برای بیشتر مردم اعتیاد به خرید کردن با تصویر زنی جوان همراه است که شاد و سرخوش خرید می‌کند، در حالی که همیشه هم این‌طور نیست. اعتیاد به خرید کردن یکی از انواع اعتیادهای اجتماعی است که همه ممکن است گرفتارش شوند. مهم‌ترین دلیل این اختلال رفتاری تبلیغاتی است که ما را احاطه کردهاند. متأسفانه در بیشتر جوامع، مصرف‌گرایی و میل به خرید به نوعی ارزش تبدیل شده است. اما این اختلال روانی ممکن است در زندگی مردم مشکلات جدی مثل بحران‌های مالی یا مسائل خانوادگی ایجاد کند. در این مقاله، نشانه‌ها و دلایل این شکل از اعتیاد را با هم مرور می‌کنیم، سپس راهکارهایی برای رهایی از آن معرفی خواهیم کرد.
از کجا بفهمیم به خریدکردن معتاد شده‌ایم؟
مصرف‌گرایی مسئله جدیدی نیست. اعتیاد به خرید کردن از اوایل قرن نوزدهم شناخته و در اوایل قرن بیستم به‌عنوان اختلال روانی معرفی شد. افرادی که به این معضل دچار می‌شوند معمولا زمان و پول بیشتری هدر می‌دهند و به‌محض ورود به منزل، احساس پوچی و نارضایتی رهایشان نمی‌کند. برای مقابله با این معضل باید ابتدا نشانه‌هایش را بشناسیم. مهم‌ترین نشانه‌های اعتیاد به خرید کردن عبارت‌اند از:
- همیشه مشغول خرید بودن؛
- خرید اقلام غیرضروری؛
- ناتوانی در برابر وسوسه خریدکردن؛
- احساس سرخوشی پس از خرید؛
- افزایش مشکلات مالی ناشی از خرید بیش از حد؛
- احساس گناه یا عذاب وجدان بعد از خریدکردن؛
- افزایش خریدهای آنی با مبالغ بالا؛
- شرم، خجالت و تلاش برای پنهان‌کردن این رفتارها؛
- خریدکردن برای پرکردن خلأهای ناشی از تنهایی یا غم و اندوه؛
- همراه‌شدن این اختلال با سایر اختلال‌های روانی مثل هیپومانیا یا اختلال دوقطبی.
بسیاری از مردم اغلب در مواقعی مثل تعطیلات یا تولد عزیزانشان ولخرجی می‌کنند. این موضوع را نباید با اعتیاد به خرید کردن اشتباه بگیریم. اگر هر چند وقت یک بار ولخرجی می‌کنید، به این معنی نیست که به اختلال خرید وسواسی دچار شده‌اید. در واقع اعتیاد به خرید به میزان پولی که خرج می‌شود ربطی ندارد، بلکه با میزان پریشانی فرد و پیامدهای نامطلوب برای او مرتبط است.
ارتباط اعتیاد به خریدن کردن با مشکلات دیگر
برخی تحقیقات نشان می‌دهند افراد معتاد به خریدکردن بیشتر از بقیه در معرض سایر اعتیادهای رفتاری هستند. سایر اعتیادهای رفتاری که این گروه ممکن است به آن دچار شوند، عبارت‌اند از:
- اعتیاد به شرط‌‌بندی و قمار؛
- اعتیاد جنسی؛
- وابستگی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی؛
- اعتیاد به بازی‌های آنلاین.
دلایل اعتیاد به خرید کردن
دلیل این اختلال روانی دقیقا مشخص نیست، اما کارشناسان معتقدند همان عواملی که در سایر اعتیادها نقش دارند، ممکن است در ایجاد اختلال‌های رفتاری مثل اعتیاد به خرید کردن هم مؤثر باشند. البته از تأثیر عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و شخصیتی هم نباید غافل بود. مهم‌ترین دلایل اعتیاد به خرید کردن را در ادامه مطرح کرده‌ایم.
۱. سیستم پاداش مغز
خریدکردن ممکن است سیستم‌های پاداش مغز را فعال کند و همیشه برای افزایش لذت زندگی حس کنیم که باید حتما چیزی بخریم. فعالیت‌های لذت‌بخش مثل خریدکردن، غذاخوردن یا رابطه جنسی مرکز پاداش مغز را فعال می‌کنند و باعث ترشح دوپامین می‌شود.
