اسپوندیلوز یا اسپوندیلوزیس نوعی التهاب مفصلی (آرتریت) بر اثر آسیب ستون فقرات است. علت این بیماری تحلیل‌رفتن دیسک‌ها و مفاصل بین‌مهره‌ای، ساییدگی و ایجاد خارهای استخوانی روی مهره‌هاست. ممکن است این تغییرات حرکت ستون فقرات را مختل کنند و بر اعصاب بین‌مهره‌ای و سایر عملکردهای ستون فقرات تأثیر بگذارند و باعث علائمی شوند. برای اینکه ببینید اسپوندیلوز چیست و برای آشنایی بیشتر با علائم، نحوه تشخیص و راه‌های درمان آن با ما همراه باشید.
انواع اسپوندیلوزیس
این بیماری انواع مختلفی دارد و ممکن است نقاط مختلف ستون فقرات را درگیر کند. اسپوندیلوزیس گردنی شایع‌ترین نوع این اختلال است. طبق آمار آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا، بیش از ۸۵درصد افراد بالای ۶۰ سال به اسپوندیلوز گردن مبتلا هستند.
انواع دیگر اسپوندیلوزیس عبارت‌اند از:
- اسپوندیلوز توراسیک که مهره‌های سینه‌ای را درگیر می‌کند.
- اسپوندیلوز کمری که مهره‌های کمری را درگیر می‌کند.
- اسپوندیلوز چندسطحی که بیش از یک قسمت از ستون فقرات را درگیر می‌کند.
علل بیماری اسپوندیلوزیس
۱. افزایش سن
با افزایش سن، استخوان‌ها و رباط‌های ستون فقرات ساییده و خارهای استخوانی (استئوآرتریت) تشکیل می‌شوند. همچنین دیسک‌های بین‌مهره‌ای تحلیل می‌روند و خشک‌تر، نازک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند و بخشی از توانایی ضربه‌گیری خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل تماس دو مهره و اصطکاک بین آنها افزایش می‌یابد و احتمال شکستگی فشاری مهرهها در افراد مسن بیشتر از جوان‌ترهاست. تصویربرداری‌های رادیولوژی در بیش از ۸۰درصد افراد بالای ۴۰ سال نشانه‌های اسپوندیلوز را نشان می‌دهند.
۲. ژنتیک
اگر بسیاری از افراد یک خانواده مبتلا به اسپوندیلوز باشند، احتمال بروز اسپوندیلوزیس در افراد آن خانواده قوی‌تر است.
۳. آسیب ستون فقرات
صدمات می‌توانند باعث فتق دیسک بین‌مهره‌ای شوند. همچنین مفاصل آسیب‌دیده بیشتر دچار آرتروز می‌شوند. این آرتروز در طول زمان پیشرفت می‌کند و باعث اسپوندیلوزیس می‌شود.
عوامل زمینه‌ساز ابتلا به اسپوندیلوزیس
سرعت پیشرفت این بیماری بر اساس عوامل زمینه‌ای که هر فرد دارد، متفاوت است. این عوامل عبارت‌اند از:
- زمینه ژنتیکی؛
- چاقی یا اضافه‌وزن؛
- کم‌تحرکی و ورزش‌نکردن؛
- صدمه به ستون فقرات یا سابقه عمل جراحی ستون فقرات؛
- سیگارکشیدن؛
- داشتن شغلی که نیاز به حرکات تکراری دارد یا نیازمند تحمل وزن و درگیری ستون فقرات است؛
- ابتلا به بیماری‌های اعصاب و روان مانند اضطراب یا افسردگی؛
- ابتلا به آرتریت پسوریاتیک (نوعی بیماری التهاب مفصلی که با بیماری پوستی به نام پسوریازیس همراه است).
علائم بیماری اسپوندیلوز
تأثیر بیماری اسپوندیلوزیس بر هر فرد متفاوت است، اما معمولا مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. علائم بیماری اغلب برای اولین بار در ۲۰ تا ۵۰سالگی بروز می‌کنند. شایع‌ترین علامت مبتلایان به این بیماری، درد و سفتی خفیف در ناحیه درگیر است که ماهیت گذرا دارد و پس از حرکات خاص یا دوره‌های طولانی بی‌حرکتی (مثلا نشستن به مدت طولانی) بدتر می‌شود.
