کتاب های تاریخی که باید خواند

صحبت از کتاب تاریخی خاطره کلاس‌های خسته‌کننده تاریخ در دوران مدرسه را برایتان تداعی می‌کند؟ خب احتمالا تاریخ را آن‌طور که باید درک نکرده‌اید. البته نگران نباشید، چون در این مقاله فهرستی از بهترین، سرگرم‌کننده‌ترین و خواندنی‌ترین کتاب های تاریخی را معرفی می‌کنیم. این فهرست کشورها و دوره‌های تاریخی مختلف و ظهور و سقوط امپراتوری‌های بزرگ را دربرمی‌گیرد. فرقی ندارد چقدر اطلاعات تاریخی دارید، به‌ هر حال در این فهرست کتاب تاریخی مناسبتان را پیدا می‌کنید.

تاریخ عمومی

اگر دنبال دسته‌ای از کتاب های تاریخی هستید که تصویری گسترده‌تر را ارائه می‌دهند، این فهرست به دردتان می‌خورد. این کتاب‌ها لحظات و رویدادهایی را به تصویر می‌کشند که پیوند میان قاره‌ها، فرهنگ‌ها و دوره‌های تاریخی بوده‌اند. همچنین در این کتاب‌ها مفهوم انتزاعی و نظری تاریخ را هم خواهید یافت.

۱. تاریخ چیست؟

ادوارد هالت کار با مجموعه ۱۴جلدی «تاریخ شوروی» به شهرت رسید. در آن زمان، تاریخ‌نگاران اثرش را به‌شدت نقد و او را به «نسبی‌گرایی خطرناک» متهم کردند، اما در حال حاضر یکی از منابع اصلی مورخان به‌ شمار می‌رود. نویسنده در این کتاب تعریف دقیقی از دانش تاریخی و آنچه ما به‌عنوان تاریخ می‌شناسیم ارائه می‌دهد و جانب‌داری مورخان را دقیق و استادانه نقد می‌کند. او مفاهیمی مانند واقعیت، علم، اخلاق، فردگرایی و جامعه را هم بررسی می‌کند. حالا شاهکارِ ادوارد هالت کار منبع درسی بسیاری از دانشگاه‌های مطرح جهان است.

۲. شرق‌شناسی

ادوارد سعید یکی از برجسته‌ترین اندیشمندان سیاسی و مورخان خاورمیانه است. او اصطلاح «شرق‌شناسی» را برای توصیف تصور اغلب ساده‌انگارانه و تمسخرآمیزِ غرب از شرق ابداع کرد. در این کتاب، مفهوم شرق‌شناسی و کاربردش برای درک روابط میان قدرت‌های جهانی در شرق و غرب شرح داده شده است. هرچند به‌نظر بسیاری از خوانندگان فهم این کتاب چندان ساده نیست، نگران شهرت هولناک این کتاب نباشید. خواندن این کتاب باعث می‌شود که تاریخ جهان را از زاویه‌ای ببینید که تا به‌ حال به آن فکر نکرده‌اید.

۳. دروغ‌هایی که معلمم به من آموخت

در این کتاب تاریخ جهان از تمام ناگفته‌های تاریخ آمریکا صحبت شده است. لوون با تمرکز بر جنگ داخلی آمریکا، سرگذشت بومیان این قاره و ماجرای تجارت برده در اقیانوس اطلس تلاش کرده است که بررسی کند چرا همیشه ساکنان سفیدپوست آمریکا قهرمان و بقیه غیرمتمدن و وحشی نشان داده شده‌اند. مطالعه این کتاب برای کسانی که می‌خواهند پیش‌فرض‌هایشان درباره تاریخ آمریکا و جایگاه برتر قهرمانان آمریکایی را به چالش بکشند ضروری است.

