طبیعت درمانی روشی است که با ذات انسان‌ها ارتباط مستقیم دارد. تاکنون دقت کرده‌اید که وقتی در پارک‌ها یک سنجاب یا روباه می‌بینید یا در مسیر روزمره گلی زیبا می‌بینید، چقدر حالتان خوب می‌شود؟ این احساس خوب نشان می‌دهد ذات ما انسان‌ها از طبیعت نشئت گرفته است و با آن حالمان خوب می‌شود. در این مقاله، درباره طبیعت درمانی و مزایای آن می‌گوییم و بررسی می‌کنیم که این روش برای درمان چه مشکلاتی کاربرد دارد. با ما همراه باشید.
طبیعت درمانی چیست؟
روش درمان با طبیعت یا اکوتراپی (ecotherapy) برای بهبود سلامت روان و جسم انسان از طبیعت کمک می‌گیرد. اگر بخواهیم خلاصه بگوییم، یعنی به‌جای صرف زمان خود در فضای مجازی و خیره‌شدن به نمایشگر، از عناصر طبیعی لذت ببرید.
بزرگ‌سالان امروز و کودکان دیروز بخش زیادی از زمان خود را در ارتباط با طبیعت سپری می‌کردند. اگر در روستا بودند که همه زمانشان به بازی در دشت و صحرا می‌گذشت و اگر هم در محیط‌های شهری بودند، معمولا خانه‌های حیاط‌داری داشتند که باغچه‌ای پر از درخت و گل داشت. زندگی مدرن ما را از طبیعت دور کرده است و شاید روزها حتی یک درخت هم نبینیم! این مسئله خیلی جدی است و باید چاره‌ای برایش بیندیشیم.
انواع روش‌های طبیعت درمانی
این روش‌ها برای افراد مختلف متفاوت‌اند، اما همه افراد به درمانگری متخصص در این زمینه و طبیعت نیاز دارند. در ادامه، فعالیت‌های مختلفی را بررسی کرده‌ایم که زیرمجموعه این روش درمانی هستند.
- طبیعت‌گردی: کوهنوردی، پیاده روی در طبیعت، صخره نوردی، شرکت در تورهای گردشگری و کمپینگ.
- حیوان‌درمانی یا پت‌تراپی: نگهداری حیوان خانگی یا حضور در مزارع نگهداری حیوانات و ارتباط با آنها.
- انجام فعالیت‌های هنری در طبیعت: نقاشی در طبیعت، ساخت صنایع دستی با عناصر طبیعی مثل چوب یا سفال، نواختن ساز در طبیعت.
- مراقبت از طبیعت: شرکت در پویش‌های داوطلبانه‌ای که برای کمک به محیط‌زیست انجام می‌شوند.
- درمان با طبیعت تاریک: شب‌نشینی در طبیعت و تماشای ستاره‌ها و گوش‌دادن به سکوت طبیعت در شب.
- ورزش سبز: انجام تمرینات ورزشی مثل یوگا، دوچرخه‌سواری یا تمرینات هوازی در طبیعت.
- درمان با کشاورزی و باغبانی: انجام کارهای ساده مزرعه مثل مراقبت از حیوانات مزرعه و غذادادن به آنها، کاشت گیاه و چیدن میوه‌ها.
- کویرنوردی یا بیابان‌درمانی: گردش در کویر و ساخت پناهگاه در کویر.
کدام روش بهتر است؟
روش طبیعت درمانی با توجه به شرایط فرد انتخاب می‌شود. متخصصان اکوتراپی ابتدا شرایط افراد و مشکلاتشان را بررسی می‌کنند و با توجه به آن، مناسب‌ترین گزینه را پیشنهاد می‌دهند. مثلا اگر با نوجوانی روبه‌رو باشند که ناامید است و در آستانه افسردگی قرار دارد، ممکن است دوچرخه‌سواری در طبیعت را به او پیشنهاد بدهند. اگر قصد داشته باشند مشکلات زوج‌ها را با طبیعت درمانی حل کنند، به آنها روش‌هایی را پیشنهاد می‌دهند که به مشارکت نیاز دارند. مثلا قایقرانی یا آشپزی در طبیعت برای این افراد مناسب است.
درمان با طبیعت برای بهبود چه بیماری‌هایی کاربرد دارد؟
هرچه کارشناسان بیشتر درباره طبیعت درمانی تحقیق می‌کنند، بیشتر متوجه می‌شوند که این روش ارتباط مستقیم با سلامت روان انسان‌ها دارد و می‌تواند اختلالاتی مثل افسردگی و اضطراب را در تمام سنین بهبود دهد.
بر اساس تحقیقات، درمان سبز و آبی برای بهبود چنین مشکلاتی کاربرد دارد:
- بیش‌فعالی؛
- زوال عقل؛
- دردهای جسمی و روانی؛
- اختلال استرس حاد؛
- دوره بازیابی بعد از درمان‌های پزشکی؛
- اختلالات خلق‌وخو؛
- چاقی عصبی؛
- افسردگی؛
- اختلال استرس بعد از سانحه (PTSD).
آیا طبیعت درمانی برای همه افراد کاربرد دارد؟
خیلی از مشکلات سلامت روان به درمان مقاوم‌اند و مبتلایان تصور می‌کنند مشکل خاصی ندارند و درمان صرفا برای افرادی است که باید به‌خاطر بیماری روانی در بیمارستان بستری شوند! با این حال، جالب است که اکثر این افراد با طبیعت درمانی موافق هستند و از آن استفاده می‌کنند. این روش برای کودکان و نوجوانانی که به کمک نیاز دارند هم جذاب‌تر است.