علائم شدیدتر عبارت‌اند از:
- دردی که با درمانهای تجویزی پزشک بهبود نمی‌یابد؛
- ضعف در دست‌ها یا پاها؛
- توازن و هماهنگی ضعیف در بدن؛
- گرفتگی (اسپاسم) و درد عضلانی؛
- احساس ساییده‌شدن مهرهها و صدای تق هنگام حرکت ستون فقرات؛
- سردرد؛
- ازدست‌دادن تعادل و مشکل در راه رفتن؛
- ازدست‌دادن اختیار مثانه یا روده.
عوارض بیماری اسپوندیلوزیس
۱. درد مزمن در تمام طول ستون فقرات
عارضه اصلی اسپوندیلوز، کمردرد، درد در مهره‌های سینه‌ای و درد گردن است. این دردها معمولا جدی نیستند، اما برخی افراد دچار درد مزمن می‌شوند.
۲. تنگی کانال نخاعی
کانال نخاعی مسیری است که اعصاب نخاع از آن عبور می‌کنند. علائم تنگی کانال نخاع عبارت‌اند از:
- درد گردن یا کمر که ممکن است به پاها تیر بکشد؛
- بی‌حسی و ضعف اندام تحتانی.
۳. سندرم دم‌اسبی
این عارضه نادر که به‌علت فشار بر اعصاب پایین نخاع توسط یک دیسک بین‌مهره‌ای یا یک توده ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث مشکلات عصبی شدید شود.
۴. رادیکولوپاتی دهانه رحم
این عارضه به‌علت تغییرات در دیسک بین‌مهره‌ای یا مهرهها بروز می‌کند و می‌تواند باعث گیرکردن اعصاب بین آنها و در نتیجه درد شدید، بی‌حسی یا حساسیت زیاد شود.
۵. میلوپاتی اسپوندیلوتیک گردنی
این بیماری به‌علت فشرده‌شدن نخاع رخ می‌دهد. علائم آن عبارت‌اند از:
- درد و بی‌حسی در اندام‌ها؛
- ازدست‌دادن هماهنگی دست‌ها؛
- بی‌تعادلی و مشکل راه رفتن؛
- مشکلات مثانه در مراحل بعدی.
۶. اسکولیوز
اسکولیوز نوعی بیماری است که باعث انحراف ستون فقرات می‌شود. بر اساس تحقیقات، بین تحلیل مفاصل فاست (مفاصلی که مهرهها را به هم متصل می‌کنند) و این بیماری در بزرگ‌سالان ارتباط وجود دارد.
چه زمانی و به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورت داشتن علائم شدید بیماری یا عوارض آن و درد کمر یا گردن همراه با کاهش وزن یا تب بالاتر از ۳۷٫۵ درجه سانتی‌گراد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
بسیاری از پزشکان متخصص اسپوندیلوز را درمان می‌کنند، از جمله:
- متخصص داخلی؛
- پزشک خانواده؛
- پزشک عمومی؛
- روماتولوژیست؛
- متخصص مغز و اعصاب؛
- جراح مغز و اعصاب؛
- ارتوپد؛
- متخصص کنترل درد.
همچنین می‌توانید به سایر مراقبان سلامت مثل دستیاران پزشک، پرستاران، فیزیوتراپ‌ها، ماساژدرمان‌ها و کایروپراکتیک‌ها (یک روش درمان دستی که بیشتر برای مشکلات ستون فقرات به کار می‌رود) برای کنترل درد خود مراجعه کنید.
تشخیص بیماری اسپوندیلوزیس
تشخیص این بیماری با استفاده از تصویربرداری رادیولوژی مانند عکس‌برداری اشعه ایکس، ام آر آی (MRI) یا سی تی اسکن (CT scan) انجام می‌شود. اشعه ایکس خارهای استخوانی روی بدنه مهرهها، ضخیم‌شدن مفاصل فاست و باریک‌شدن فضاهای دیسک بین‌مهره‌ای را نشان می‌دهد.