دوپامین انتقال‌دهنده‌ای عصبی است که باعث ایجاد حس لذت می‌شود. با گذشت زمان، این انتقال‌دهنده عصبی برای ترشح هورمون‌های شادی‌بخش بیشتر از قبل به تحریک نیاز دارد. در نتیجه چرخه‌ای از رفتارهای اجباری ایجاد می‌شود که فرد نمی‌تواند آن را مهار کند.
۲. مقابله با مشکلات دیگر
بسیاری از افراد معتاد به خرید این کار را برای مقابله با مشکلاتی همچون استرس انجام می‌دهند. آنها آن‌قدر خرید می‌کنند تا به بقیه جوانب زندگی‌شان هم آسیب وارد شود. اختلال وسواس خرید ممکن است به مشکلاتی مثل اختلافات زناشویی، مسائل کاری یا مشکلات تحصیلی منجر شود. با وجود این، کسانی که به این معضل مبتلا شده‌اند در مدیریت مخارج و خرج‌کردن پول مشکل دارند.
۳. ویژگی‌های شخصیتی
ناتوانی در مهار میل به خریدکردن از الگویی شخصیتی ناشی می‌شود. کسانی که نمی‌توانند میلشان به خرید را مهار کنند اغلب اعتمادبه‌نفس پایین دارند. آنها به‌راحتی تحت‌تأثیر دیگران قرار می‌گیرند و با اینکه معمولا تنها و منزوی‌اند، با بقیه مهربان هستند و رفتارشان دلسوزانه و مؤدبانه است. در واقع خریدکردن آنها را قدر می‌سازد که راحت‌تر با بقیه ارتباط برقرار کنند.
علاوه بر این، پژوهش‌ها نشان می‌دهند کسانی که با اعتیاد به خرید کردن دارند و کسانی که به سایر انواع اعتیاد دچارند، ویژگی‌های رفتاری مشابه دارند. از جمله:
- آسیب‌گریزی؛
- نوجویی؛
- اصرار بر انجام فعالیت‌های اعتیادآور؛
- وابستگی.
نتایج یکی از مطالعات تحقیقی درباره اختلال خرید وسواسی نشان می‌دهد افرادی که به این مشکل دچار می‌شوند:
- اغلب کنجکاوند؛
- به‌راحتی خسته و کسل می‌شوند؛
- دنبال محرک‌های جدید هستند؛
- بدبین و نگران آینده هستند؛
- همیشه درگیر احساسات منفی مثل اضطراب و افسردگی هستند.
۴. مادی‌گرایی
افراد دچار مادی‌گرایی با خریدن اشیای گران‌قیمت و تأیید دیگران موقعیت خود را حفظ می‌کنند. این افراد بیش از سایرین دچار خیال‌بافی می‌شوند و مثل بقیه معتادان نمی‌توانند در برابر وسوسه‌ها مقاومت کنند.
این افراد بیشتر از بقیه تحت‌تأثیر تبلیغاتی هستند که ما را احاطه کردهاند. در واقع بعضی از تکنیک‌های بازاریابی برای تحریک خرید آنی و به‌ویژه ترغیب افرادی است که اعتیاد به خرید کردن دارند.
۵. خریددرمانی
خریددرمانی راهی برای لذت‌بردن از زندگی و فرار از احساسات منفی است. بعضی از مردم معتقدند که با خریددرمانی می‌توان از مشاوره و روان‌درمانی بی‌نیاز شد، در حالی که این دیدگاه درست نیست. خریدکردن می‌تواند جلوی بعضی از احساسات منفی را بگیرد، اما مشکلی را حل نمی‌کند. معمولا آنچه در این مواقع می‌خریم جزو اقلام غیرضروری زندگی‌مان هستند و مبلغی که برای آن پرداخته‌ایم ممکن است سایر مشکلات زندگی‌مان را حل کند.
چرا اعتیاد به خرید آنلاین جذاب‌تر است؟
تحقیقات نشان می‌دهد که خرید آنلاین برای کسانی که به اختلال خرید وسواسی دچارند جذابیت بیشتری دارد. این نوع اعتیاد نیازی به رویارویی با کسی ندارد و افراد احساس ناشناس‌بودن می‌کنند. مهم‌ترین دلایل علاقه به خرید آنلاین عبارت‌اند از:
- بدون اینکه دیده شویم خرید می‌کنیم؛
- هنگام خرید نیازی به تعاملات اجتماعی نیست؛
- جذاب‌تر است؛
- جست‌وجوی محصولات متنوع و یافتن اطلاعات مربوط به آنها راحت‌تر است.
