نصب زنجیر چرخ به‌هنگام بارش برف و نیز در جاده‌های یخی برای کنترل مناسب خودرو و داشتن تسلط بر آن ضروری و حائز اهمیت است و یکی از موارد ایمنی است که در چنین شرایط آب‌وهوایی باید رعایت شود. اگر در چنین شرایطی قصد رانندگی در جاده‌های شیب‌دار یا کمربندی را داشته باشیم، اهمیت استفاده از زنجیر چرخ دوچندان می‌شود. بستن زنجیر چرخ ماشین و جمع‌کردن آن ممکن است برای کسانی که آشنایی چندانی با روال انجام این کار نداشته باشند، دشوار و پیچیده به نظر برسد؛ اما در واقعیت امر، این کار ساده‌تر از چیزی است که احتمالا فکر می‌کنید: کافی است زنجیر چرخ را دور تایرها نصب کنید، خودرو را به‌آرامی به جلو حرکت دهید و زنجیر چرخ را سر جایش محکم کنید. البته هر مرحله جزئیاتی هم دارد که لازم است از آنها مطلع باشید.همراه ما باشید.
مواردی که به‌هنگام سفرهای زمستانی باید مدنظر داشته باشید
پیش از توضیح نحوه بستن زنجیر چرخ ، ذکر دو نکتهٔ ایمنی برای کسانی که با روال این کار آشنایی ندارند ضروری است:
- پیش از آنکه در شرایط آب‌وهوایی یخ‌بندان و برفی سفر کنید، لازم است با طریقه بستن زنجیر چرخ آشنا شده و از قبل تمرین کرده باشید. پیش از آنکه به جاده‌های یخی برسید، از مکانی مسقف مثل گاراژ خودرو برای این منظور استفاده کنید. در نظر داشته باشید که شما زمانی به زنجیر چرخ احتیاج پیدا می‌کنید که وضعیت آب‌وهوایی برای رانندگی مناسب نیست: احتمالا برف می‌بارد، خودروهای در حال عبور آب و گل را به اطراف پخش می‌کنند، جاده‌ها لغزنده هستند و حتی ممکن است هوا تاریک باشد. چنین شرایطی برای نخستین بارِ آشنایی با نحوه بستن زنجیر چرخ اصلا مناسب نیست؛
- بستهٔ لوازم ساده‌ای برای سفرهای زمستانی تعبیه کنید و در این مواقع همراه خود داشته باشید. این بسته شامل لوازمی مثل دستکش گرم و ضدآب و مواردی نظیر آن می‌شود که سفرتان را ایمن و همراه با آرامش‌خاطر خواهد کرد. این بسته، زنجیر چرخ و دیگر لوازم یدکی که برای نصب آن ضروری است، از جمله مواردی است که در سفرهای زمستانی باید همراه داشته باشید.
آموزش مرحله‌به‌مرحلهٔ نحوه بستن زنجیر چرخ
الف. آماده‌سازی زنجیر چرخ
۱. خرید زنجیر چرخ باتوجه‌به ابعاد و اندازه تایر خودرو
برای این منظور باید از ابعاد و اندازهٔ تایر خودرو مطلع شوید. اگر به لبهٔ بیرونی تایر نگاه کنید، حروف انگلیسی و اعدادی را خواهید دید که دنبال هم نوشته شده‌اند. برای خرید زنجیر چرخ به این اطلاعات نیاز پیدا می‌کنید:
- عدد اول مشخص‌کنندهٔ پهنای تایر است؛ عدد دوم نسبت ارتفاع تایر را نشان می‌دهد (نسبت ارتفاع جدارهٔ تایر در مقایسه با پهنای آن)؛ عدد سوم هم قطر تایر را نشان می‌دهد. اگر از برندهای خارجی تایر استفاده می‌کنید، احتمالا این اعداد به اینچ خواهند بود؛
- روی همان بسته‌بندی زنجیر چرخ مشخص شده است که مناسب برای کدام ابعاد و اندازهٔ تایر است. اگر مطمئن نبودید، با سؤال‌کردن از فروشندگان از ابعاد زنجیر مناسب کسب اطلاع کنید.
۲. درآوردن زنجیر چرخ از بسته‌بندی و باز کردن پیچ‌وتاب‌خوردگی‌های آن
اگر پیچ‌خوردگی یا گرهی در زنجیر چرخ افتاده است، آن را باز کنید تا شکل معمول را به خود بگیرد. احتمال دارد این مرحله بیش از آنچه انتظار دارید زمان‌بر شود. بهتر است قبل از فرارسیدن موعد بستن زنجیر چرخ، آن را برای استفاده آماده کرده باشید.
