طب آیورودا چیست؟ گیاهان و ادویه‌های رایج در این طب سنتی را بشناسید
طب آیورودا (Ayurveda) یکی قدیمی‌ترین روش‌های درمانی جهان است که تمام بدن را در بر می‌گیرد. این روش درمانی ۳۰۰۰ سال پیش در هند ایجاد شد. بر اساس آموزه‌های آیورودا، سلامت به تعادل ظریفی بین ذهن و بدن و روح بستگی دارد. هدف اصلی این طب تقویت سلامتی است نه مبارزه با بیماری. در ادامه، با انواع مختلف گیاهان دارویی آیورودا و اثرات آنها بر سلامتی آشنا می‌شوید. ادامه مقاله را از دست ندهید.
آیورودا چیست؟
آیورودا یکی از علوم کهن هندی است که با استفاده از تعادل ذهن و بدن و روح، باعث بهبود و تقویت سلامتی می‌شود. گیاهان دارویی آیورودا کاربردهای زیادی دارند، مثلا:
- پاکسازی بدن؛
- مقاومت در برابر بیماری؛
- حفظ تعادل ذهن و بدن و روح.
هدف طب آیورودا پیشگیری از بیماری با برقراری تعادل است نه اینکه با بیماری مقابله کند. باید بدانید افرادی که از این طب استفاده می‌کنند، فقط گیاهان دارویی آیورودا را به کار نمی‌برند. این گیاهان فقط بخشی از این روش درمانی سنتی‌اند و موارد زیر نیز معمولا با آیوردا همراه می‌شوند:
- رژیم غذایی آیوردا؛
- یوگا؛
- ماساژ؛
- رایحه‌درمانی یا آروماتراپی؛
- روغن‌ها و ادویه‌های درمانی.
گیاهان دارویی آیورودا
بیش از ۶۰۰ ترکیب گیاهی و ۲۵۰ داروی تک‌گیاه در درمان‌های آیورودا وجود دارد. این روش‌های درمانی بر اساس اثرشان بر سلامت دسته‌بندی می‌شوند، مثلا دسته مسکن‌ها یا داروهای انرژی‌زا. در ادامه مهم‌ترین گیاهان دارویی آیورودا را به شما معرفی می‌کنیم.
۱. جینسینگ هندی یا آشواگاندها
جینسینگ هندی نوعی گیاه کوچک چوبی است که در هند و شمال آفریقا رشد می‌کند. ریشه و میوه‌های این گیاه برای تهیه یکی از محبوب‌ترین داروهای گیاهی آیورودا استفاده می‌شوند. این دارو به بدن شما کمک کند استرس را بهتر تحمل کند. بر اساس تحقیقات، جینسینگ هندی هورمون کورتیزول را کاهش می‌دهد، هورمونی که به‌دلیل استرس شدید و طولانی‌مدت از غدد فوق‌کلیوی ترشح می‌شود.
این داروی گیاهی برای درمان اختلالات استرس و اضطراب نیز کاربرد دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که جینسینگ هندی میتواند باعث افزایش رشد ماهیچه، حافظه و باروری در مردان شود و قند خون را نیز بکاهد. البته برای اثبات این فواید تحقیقات بیشتری لازم است. همچنین عده‌ای اعتقاد دارند که این دارو میتواند باعث کاهش التهاب و تقویت سیستم ایمنی شود.
۲. کندر
کندر که از صمغ درخت کندر به دست می‌آید، میتواند باعث کاهش التهاب شود. بر اساس تحقیقات انجام‌شده روی حیوانات، این گیاه میتواند به‌اندازه یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی مؤثر باشد، اما عوارض جانبی کمتری بر جای بگذارد.
این گیاه دارویی میتواند باعث کاهش درد، تقویت حرکت و افزایش دامنه حرکات افراد مبتلا به آرتروز و روماتیسم شود. همچنین این دارو با ورم لثه مبارزه می‌کند و میتواند از عفونت‌های دهانی پیشگیری کند.
