معمولا کارشناسان روش‌های مختلفی را برای آموزش و یادگیری توصیه می‌کنند. یکی از روش‌هایی که طرف‌داران زیادی دارد و نتایج مفیدی داشته، روش یادگیری از طریق همیاری است. در این رویکرد آموزشی، گروه‌هایی متشکل از دو یا چند یادگیرنده برای حل مسائل، تکمیل تکالیف یا یادگیری مفاهیم جدید با هم کار می‌کنند. در این مقاله درباره اینکه یادگیری از طریق همیاری چیست و چه مزایایی دارد خواهید خواند.
یادگیری از طریق همیاری چیست؟
روش یادگیری از طریق همیاری به‌جای به خاطر سپردن حقایق و ارقام، افراد را فعالانه درگیر پردازش و ترکیب اطلاعات و مفاهیم می‌کند. یادگیرندگان با همکاری یکدیگر پروژه‌ها را انجام می‌دهند و با دفاع از مواضع خود، گوش‌دادن به دیدگاه‌های دیگر و بیان نظرات خود، در مقایسه با فردی که تک‌نفره کار می‌کند درک کامل‌تری به دست می‌آورند.
نظریه‌های یادگیری از طریق همیاری
تفاوت‌هایی بین نظریه‌های یادگیری از طریق همیاری وجود دارد، اما به‌طور کلی یادگیری همیارانه مبتنی بر این مفهوم است که یادگیری عملی طبیعی و اجتماعی است و یادگیری از طریق صحبت‌کردن، تلاش برای حل مشکلات و تلاش برای درک جهان رخ می‌دهد. در ادامه دو نمونه از اولین نظریه‌های یادگیری همیارانه را بررسی خواهیم کرد.
۱. نظریه توسعه اجتماعی ویگوتسکی
نظریه یادگیری اجتماعی لو ویگوتسکی بر اهمیت تعامل اجتماعی برای توسعه یادگیری و شناخت تأکید دارد. او معتقد بود که گروه و اجتماع عامل مهمی در فرایند ایجاد معنا و دانش است. نظریه ویگوتسکی یادگیری را از جنبه اجتماعی‌فرهنگی بررسی و استدلال می‌کند که رشد فردی بدون اطلاع از زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی اتفاق نمی‌افتد. او معتقد بود که صحبت‌کردن نقش مهمی در توسعه فکر ایفا می‌کند و گفت‌وگو با افراد آگاه‌تر، درک و شناخت را بهبود می‌دهد.
۲. نظریه رشد شناختی پیاژه
ژان پیاژه تلاش کرد که بفهمد نوزادان و کودکان چگونه درک خود از دنیا را توسعه می‌دهند و چگونه می‌توانند از عقل و اندیشه برای ایجاد فرضیه‌ها استفاده کنند. بر اساس فرضیه او کودکان هرچه بیشتر رشد می‌کنند، دنیای اطراف خود را درست‌تر درک می‌کنند و متوجه تفاوت‌های درک خود با تجربیاتشان می‌شوند، سپس با سازمان‌دهی مجدد فرایندهای ذهنی‌شان این اختلافات را اصلاح می‌کنند. به‌اعتقاد پیاژه فرایندهای جذب و تطبیق نیازمند یادگیرنده‌ای فعال هستند، زیرا کودک باید دنبال کشف مهارت‌های حل مسئله باشد. در این فرایند کودک برای یادگیری باید با محیط‌های فیزیکی و اجتماعی تعامل داشته باشد.
مزایای یادگیری از طریق همیاری
حالا که این روش یادگیری را تعریف کردیم، می‌خواهیم بررسی کنیم که اصلا چرا باید از این روش استفاده کنیم. یادگیری از طریق همیاری هم مزایای فوق‌العاده‌ای برای گروه دارد و هم برای خود فرد. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای این روش را معرفی می‌کنیم.
۱. مهارت‌های خودمدیریتی و رهبری را توسعه می‌دهد
هنگامی که افراد برای دستیابی به یک هدف مشترک همکاری می‌کنند، به آنها فرصت داده می‌شود مهارت‌های خود را توسعه بدهند. افراد در روش یادگیری از طریق همیاری یا یادگیری همیارانه، مجبور به سازمان‌دهی و تخصیص و آموزش هستند و این‌طوری یاد می‌گیرند چگونه خود و دیگران را مدیریت و در عین حال به شیوه‌ای سازنده رهبری کنند.
۲. مهارت‌ها و دانش کارکنان را افزایش می‌دهد
هنگامی که کارکنان یک سازمان در یادگیری همیارانه شرکت می‌کنند، طیف وسیعی از مهارت‌ها و دانش خود را توسعه می‌دهند. آنها نه‌تنها مهارت‌های فعلی خود را با آموزش‌دادن به دیگران تقویت می‌کنند، بلکه مهارت‌های جدیدی را از سایر افراد یاد می‌گیرند. این امر نیاز به آموزش رسمی را کاهش می‌دهد و در عین حال افراد را تشویق می‌کند که مدام در پی کسب مهارت در مفاهیم شناخته‌شده باشند و با مفاهیم جدید درگیر شوند.
یکی از مهارت‌های مهمی که در این روش تقویت می‌شود، مهارت گوش‌دادن است. در این شرایط فرد باید تمام نظرات را خوب گوش و آنها را بررسی کند. بر اساس پژوهش‌ها، وقتی فردی در معرض دیدگاه‌های گوناگون، به‌ویژه از سوی افرادی با پیشینه‌های گوناگون، قرار می‌گیرد، بهتر می‌آموزد.