۴. تاريخچه تقريبا همه‌چيز

تا به‌ حال حدود ۱۶میلیون نسخه از این کتاب در سراسر جهان فروخته شده است. برایسُن به سفرنامه‌های مستندش از گوشه‌وکنار دنیا و تفکراتش درباره تنوع فرهنگ جهانی معروف است. او در ابتدا سفرنامه‌نویس بود، اما به تاریخ‌نگاری روی آورد. کتابش هم راجع به اکتشافات علمی جامعه بشری در گذشته است. این کتاب همه‌چیز را نقل می‌کند، از نظریه کوانتوم گرفته تا انقراض‌های بزرگ. برایسن در این کتاب با شوخ‌طبعی از شگفتی‌های معجزه‌آسا، برنامه‌ریزی‌نشده و گاهی شومِ دستاوردهای بشری می‌گوید.

۵. اسلحه، میکروب و فولاد

تاکنون نظریات فراوانی مطرح شده است که چرا بعضی از جوامع بشری شکست خورده‌اند و بقیه جوامع پیشرفت کرده‌اند، اما شاید هیچ‌کس به‌ زیرکی جرد دایموند در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» این مسئله را مطرح نکرده باشد. ۳ عاملی که در کتاب بیان شده‌اند پیوندی را تشکیل می‌دهند که دایموند آن را عاملی اساسی برای توسعه جامعه انسانی معرفی می‌کند. نظریه دایموند موافقان و مخالفان بسیاری دارد، اما خواندن کتابش حداقل این فایده را دارد که متوجه شوید با کدام گروه موافقید.

تاریخ باستان

تاریخ امپراتوری‌های باستانی همیشه در هاله‌ای از ابهام و پر از رمز‌ و راز بوده است. بسیاری از چیزهایی که از این دوره‌ می‌دانیم نتیجه تلاش بی‌وقفه باستان‌شناسان و مورخان برجسته‌ای است که خود را وقف این کار کرده‌اند. به‌نظرتان خوش‌شانس نیستیم که این مورخان و باستان‌شناسان این کار سخت را برایمان انجام داده‌اند؟

۱. شش ملکه مصری

احتمالا با خواندن عنوان «ملکه‌های مصری» نام کلئوپاترا به ذهنتان خطور می‌کند، اما آیا می‌دانستید که در سلسله‌های مختلف امپراتوری مصر زنان برجسته بسیاری حکومت کرده‌اند؟ کتاب کونای توجه را از فرعون‌های مصری که بیشتر مطرح شده‌اند به افرادی مانند حَتشِپسوت، نِفِرتیتی و کلئوپاترا معطوف می‌کند. این زنان همگی فرماندهان ارتش‌های بزرگی بوده‌اند، سرزمین‌های جدیدی را فتح کرده‌اند و سیستم‌های اقتصادی مبتکرانه‌ای را ابداع کرده‌اند. در این کتاب تاریخی، اطلاعات بیشتری درباره این حاکمان نوشته شده و این مسئله بررسی شده است که چرا در بیشتر روایت‌ها از امپراتوری‌های باستانی، زنان تا این‌ حد در حاشیه‌اند.

۲. انحطاط و سقوط امپراتوری روم

اگر به مطالعه جدی تاریخ باستان علاقه دارید، این کتاب برایتان مناسب است. با اینکه کتاب گیبون در سال ۱۷۷۶ منتشر شده، هنوز هم یکی از جامع‌ترین و برجسته‌ترین روایت‌ها از این دوره تاریخی است. گیبون در این کتاب نظریاتی درباره چرایی و چگونگی سقوط امپراتوری روم ارائه می‌دهد و این‌طور استدلال می‌کند که این امپراتوری عمدتا به‌دلیل فقدان «فضیلت مدنی» در فرهنگ روم در برابر حملات بربرها تسلیم شده است.

تاریخ قرون وسطا و رنسانس

بعضی از ترسناک‌ترین شخصیت‌های تاریخی در قرون وسطا و رنسانس به اوج شکوفایی خود رسیده‌اند. نمی‌توان به‌سادگی فهمید که این افراد واقعا چنین بوده‌اند یا داستان‌هایی که برایشان ساخته‌اند دلیل عظمتشان شده است، اما به هر حال مطالعه سرگذشتشان بسیار سرگرم‌کننده و آموزنده است.