۳. انتخاب تایرهای مناسب جهت بستن زنجیر چرخ
انتخاب تایر به نوع دیفرانسیل خودرو ارتباط دارد. در خودروی تک‌دیفرانسیل، انتقال قدرت یا به دو چرخ جلو صورت می‌گیرد یا به دو چرخ عقب. باتوجه‌به این مسئله لازم است زنجیر چرخ‌ها به دو چرخی متصل شوند که انتقال قدرت به آنها صورت می‌گیرد.
حالت دیگر مربوط به خودروی با چهار چرخ متحرک است: در این صورت هر چهار چرخ خودرو به زنجیر چرخ نیاز خواهند داشت.
البته در همان حالت اول هم، یعنی خودروهای تک‌دیفرانسیل، به‌منظور ایمنی بیشتر می‌توان برای هر چهار چرخ از زنجیر استفاده کرد. این کار زمانی توصیه می‌شود که جاده‌ها بیش از حد لغزنده باشند یا شرایط آب‌وهوایی به‌شدت نامساعد باشد.
ب. نحوه بستن زنجیر چرخ
۱. وصل‌کردن زنجیر چرخ به تایر
کار عملی در نحوه بستن زنجیر چرخ از این مرحله به بعد شروع می‌شود. پیش از شروع‌به‌کار لازم است خودرو را در مکان مناسبی پارک و ترمزدستی را درگیر کنید. زنجیر چرخ را به‌صورت طولی روی قسمت بالایی تایر بیندازید. امتداد آن باید از لبه‌های تایر آویزان شود که تقریبا سه‌چهارم اندازهٔ تایر را اشغال می‌کند. زنجیرهایی که در امتداد پهنای تایر از سمتی به سمت دیگر کشیده می‌شوند هم باید کاملا صاف و مستقیم باشند.
قسمتی از زنجیر را که در سطح برخورد لاستیک تایر با زمین قرار دارد با کمی فشار به داخل هل دهید تا به‌هنگام حرکت خودرو زنجیر چرخ تکان نخورد.
در برخی از انواع زنجیر چرخ حلقه‌هایی به زنجیرها متصل هستند. این حلقه‌ها به‌هنگام بستن زنجیر چرخ باید نزدیک به زمین و قسمت پایینی تایر قرار بگیرند. به‌علاوه برای نصب این نوع از زنجیر چرخ‌ها ممکن است نیاز باشد زیر خودرو بروید و برای صاف‌کردن آن تنظیمات لازم را انجام دهید.
۲. حرکت‌دادن خودرو روبه‌جلو
ترمزدستی را آزاد کنید، خودرو را روی دنده بگذارید و اندکی آن را به جلو حرکت دهید. هدف این است که قسمت باقی‌مانده از تایر هم در تماس با زنجیر چرخ قرار بگیرد. ازآنجاکه تنها قسمت کوچکی از تایر در تماس با زنجیر نیست (حدود یک‌چهارم اندازهٔ تایر)، با کمی جلوبردن خودرو هدف موردنظر حاصل می‌شود.
۳. چرخاندن فرمان خودرو برای سهولت دسترسی به بست‌ها و اتصالات زنجیر چرخ
با چرخاندن فرمان خودرو (به‌شکلی که تایرهای روبه‌داخل برگردند)، دسترسی شما به بست‌ها و اتصالات زنجیر چرخ آسان‌تر خواهد شد. برای این منظور، به ترتیب زیر عمل کنید:
- اگر زنجیر چرخ را بر روی تایرهای سمت چپ نصب می‌کنید، فرمان را به سمت راست بگردانید تا تایرها روبه‌داخل قرار بگیرند؛
- اگر زنجیر چرخ را بر روی تایرهای سمت راست نصب می‌کنید، فرمان را به سمت چپ بگردانید تا تایرها روبه‌داخل قرار بگیرند؛
- سپس خودرو را خلاص کنید و ترمزدستی را دوباره درگیر کنید.
