. بررسی و ارزشيابی نشريات تخصصی، سازمان دادن اطلاعات چاپی و غیر چاپی مربوطه و جمع‌آوری اطلاعات نشریات و اطلاعات از داخل و خارج کتابخانه و انتشار این اطلاعات به صورت چکیده، یادداشت یا فهرست مندرجات نشریات از جمله كاركردهای كتابخانه های تخصصی است.
كتابخانه‌های ديجيتال
اين كتابخانه ها كه به آنها كتابخانه الكترونيكی نيز گفته می شود، كتابخانه‌هایی هستند كه به جای ذخيره كتاب‌ها و اسناد به صورت چاپی و روی كاغذ، نسخه‌های الكترونيكی را نگهداری می كنند. استفاده از اين كتابخانه ها به اين صورت است كه بعد از عضويت در آنها، فرد در هر جای دنيا كه باشد با استفاده از يك شبكه رايانه‌ای به اطلاعات كتابخانه دسترسی دارد.
كتابخانه‌های سيار
اين كتابخانه‌ها در واقع مسئوليت انتشار فرهنگ كتابخوانی با وسايل حمل و نقل را به عهده دارند. اين روزها تعداد كتابخانه‌های سيار بيشتر شده و برخی از آنها با معرفی خود به عنوان كافه كتابخانه سيار، كتابخوانی به صرف قهوه داغ و… می كوشند افراد بيشتری را به كتاب و كتابخوانی علاقه‌مند سازند.
كتابخانه‌های عمومی
اين كتابخانه‌ها براي همه مردم در دسترس هستند. فضای وسيعی دارند كه براي افراد امكان كتابخوانی در محيطی امن و آرام را فراهم می كند. دانشجويانی كه برای شركت در كنكور آماده می شوند اغلب از حضور در اين كتابخانه‌ها استقبال می كنند.
كتابخانه‌های ملی
به کتابخانه‌ای گفته می‌شود كه با هزينه و برنامه‌ريزی يك دولت ايجاد می شود. هدف از ساخت و تجهيز كتابخانه‌های ملی، تأمین مقاصد آن دولت و گردآوری انتشارات تولیدشده آن کشور است.
صرفا جهت اطلاع
شرایط عضویت سالانه در کتابخانه‌ها
_ تکمیل فرم ثبت نام
_ همراه داشتن اصل و کپی شناسنامه یا کارت ملی
_ یک قطعه عکس 3 در 4 پشت نویسی شده
_ پرداخت مبلغ 12 تا 15 هزار تومان برای امانت گرفتن کتاب و استفاده از سالن مطالعه
حالا که دیگر با نحوه انتخاب کتاب و دسترسی به آن آشنا شده‌اید، وقت آن رسیده که از خودتان شروع کنید و برای افزایش سرانه مطالعه در ایران گام بردارید. در بلند مدت متوجه می‌شوید که وقتی در جمع دوستان و آشنایان قرار می‌گیرید، اطلاعات بیشتری برای تبادل و برقراری ارتباط مثبت با سایرین دارید و این بسیار لذت بخش است. کافی است کتاب خواندن به یک عادت روزانه تبدیل شود.