۱. راه‌های ابریشم

جاده ابریشم شریانی تجاری است که اروپا را از روسیه به آسیا وصل می‌کند و از دیرباز موردتوجه مورخان بوده است. در این کتاب، فرانکوپن یک گام فراتر می‌رود و ادعا می‌کند که در طول تاریخ بیش از یک جاده ابریشم وجود داشته است و از آن همه جاده فقط منطقه‌ای که از مدیترانه تا چین امتداد دارد به‌عنوان چهارراه تمدن و مرکز امور جهانی باقی مانده است. فرانکوپن معتقد است زمانی که مورخان درباره مراکز قدرت و چگونگی تغییر آنها در طول زمان نظریه‌پردازی می‌کنند، باید بیشتر به این منطقه توجه کنند. فرانکوپن این استدلال قانع‌کننده‌اش را با لحنی جذاب و دقیق مطرح کرده است.

۲. چنگیزخان و دنیای مدرن

چنگیزخان یکی از هولناک‌ترین شخصیت‌های تاریخ است. بسیاری از مردم او را با تصویر نمادینِ اسب‌سواری شمشیربه‌دست می‌شناسند و درباره زندگی یا موفقیت‌های نظامی‌اش اطلاعات چندانی ندارند. وردرفورد در کتابش این شخصیت پیچیده را بررسی و حقایق جدیدی را درباره جامعه و فرهنگی می‌گوید که چنگیزخان در آن بزرگ شده است. تمدن خان از همپایان اروپایی‌اش بسیار مترقی‌تر بوده و در آن مسائلی همچون لغو شکنجه، اعطای آزادی‌های مذهبی و سرنگونی نظام‌های فئودالی مطرح شده است. اگر دوست دارید داستانی حماسی از جهان گذشته بخوانید، این کتاب مخصوص شماست.

دوره مدرن

توجه‌کردن به آنچه بشر در قرن گذشته به‌ دست آورده‌ است بسیار اهمیت دارد. از پرواز بشر به آسمان تا فرود اولین انسان روی کره ماه همه مهم هستند، اما این همه ماجرا نیست. جنگ‌های جهانی هم اتفاق افتادند، امپراتوری‌ها سرنگون شدند، شرایط زندگی برای بسیاری از مردم در سراسر جهان بهتر شد و حقوق بشر طوری ارتقا یافت که بسیاری از مردم تا چند دهه قبل حتی فکرش را هم نمی‌کردند.

۱. شیطان در شهر سپید

این رمان تاریخی هیجان‌انگیز برای کسانی که از داستان‌سرایی لذت می‌برند خواندنی خواهد بود. کتاب درباره هولمز نوشته شده است، یکی از اولین قاتلان زنجیره‌ای مدرن. هولمز تنها برای یک قتل محکوم شد، اما به‌عقیده برخی این فرد ۲۷ قربانی داشته است.

بهترین کتاب های تاریخی ایران

موضوع کتاب های تاریخی مهمی که تا اینجا معرفی کردیم تاریخ جهان بود، اما مطالعه بهترین کتاب های تاریخی ایران هم به همین اندازه مهم است. در این بخش، کتاب‌هایی برای آشنایی با تاریخ ایران معرفی می‌کنیم.

۱. تاریخ ایران باستان

این مجموعه کتاب تاریخ ۳جلدی به تاریخ ایران پیش از اسلام می‌پردازد و یکی از کامل‌ترین و جامع‌ترین کتاب های تاریخی مربوط به این دوران است. این کتاب تا سال‌ها منبع درسی مدارس کشور بود. در کتاب تاریخ ایران باستان، روایت تاریخ از دوره سومری‌ها و اکدی‌ها شروع می‌شود و تا انقراض سلسله اشکانیان ادامه می‌یابد.