خواص دیگر کندر عبارت‌اند از:
- بهبود هضم غذا در افراد مبتلا به زخم روده بزرگ و بیماری کرون (که موجب التهاب روده می‌شود)؛
- بهترشدن تنفس افرادی که به آسم مزمن مبتلا هستند.
۳. اطریفل یا تریفالا (Triphala)
اطریفل دارویی گیاهی از دسته آیورودا است که شامل ۳ میوه کوچک دارویی می‌شود:
- آملا یا انگورفرنگی هندی؛
- بیب‌هیتاکی؛
- هاریتاکی.
آزمایش‌های انجام‌شده روی حیوانات نشان می‌دهند که تریفالا باعث کاهش التهاب ناشی از آرتروز و همچنین پیشگیری و کاهش رشد بعضی سرطان‌ها می‌شود.
این گیاه دارویی همچنین مسهلی طبیعی است و میتواند باعث کاهش یبوست، درد شکم و نفخ شود و عملکرد روده‌ها را بهبود ببخشد. علاوه بر این موارد، تریفالا میتواند از تجمع جرم دندان و رشد باکتری در دهان جلوگیری کند و باعث کاهش التهاب لثه شود.
۴. براهمی (Brahmi)
تحقیقات اثبات کرده‌اند که گیاه براهمی میتواند به‌اندازه داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی در کاهش التهاب شدید مؤثر باشد. این گیاه دارویی میتواند باعث افزایش یادگیری، توجه، حافظه و درک اطلاعات شود و همچنین علائم بیماری ADHD را کاهش دهد، علائمی مانند:
- بی‌توجهی؛
- تصمیم‌گیری ناگهانی؛
- اختیار اندک بر اعمال؛
- بی‌قراری.
بعضی تحقیقات نشان می‌دهند که براهمی میتواند تأثیر مثبتی بر سازگاری داشته باشد، یعنی عکس‌العمل بدن به استرس و اضطراب را بهبود ببخشد.
۵. زیره سبز
زیره سبز که از ادویه‌های دارویی مدیترانه‌ای و جنوب‌غربی آسیاست، از دانه‌های گیاه زیره به دست می‌آید. این ادویه میتواند آنزیم‌های گوارشی را تقویت کند و ترشح صفرا را از کبد افزایش دهد که باعث تجزیه آسان‌تر چربی می‌شود. بنا بر تحقیقات، زیره در کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر مثل درد شکمی و نفخ نیز نقش دارد.
علاوه بر این موارد، زیره میتواند از دیابت نوع ۲ پیشگیری کند. این ادویه قند خون را پایین می‌آورد و حساسیت به انسولین را بهبود می‌بخشد. همچنین میتواند با افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد، از بیماری‌های قلبی پیشگیری کند. زیره میتواند خطر عفونت‌های غذایی را کاهش دهد و از رشد بعضی باکتری‌ها جلوگیری کند.
۶. زردچوبه
ادویه زردچوبه که رنگ و بوی منحصربه‌فردی به غذاهای ایرانی می‌دهد، به‌دلیل اثرات قوی آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی خود داروی محبوبی است. این ادویه میتواند از بسیاری از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مؤثرتر باشد و هیچ یک از مضرات آنها را ندارد.
همچنین زردچوبه میتواند باعث پیشگیری از بیماری قلبی شود و این کار را با افزایش جریان خون انجام می‌دهد. این تأثیر تا حدی با ورزش‌کردن و استفاده از بعضی داروها برابری می‌کند. زردچوبه میتواند عملکرد مغز را نیز تقویت کند و باعث پیشگیری از بیماری‌هایی مانند آلزایمر و افسردگی شود.
۷. ریشه شیرین‌بیان
تحقیقات نشان می‌دهند که ریشه شیرین‌بیان میتواند باعث کاهش التهاب شود و با ویرو‌س‌ها و باکتری‌ها مبارزه کند. این گیاه دارویی در بهبود گلودرد و سلامت دهان و همچنین کاهش خرابی دندان نقش مهمی دارد. شیرین‌بیان میتواند باعث پیشگیری از سوزش سر معده، نفخ، تهوع و زخم معده شود. اگر شیرین‌بیان روی پوست استفاده شود، علائم تحریک پوستی مثل قرمزی، خارش و تورم را کاهش می‌دهد.