۴. متصل‌کردن بست‌ها و قلاب‌های زنجیر چرخ به یکدیگر
کار را از قسمت داخلی تایر، نزدیک محور چرخ‌ها شروع کنید و دو لبه قلاب‌مانند زنجیر را به‌هم متصل کنید. سپس لبه‌های قلاب‌مانند قسمت بیرونی تایر را هم سر جای‌شان متصل کنید. با چرخاندن بست، زنجیر چرخ را خوب سر جایش محکم کنید.
برای محکم‌کردن زنجیر چرخ‌های قدیمی می‌توان از ابزار مخصوص استفاده کرد، اما بهتر است از این ابزار برای محکم‌کردن زنجیرهای یک‌سره استفاده نشود. تسمه‌های نایلونی مخصوصی هم هستند که برای محکم‌کردن بیشتر زنجیر چرخ در اطراف تایر قابل‌استفاده هستند؛ البته این تسمه‌ها باید به‌طور مجزا تهیه و بر روی زنجیر نصب شوند.
۵. تنظیم زنجیر چرخ قسمت‌های داخلی و بیرونی تایر
زنجیر باید صاف و مستقیم در امتداد پهنای تایر کشیده شده باشد. اگر به نظر می‌رسد که زنجیر در قسمت داخلی تایر محکم شده است اما در قسمت بیرونی خیر، باید آن را تنظیم کنید و دوباره سر جایش محکم کنید.
۶. تکرار تمامی مراحل نحوه بستن زنجیر چرخ بر روی تایر دیگر
در این مرحله لازم است تمامی مراحلی را که شرح‌شان آمد بر روی تایر دیگر تکرار کنید. زنجیر چرخ را بر روی آن نصب کنید، قسمت‌های داخلی و بیرونی را تنظیم و در نهایت آن را سر جایش محکم کنید.
بعد از آنکه کمی با نحوه بستن زنجیر چرخ آشنا شدید و در این امر مهارت پیدا کردید، می‌توانید زنجیر هر دو چرخ را در آن واحد و به‌صورت هم‌زمان نصب کنید. سرعت نصب زنجیرها به این صورت دوچندان خواهد شد.
۷. رانندگی به مسافت ۳۰ متر و محکم‌کردن دوبارۀ زنجیر چرخ
احتمال تکان‌خوردن زنجیر چرخ در حین رانندگی یا شل‌شدن آن وجود دارد. برای جلوگیری از این مسئله، مسافتی به‌طول تقریبی ۳۰ متر را با خودرو طی کنید و پس از آن با ابزار یا آچار مخصوص دوباره زنجیرها را محکم کنید.
نحوه باز کردن زنجیر چرخ
آنچه تا این قسمت از مطلب توضیح داده شد، نحوه بستن زنجیر چرخ بر روی تایرها بود. در ادامه طی چهار مرحله جزئیات بازکردن زنجیر چرخ را بررسی خواهیم کرد.
۱. بازکردن زنجیر چرخ به‌محض رسیدن به جادهٔ خشک یا معمولی
اگر از جاده‌های لغزنده بیرون آمدید یا با علائمی مواجه شدید که حاکی از بی‌نیازی به زنجیر چرخ بودند، جهت بازکردن آنها اقدام کنید. رانندگی با زنجیر چرخ در شرایط آب‌وهوایی مساعد و معمولی نه‌تنها به تایرهای خودروی شما، که به سطح آسفالت جاده هم آسیب می‌رساند.
۲. بازکردن بست‌ها یا حلقه‌ها از قسمت داخلی تایر
برای دسترسی به محل اتصال بست‌ها نیاز است روی زمین قرار بگیرید. برگرداندن چرخ‌های خودرو به‌سمت داخل هم ممکن است باعث آسان‌تر شدن این دسترسی شود.
اگر تایر بر روی محل اتصالات قرار گرفته بود، کمی خودرو را به‌سمت جلو حرکت دهید تا محل موردنظر در دسترس قرار بگیرد. اگر هم از تسمه‌های نایلونی مخصوص جهت محکم‌تر کردن زنجیر دور چرخ‌ها استفاده کردید، لازم است پیش از بازکردن زنجیر چرخ، آن تسمه‌ها را باز کنید.
۳. تخت قراردادن زنجیر چرخ روی زمین پس از بازکردن آن
زنجیر چرخ را که باز می‌کنید، زیر تایر قرار خواهد گرفت و فعلا امکان بیرون‌کشیدن آن وجود نخواهد داشت. زنجیر را کاملا تخت و صاف روی زمین پهن کنید تا به‌هنگام حرکت‌دادن خودرو از واردشدن آسیب به تایر جلوگیری شود. زنجیر به‌هیچ‌عنوان نباید اطراف محور چرخ‌ها یا تایرها پیچ‌وتاب خورده باشد.