درمان با طبیعت برای همه افراد کاربرد دارد؛ فرقی ندارد که به اختلال روانی مبتلا هستند یا خیر، در شهر زندگی می‌کنند یا روستا، دانشجو هستند یا شاغل، در هر صورت طبیعت درمانی به همه کمک می‌کند.
دکتر پاتریشیا هاسباخ، متخصص اکوتراپی، درباره تأثیر طبیعت درمانی روی افراد مختلف می‌گوید: «در مرکز توانبخشی بیماران قلبی، یکی از بیماران تمایلی به درمان روانی نداشت و با روان‌شناسان صحبت نمی‌کرد. او به اجبار وارد جلسه مشاوره با من شد و از این بابت بسیار عصبانی بود. من از او خواستم کمی در فضای سبز بیمارستان با هم قدم بزنیم. او قبول کرد و زمانی که به محوطه رفتیم، متوجه تغییر لحنش شدم؛ آرام‌تر شده بود. این‌طوری فهمیدم که برای درمان بیماران باید از طبیعت کمک بگیرم.»
مزایای درمان سبز و آبی
درمان بیماری‌های روانی تنها فایده طبیعت درمانی نیست؛ این روش حتی برای ارتقای سطح سلامت روان جامعه نیز مفید است. بعضی از مزایای حضور در طبیعت عبارت‌اند از:
- شادمانی؛
- احساس خوشبختی؛
- ایجاد تعامل‌های اجتماعی مثبت؛
- ایجاد معنا در زندگی؛
- بهبود استرس و اضطراب؛
- تقویت تمرکز؛
- تقویت حافظه؛
- ارتقای مهارت‌های شناختی.
درمان با طبیعت در خانه
شرایط اجتماعی و اقتصادی و سبک زندگی امروزی به ما اجازه نمی‌دهد که چند روز در ماه از شهر خارج شویم و زمانمان را در طبیعت سپری کنیم. حتی اگر شرایط هم مناسب باشد، در فصل‌های سرد سال یا روزهای طوفانی نمی‌توان به طبیعت رفت و از آن برای ارتقای سطح سلامت روان بهره برد. اگر به‌خاطر کمبود زمان و برنامه کاری فشرده، محدودیت‌های مالی یا شرایط نامناسب آب‌وهوا نمی‌توانید زمان زیادی را در طبیعت بگذرانید، می‌توانید طبیعت را به خانه بیاورید. در ادامه، چند روش برای انجام این کار را معرفی می‌کنیم.
۱. استفاده از گیاهان آپارتمانی
وجود گیاهان آپارتمانی در خانه مزیت‌های بسیاری دارد، مثلا هوای خانه را تصفیه می‌کنند. علاوه بر این، تحقیقات نشان می‌دهند افرادی که از گیاهان نگهداری می‌کنند همدلی بیشتری دارند، بخشنده‌تر هستند و می‌توانند بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند.
۲. استفاده از عکس طبیعت در دکوراسیون خانه
تزئیناتی که با استفاده از عناصر طبیعی ساخته شده‌اند و عکس‌ها و نقاشی‌های مناظر طبیعی می‌توانند بخشی از فرایند طبیعت درمانی باشند. بر اساس تحقیقات، افرادی که در خانه‌شان عکسی از منظره‌ای طبیعی دارند با تماشای آن آرامش پیدا می‌کنند و استرسشان کمتر می‌شود.
۳. گوش‌کردن به موسیقی طبیعت
طبیعت درمانی فقط به تماشای درخت‌ها، سبزه‌زارها، دریا و رودخانه محدود نمی‌شود. بخشی از تأثیر این روش روی سلامت روان افراد به‌خاطر صدای آرامش‌بخشی است که هرکدام از عناصر طبیعت دارند. صدای باد در میان درختان، صدای امواج دریا، رودخانه و پرندگان آرامش ازدست‌رفته را به ما برمی‌گردانند.
خوشبختانه فایل‌های صوتی موسیقی‌های مختلف طبیعت در اختیار ما هستند، از صدای انواع پرنده‌ها گرفته تا صدای جیرجیرک‌ها در شبی آرام. گوش‌دادن به این صداها هم تأثیر بسزایی بر روحیه و سلامت روان دارد و می‌تواند استرس ناشی از زندگی شهری و فشار کار و درس را کاهش دهد.
کلام آخر
در این مقاله، درباره طبیعت درمانی صحبت کردیم. طبیعت بیش از اینکه روشی درمانی باشد، نیازی روحی است که همه ما به آن نیاز داریم و فقط مختص مبتلایان به اختلالات روانی نیست. خوشبختانه ایران پر از جاذبه‌های طبیعی است و حتی با سفرهای یک‌روزه هم می‌توان طبیعت‌گردی کرد. در محله‌های شهرها و روستاهای مختلف هم پارک‌های زیادی وجود دارند که برای ورزش، پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری در طبیعت مناسب هستند. طبیعت از شما دور نیست و حتی با کم‌ترین هزینه هم می‌توانید از آن استفاده کنید.
برای طبیعت درمانی بهتر است با اکوتراپیست مشورت کنید تا روش‌های مناسب را به شما پیشنهاد بدهد، اما اگر مشکل خاصی ندارید، می‌توانید به هر روشی که دوست دارید با طبیعت ارتباط برقرار کنید و از آن لذت ببرید.
در افسردگی غم به لایه‌های عمیق زندگی نفوذ کرده و اختلالاتی در احساسات و رفتار شما به‌وجود می‌آورد. اگر احساس افسردگی دارید، حتما با کمک یک روانشناس متخصص مشکل را ریشه‌یابی کنید و برای حل آن راهکار بگیرید.برای ارتباط با مشاور متخصص افسردگی روی دکمه زیر کلیک کنید.