۸. گیاه آب‌قاشقی (Gotu kola)
آب‌قاشقی یکی دیگر از گیاهان دارویی محبوب طب آیورودا است. این گیاه دارویی از گیاهی بی‌مزه و بی‌بو با برگ‌های سبز بادبزنی گرفته می‌شود که درون و اطراف آب رشد می‌کند. تحقیقی نشان می‌دهد که پس از سکته مغزی، آب‌قاشقی میتواند باعث تقویت حافظه شود.
علاوه بر این، این گیاه دارویی میتواند باعث کاهش استرس، اضطراب و افسردگی شود. همچنین آب‌قاشقی میتواند از ترک‌های پوستی پیشگیری کند، واریس را کاهش دهد، سرعت التیام زخم‌ها را بهبود ببخشد و اگزما را از بین ببرد.
۹. خیارچنبر تلخ (Bitter melon)
خیارچنبر تلخ از خانواده کدو سبز، کدو تنبل، کدوحلوایی و خیار است. این گیاه در غذاهای آسیایی به کار می‌رود و سرشار از مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌های قوی است. خیارچنبر تلخ میتواند قند خون را کاهش دهد و باعث تقویت ترشح هورمون انسولین شود که میزان قند را تنظیم می‌کند.
اگر برای تنظیم قند خون خود از انسولین استفاده می‌کنید، پیش از اضافه‌کردن خیارچنبر تلخ به رژیم غذایی خود، با پزشک مشورت کنید. با این کار از پایین‌آمدن بیش از حد قند خون جلوگیری می‌کنید.
۱۰. هل
هل که ملکه ادویه‌ها نیز نامیده می‌شود، همیشه بخش مهمی از طب کهن آیورودا بوده است. پودر هل میتواند باعث کاهش فشار خون شود. همچنین استنشاق روغن هل می‌توان باعث افزایش ورود اکسیژن به ریه‌ها در هنگام ورزش شود.
هل میتواند در برابر باکتری هلیکوباکتر پیلوری محافظت ایجاد کند که از عوامل شایع زخم معده به شمار می‌رود. همچین در کاهش زخم‌های گوارشی و حتی نابودی آنها نیز تأثیر چشمگیری دارد.
نکات احتیاطی استفاده از طب آیورودا
- استفاده از گیاهان دارویی و ادویه‌های طب آیورودا معمولا در مقادیر کم برای طمع‌دهی و پخت غذا امن است. با این حال، بیشتر تحقیقات درباره خواص آنها روی مقادیر بیشتر انجام شده است.
- استفاده از مقادیر زیاد این گیاهان برای بچه‌ها، زنان باردار و زنانی که به کودک شیر می‌دهند مناسب نیست. همچنین افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند یا داروهای خاصی مصرف می‌کنند باید با پزشک خود مشورت کنند.
- باید توجه داشته باشید که بر تولید و توزیع ادویه‌ها و گیاهان دارویی نظارت کمی وجود دارد. همین مسئله موجب شده که با مواد خطرناکی مانند فلزات سنگین ترکیب شوند. بنابراین حتما گیاهان را از جاهای معتبر تهیه کنید.
سخن پایانی
گیاهان دارویی و ادویه‌های آیورودا همواره در طول تاریخ بخش مهمی از طب سنتی هند بوده‌اند. شواهد علمی زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند این طب میتواند بر پیشگیری از دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی تأثیر چشمگیری داشته باشد.
استفاده از گیاهان دارویی ذکرشده برای طعم‌دادن به غذا و چای تأثیر مثبتی بر سلامت‌تان دارد. با این حال استفاده بیش از حد از گیاهان طب آیورودا برای همه مناسب نیست و باید با مشورت پزشک انجام شود.