۴. حرکت‌دادن آهستهٔ خودرو روبه‌جلو
خودرو را تنها به‌اندازه‌ای حرکت دهید که امکان برداشتن زنجیر چرخ‌ها وجود داشته باشد. برای جلوگیری از زنگ‌زدگی زنجیر چرخ‌ها پیش از قرار دادن آنها در بسته‌بندی، خوب خشک‌شان کنید؛ به‌علاوه تا جای ممکن از پیچ‌وتاب خوردن آنها جلوگیری کنید تا در موارد استفاده بعدی، متحمل دردسر اضافی نشوید.
نحوه رانندگی به‌هنگام اتصال زنجیر چرخ به تایر خودرو
گذشته از نحوه بستن زنجیر چرخ و جزئیاتی که دربارهٔ روند کار ذکر شد، نکتهٔ دیگری هم حائز اهمیت و نیازمند توجه است: اینکه به‌هنگام رانندگی با زنجیر چرخ متصل‌شده به تایر چه مسائلی را باید مدنظر داشته باشیم. در این بخش از مطلب، توضیحات مختصری در این خصوص خواهیم داد.
به‌هنگام رانندگی با زنجیر چرخ، خوب به صداهایی که به گوش می‌رسند دقت کنید. اگر صدایی شبیه به برخورد دو قطعهٔ فلزی با یکدیگر به گوش‌تان خورد، سریعا خودرو را متوقف کنید. اگر زنجیر چرخ شل باشد یا در حین رانندگی قسمتی از آن باز شود، احتمال دارد دور برخی قطعات خودرو بپیچد و به آنها آسیب جدی برساند. برای جلوگیری از آسیب‌دیدن خودرو به‌هنگام رانندگی با زنجیر چرخ، این چند توصیه را در ذهن داشته باشید:
- از سرعت تقریبی ۴۰ کیلومتر بر ساعت تجاوز نکنید؛ در غیر این صورت، ممکن است به زنجیر چرخ یا خودرو آسیب وارد شود؛
- به‌هیچ‌عنوان بر روی جاده‌های خشک و معمولی رانندگی نکنید؛
- از گازدادن‌ها و ترمززدن‌های آنی و ناگهانی پرهیز کنید. قفل‌شدن ناگهانی تایرها یا چرخیدن سریع آنها ممکن است موجب آسیب شود.
انواع زنجیر چرخ
در این بخش از مطلب به‌صورت تیتروار انواع زنجیر چرخ موجود و قابل‌استفاده در ایران را معرفی می‌کنیم. به‌فراخور محدودهٔ قیمت و کارکردی که مدنظر دارید، می‌توانید از میان آنها مدل مناسب را انتخاب کنید.
| نوع زنجیر چرخ | قیمت تقریبی |
| زنجیر چرخ کمربندی (تسمهٔ یخ‌شکن) | ۱۰۰ هزار تومان |
| زنجیر چرخ پلیمری (ژله‌ای) | حدود ۲۳۰ هزار تومان |
| زنجیر چرخ تسمه‌ای یخ‌شکن | حدود ۸۰ هزار تومان |
| زنجیر چرخ ضربدری یا زنبوری | ۸۰ تا ۱۲۰ هزار تومان |
هرکدام از این زنجیر چرخ‌ها مزایا و معایب بخصوصی دارند که دانستن آنها در کنار بررسی قیمت‌ها می‌تواند در انتخابی هوشمندانه‌تر مؤثر باشد. به‌عنوان مثال می‌توان به این نکته اشاره کرد که استفاده از تسمه، پلیمر و ترکیبات دیگری نظیر اینها در مقایسه با فلز به‌کارگرفته‌شده در زنجیرهای قدیمی‌تر، امکان آسیب‌دیدن جلوبندی خودرو را کمتر می‌کند. نوع دیگری از زنجیرهای ابریشمی یا پارچه‌ای هم وارد بازار شده است که البته به‌خاطر نداشتن ترکیبات محکم و قیمت نسبتا بالا، چندان از آن استقبال نشده است. استفاده از این نوع زنجیرها بیشتر مناسب مسافت‌های کوتاه است.