۳. روابط گروه‌ها و بخش‌ها را بهبود می‌بخشد
معمولا زمانی که افراد انفرادی آموزش می‌بینند یا کار می‌کنند، توانایی برقراری ارتباط و کار گروهی برایشان دشوار می‌شود. در روش یادگیری همیارانه افراد خوب صحبت‌کردن در مقابل مخاطبان را یاد می‌گیرند، ایده‌ها را به چالش بکشند و چارچوبی از ایده‌ها را در ارتباط با دیگران بسازند. تقویت این مهارت‌ها هم از نظر اجتماعی و هم در محل کار به افراد کمک می‌کند. یادگیری همیارانه افراد را وادار می‌کند ارتباطات جدید ایجاد کنند و راه‌هایی برای کار با یکدیگر پیدا کنند. این مزیت به‌ویژه می‌تواند برای سازمان‌هایی که دورکاری می‌کنند مفید باشد، زیرا ایجاد ارتباطات قوی بین همکاران دورکار کمی دشوارتر است.
۴. کسب و حفظ دانش را بهبود می‌بخشد
مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از یادگیری همیارانه یا مشارکتی می‌تواند منجر به افزایش مشارکت و حفظ بهتر دانش شود. فرایند یادگیری از طریق همیاری به شرکت‌کنندگان اجازه می‌دهد دقیق‌تر فکر کنند و اطلاعاتی که دارند یا اطلاعاتی که کسب می‌کنند برایشان ماندگارتر شوند.
۵. بازدهی عملکرد افراد را افزایش می‌دهد
کارمندانی که فرصت یادگیری مهارت‌های جدید به آنها داده می‌شود، رضایت شغلی بیشتری دارند و کمتر دنبال فرصت‌های شغلی دیگر می‌گردند. کارکنان راضی بهره‌وری بیشتری دارند و این بهره‌وری را با کارایی و بازدهی بیشتر نشان می‌دهند.
۶. یادگیری را فرایندی فعالانه می‌کند
در روش یادگیری از طریق همیاری، یادگیرنده باید افکار خود را سازمان‌دهی و یک استدلال منسجم برای بیان نظر خود ارائه کند که بتوان از آن دفاع و دیگران را متقاعد کرد درست است. این مشارکت فعال به این معنی است که فرد دانش بیشتری کسب می‌کند و یادگیری فرایندی فعالانه می‌شود.
۷. نحوه تفکر انتقادی و سریع را آموزش می‌دهد
در روش یادگیری همیارانه فرد باید سریع پاسخ‌ها را ترکیب کند و اگر متوجه شد که استدلال طرف مقابل نادرست است، ایده‌های خود را در همان لحظه تنظیم کند. به عبارت دیگر، فرد یاد می‌گیرد با تفکر انتقادی در حالی که اطلاعات جدید را دریافت می‌کند و دیدگاه خود را با معرفی ایده‌های جدید تنظیم می‌کند، انتقادی و سریع فکر کند.
نمونه‌هایی از فعالیت‌های یادگیری همیارانه
روش‌های زیادی برای تقویت یادگیری مشارکتی در یک سازمان وجود دارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
۱. حل‌کردن گروهی مشکلات
گروه‌های مختلف را دور هم جمع کنید و مشکلی را برای حل‌کردن به آنها ارائه بدهید. نتایجی مطلوب را هم مشخص کنید و سپس اجازه بدهید افراد با هم کار کنند. در پایان، گروه‌ها باید نتیجه کارشان ارائه بدهند، انتخاب‌های خود را توجیه کنند و برنامه‌های خود را برای انجام کار توضیح بدهند.
۲. توسعه محصولات جدید
وقتی نوبت به توسعه محصولات جدید می‌رسد، یادگیری همیارانه می‌تواند بی‌نظیر باشد. گروه‌ها می‌توانند برای شناسایی جایگاه‌های مرتبط و ایجاد مفاهیم محصول با یکدیگر همکاری کنند. پس از ارائه محصولات خود، یک جلسه پرسش و پاسخ می‌تواند به توسعه بیشتر این ایده کمک کند، زیرا آنها از ایده‌های خود دفاع می‌کنند و به انتقادات پاسخ می‌دهند.
۳. توضیح مفاهیم برای سایر بخش‌ها
از افراد هر بخش بخواهید که با ارائه توضیحاتی کار بخش‌شان را به بخش‌های دیگر آموزش بدهند. آنها باید کارهایی را که انجام می‌دهند برای دیگران توضیح بدهند و درباره برخی از مسائل جاری صحبت کنند. مزیت چنین کاری این است که می‌توانید یک جلسه پرسش و پاسخ ترتیب بدهید و از افراد بخش‌های دیگر بخواهید برای کمک به حل مسائل جاری این بخش، از تجربیات خود صحبت کنند.
سخن پایانی
در این مقاله با مفهوم یادگیری از طریق همیاری آشنا شدیم و متوجه شدیم که یادگیری همیارانه در هر سن و سالی می‌تواند مزیت‌های خاص خودش را داشته باشد. نظر شما چیست؟ آیا تجربه‌ای در زمینه یادگیری همیارانه و مشارکتی دارید؟ خوشحال می‌شویم که نظرات و تجربیات شما را در این زمینه بدانیم. می‌توانید از قسمت ارسال دیدگاه تجربیات ارزشمندتان را با ما و مخاطبان عزیز چطور در میان بگذارید.