خرید آنلاین مثل بازی‌های آنلاین و سایر فعالیت‌های اینترنتی اعتیادآور است. این اعتیاد به اینترنت و بازی‌ها هنوز به رسمیت شناخته نشده‌اند، اما دلیل نمی‌شود که نادیده‌شان بگیریم یا مشکل‌ساز نباشند. اعتیاد به خرید آنلاین هم مثل اعتیاد به خرید کردن به مشکلات مالی و کاهش کیفیت زندگی منجر می‌شود و باید به آن توجه کرد.
مشکلات دیگری که با اعتیاد به خرید اشتباه گرفته می‌شوند
خرید اجباری یا اختلال وسواس خرید صدها سال است که به‌عنوان اختلالی روانی شناخته شده است. با وجود این، اعتیاد به خرید کردن هنوز به رسمیت شناخته نشده و افراد دچار این مشکل را با سایر روش‌های درمانی مداوا می‌کنند. مثلا برخی معتقدند که اعتیاد به خرید کردن را باید نوعی اختلال وسواسی اجباری (OCD) یا نوعی اختلال دوقطبی دانست. هرچند ویژگی‌های رفتاری این نوع اختلال‌ها شبیه اعتیاد به خرید کردن است، نباید آنها را با هم اشتباه گرفت.
به‌عقیده برخی از کارشناسان، این نوع اختلال‌های رفتاری باید تحت عنوان اختلال کنترل تکانه مداوا شوند. این اختلال مربوط به کسانی است که نمی‌توانند در برابر رفتارهای آسیب‌زا مقاومت کنند و فقط با انجام آن کارها آرام می‌شوند.
چطور مشکل را حل کنیم؟
برای حل مشکل اعتیاد به خرید کردن راه‌های زیادی وجود دارد. در ادامه، مؤثرترین روش‌های مقابله با این معضل را مرور می‌کنیم.
۱. سرگرمی‌های جدید پیدا کنید
بیشتر افراد از خرید برای رفع کسالت یا استرس استفاده می‌کنند. اگر شما هم جزو این دسته هستید، سعی کنید روش‌های جایگزین پیدا کنید. به‌جای خرید، یوگا را امتحان کنید. این ورزش نه‌تنها برای رفع استرس عالی است، بلکه فعالیتی سرگرم‌کننده و سالم هم هست که می‌توانید آن را به‌تنهایی یا همراه دوستانتان انجام دهید.
۲. فقط به فهرست خریدتان توجه کنید
قبل از خرید از فروشگاه، فهرست خرید تهیه کنید. چیزهایی را که نیاز دارید روی کاغذ بنویسید و در فروشگاه فقط به همین فهرست توجه کنید.
۳. از خانواده یا دوستانتان کمک بخواهید
موقع خرید از دوستانتان بخواهید که با شما همراه شوند. خریدکردن همراه خانواده و دوستان به شما کمک می‌کند رفتارتان را کنترل و کمتر از همیشه خرج کنید. حتی بعضی مواقع می‌توانید از اعضای خانواده خواهش کنید که اقلام ضروری را بخرند.
۴. از کارت‌های اعتباری استفاده نکنید
سعی کنید همیشه نقدی خرید کنید و کارت‌های اعتباری را فقط برای مواقع ضروری کنار بگذارید. اگر مقدار محدودی پول نقد در کیف پولتان داشته باشید، احتمال اینکه ولخرجی کنید بسیار کمتر خواهد بود.
۵. از فروشگاه‌های اینترنتی دوری کنید
وجود فروشگاه‌های آنلاین باعث شده است هر زمان و هر جایی راحت خرید کنیم. خرید اینترنتی به خودی خود بد نیست، اما برای افرادی که دچار اعتیاد به خرید کردن هستند کار را سخت‌تر می‌کند. بنابراین اگر گرفتار چنین مشکلی هستید، بهتر است همین حالا اپلیکیشن‌های این فروشگاه‌ها را از گوشی‌تان پاک و عضویت‌تان را لغو کنید. برای خرید از این فروشگاه‌ها می‌توانید از رایانه استفاده کنید. این‌طوری دسترسی‌تان به این فروشگاه‌ها محدودتر می‌شود.
سخن پایانی
اعتیاد به خرید کردن ممکن است به‌اندازه سایر انواع اعتیاد آزاردهنده باشد، اما نباید امیدتان را از دست بدهید. هر زمان که بخواهید می‌توانید از کارشناسان سلامت روان کمک بخواهید. هیچ‌وقت فراموش نکنید که شما فرد ارزشمندی هستید و میزان دارایی‌تان اهمیتی ندارد.
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