توصیه‌ها و سؤالات متداول درباره نحوه بستن زنجیر چرخ و استفاده از آن
در این بخش از مطلب، توصیه‌هایی کلی درباره نحوه بستن زنجیر چرخ و به‌طور کلی استفاده از آن مطرح می‌کنیم و پس از آن، تعدادی از سؤالات متداول در این باره را بررسی خواهیم کرد.
توصیه‌های عمومی درباره نحوه بستن زنجیر چرخ و استفاده از آن
- تنها زمانی اقدام به بستن زنجیر چرخ کنید که ضخامت برف نشسته بر روی زمین حداقل معادل ۲٫۵ سانتی‌متر باشد. بهترین زمان برای بستن زنجیر چرخ در حین بارش شدید برف یا پس از آن است.
- استفاده از زنجیر چرخ در جاده‌های گلی هم رایج است؛ اما به‌محض واردشدن به جاده‌های معمولی آن را باز کنید (به‌منظور جلوگیری از آسیب‌رساندن به تایر و سطح جاده)؛
- حتما زنجیر چرخ را در تناسب با ابعاد تایر خودرو تهیه کنید. جانیفتادن مناسب زنجیر چرخ دور تایر می‌تواند منجر به تصادف شود. زنجیر چرخ مناسب در مقایسه با تایرهای زمستانی و یخ‌شکن کارکرد بهتری دارد، چراکه ضخیم‌تر است و تأثیر بیشتر و بهتری بر جلوگیری از لغزش و انحراف خودرو دارد؛
- سعی کنید همیشه زنجیر چرخ اضافی یا یدک همراه داشته باشید، به‌ویژه اگر در مناطق سردسیر و برف‌خیز زندگی می‌کنید. در این صورت اگر زنجیر مورداستفاده آسیب ببیند، مشکلی بابت تعویض آن نخواهید داشت؛
- فراموش نکنید که ابعاد درج‌شده بر روی بسته‌بندی‌های زنجیر چرخ‌ها تقریبی هستند. پس از متصل‌کردن آنها کمی با خودرو برانید و از جاافتادن مناسب آنها کسب اطمینان کنید. ممکن است پس از مدتی رانندگی، شیوهٔ قرارگیری زنجیر دور تایر تغییر کند و مثل قبل محکم نماند.
سؤالات متداول
آیا امکان استفاده از زنجیر چرخ بر روی تمامی مدل‌های خودرو وجود دارد؟
برای کسب اطلاع از این موضوع باید توصیه‌ها و نکات ارائه‌شده ازسوی شرکت‌های تولیدی خودرو را بررسی کنید. نوع تایر برخی مدل‌ها آنها را به گزینه‌های نامناسبی برای استفاده از زنجیر چرخ تبدیل می‌کند. دلایل مکانیکی دیگری هم هستند که امکان استفاده از زنجیر چرخ بر روی برخی مدل‌ها را محدود می‌کنند.
لزومی به استفاده از زنجیر چرخ بر روی خودروی مجهز به سیستم ترمز ضدقفل هست؟
بله. ترمز ضدقفل از لغزش چرخ‌های خودرو جلوگیری می‌کند؛ حال‌آنکه هدف استفاده از زنجیر چرخ، داشتن کنترل و تسلط بیشتر بر روی خودرو در جاده‌های برفی و یخی است.
آیا می‌توان از مدل‌های پارچه‌ای یا ابریشمی به‌عنوان جایگزینی برای مدل‌های فلزی، تسمه‌ای و … استفاده کرد؟
امکان استفاده از این مدل‌ها وجود دارد، اما کارایی آنها به خوبی مدل‌های محکم‌تر نیست، به‌ویژه زمانی که مدتی از نشستن برف روی جاده گذشته باشد و لایه‌های برف سفت شده باشد. مدل‌های پارچه‌ای برای خودروهایی مناسب است که امکان استفاده از انواع محکم‌تر زنجیر چرخ را ندارند.
ضخامت مناسب زنجیر چرخ چقدر است؟
به‌اندازه‌ای که فاصله کافی میان تایر و بدنه خودرو حفظ شود. خودروهای معمولی چهاردر بیشترین فاصله را بین تایر و بدنه دارند. این فاصله برای خودروهای شاسی‌بلند، وانت و مینی‌ون‌ها کمتر می‌شود. خودروهای اسپرت و آنهایی که شاسی‌شان پایین‌تر آورده شده است، کمترین فاصله را دارند و معمولا امکان استفاده از زنجیر چرخ در آنها وجود ندارد.