۲. تاریخ ایران مدرن

یرواند آبراهامیان استاد برتر تاریخ در کالج باروک دانشگاه نیویورک است. او که یکی از بهترین مورخان ایران معاصر است در کتابش به تاریخ اکتشاف نفت در ایران، سرگذشت خاندان پهلوی و انقلاب اسلامی ایران پرداخته است. همچنین وقایعی مانند جنگ ایران و عراق و فرازونشیب‌های دوره‌های پس از آن مانند دوره سازندگی و اصلاحات را بررسی کرده است.

۳. تاریخ مشروطه ایران

انقلاب مشروطه به انقلاب‌هایی که سال‌ها پیش در غرب اتفاق افتاده بودند شباهت فراوانی داشت. بازاریان، طبقه فرودست جامعه و روحانیون وابسته به آنها نیروهای مشروطه‌خواهی بودند که برای مبارزه با استبداد شاه و درباریان قیام کردند. این کتاب روایت جنبش مشروطه و راه پرپیچ‌خمی است که طی کرد.

۴. تاریخ تمدن ایران و مشرق زمین

این کتاب تاریخی از جلد اول کتاب تاریخ تمدن ویل دورانت گرفته شده که منبع کلاسیک تاریخ تمدن جهانی است. ویل دورانت در این کتاب تاریخ تمدن مصریان، بابلی‌ها، یهودیان و ایرانی‌ها را بررسی می‌کند.

۵. تاریخ کامل ایران

این کتاب مجموعه‌ای از وقایع ایران باستان تا دوره پس از ورود اسلام را نقل می‌کند و از ۳ بخش اصلی تشکیل شده و این ۳ دوره را بررسی می‌کند:

• ایران باستان تا زمان ورود اسلام؛
• دوران پس از اسلام و خلفای اسلامی؛
• تاریخ ایران پس از دوران اسلامی.

در این کتاب می‌توانید سرگذشت فرمانروایان قدیم و جدید، جنگ‌ها و وقایع مربوط به آن، وضعیت مردم ایران‌زمین در هر دوره و روابط ایران با سایر کشورها در دوره‌های مختلف را بخوانید.

۶. مشروطه به بیان تصویر

تصاویر و اسنادی که از گذشته و دوران مشروطیت باقی مانده‌اند یکی از منابع ارزشمند برای تحلیل و بررسی وقایع تاریخی این دوره هستند. نویسنده در این کتاب با استفاده از همین تصاویر و اسناد تاریخ را بازگو کرده است. مطالعه این کتاب برای کسانی که به تاریخ مشروطیت علاقه دارند بسیار جذاب است.

۷. آخرین سفر شاه

نویسنده این کتاب از سرگذشت محمدرضا پهلوی می‌گوید و سرنوشت خاندان پهلوی و آغاز انقلاب اسلامی را بررسی می‌کند. نویسنده سعی کرده با زبانی طنز از وقایع دربار پهلوی بگوید.

۸. چهره‌های منفور در تاریخ معاصر ایران

این کتاب درباره سرگذشت شخصیت‌های سیاسی است که در دوران قاجار و پهلوی زندگی می‌کرده‌اند و به دلایلی که نویسنده مطرح می‌کند کارنامه‌ای سیاه و ننگین داشته‌اند. مطالعه این کتاب برای آشنایی با دیدگاه‌های مختلف مورخان مفید است.

۹. ایران بین دو انقلاب

آبراهامیان در این کتاب تأثیر متقابل سازمان‌های سیاسی و نیروهای اجتماعی در ایران از قرن نوزدهم تا انقلاب اسلامی را بررسی می‌کند. او در این کتاب حوادث مهم سیاسی و اجتماعی در دوره‌های مختلف را تحلیل می‌کند و از ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران می‌گوید.

۱۰. تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم میلادی

وازگِن س. غوگاسیان پژوهشگری ارمنی و دانش‌آموخته دانشگاه کلمبیاست. او در این کتاب نتیجه ۲۰ سال سفرش به کشورهای مختلف را بازگو کرده است. در کتاب «تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم میلادی» اسناد فارسی و ارمنی مربوط به دوره صفوی آمده‌اند که بعضی از آنها برای اولین بار منتشر شده‌اند.