درمان بیماری اسپوندیلوزیس
معمولا اسپوندیلوز فقط سفتی و درد خفیف و گهگاهی ایجاد می‌کند و نیازی به درمان ندارد. البته در موارد شدیدتر درمان لازم است. در ادامه انواع درمانهای موجود را شرح می‌دهیم.
۱. درمانهای خانگی
برای درمان دردهای ناشی از این بیماری، می‌توان از این روش‌ها استفاده کرد:
- داروهای مسکن بدون نسخه از جمله داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن.
- فعالیت بدنی و ورز‌ش‌های سبک مانند شنا یا پیاده‌روی.
- اصلاح حالت بدن، مثلا بهبود وضعیت نشستن پشت صندلی.
- حمایت از پشت. (فرد باید صندلی یا تشکی را انتخاب کند که حمایت مناسبی از کمر و پشت داشته باشد.)
- استراحت در دوره‌های التهاب و درد شدید.
۲. درمانهای مکمل
تحقیقات نشان می‌دهند که درمانهای مکمل می‌توانند دردهای مربوط به آسیب‌های عصبی را تسکین دهند. نمونه‌هایی از این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- طب سوزنی؛
- درمان کایروپراکتیک؛
- فیزیوتراپی؛
- ماساژ؛
- درمان اولتراسوند (نوعی روش درمانی با گرمادهی عمقی به بافت‌های نرم بدن مانند مفاصل و تاندون‌ها)؛
- تحریک الکتریکی عصب یا الکتروتراپی که برای تسکین درد از طریق تحریک الکتریکی عصب از پوست به کار می‌رود.
۳. دارو‌درمانی
اگر درد شدید یا مداوم باشد، ممکن است پزشک داروهای خاصی برای تسکین درد تجویز کند از جمله:
- داروهای مسکن تجویزی؛
- شل‌کننده‌های عضلانی برای کاهش اسپاسم؛
- داروهایی که درد عصبی را کاهش می‌دهند؛
- کرم‌های موضعی؛
- داروهای استروئیدی، چه به صورت قرص و چه به صورت تزریقی، زمانی که درد شدید است؛
- تزریق ترکیبی از داروهای استروئیدی و بیهوشی.
۴. جراحی
اگرچه اکثر افراد نیاز به جراحی ندارند، ممکن است در صورت وجود علائم شدید و مداوم که به درمان جواب نمی‌دهند یا علائم فشار بر اعصاب که منجر به بی‌حسی، ضعف یا از دست دادن اختیار روده یا مثانه شده‌اند، نیاز به جراحی باشد.
روش جراحی به علائم و محل درگیری عصب بستگی دارد و شامل برداشتن دیسک یا تکه‌ای از استخوان که به اعصاب فشار می‌آورد یا برداشتن دیسک آسیب دیده و جایگزینی آن با دیسک مصنوعی است.
در گذشته جراحی ستون فقرات عملی بزرگ بود، اما امروزه جراحی آندوسکوپی که کمتر تهاجمی است، بیشتر مورد استقبال پزشکان و بیماران است. طبق گفته انجمن جراحان مغز و اعصاب آمریکا، جراحی آندوسکوپی به این دلایل خطرات کمتری دارد:
- برش کوچک‌تر؛
- ازدست‌دادن خون کمتر؛
- احتمال آسیب عضلانی کمتر؛
- بهبودی سریع‌تر؛
- امکان استفاده از بی‌حس‌کننده موضعی به‌جای بی‌حسی عمومی؛
- خطر درد و عفونت کمتر پس از جراحی و نیاز کمتر به دارو.
- ترخیص سریع‌تر (اغلب در همان روز جراحی).
جمع‌بندی
اسپوندیلوز بیماری شایعی است که ستون فقرات را درگیر می‌کند و بیشتر افراد با افزایش سن به درجاتی از آن مبتلا می‌شوند. افراد در اکثر موارد علائمی ندارند یا علائم خفیفی خواهند داشت که ظرف چند هفته بهبود می‌یابند و تعداد کمی از مردم به درد مزمن مبتلا می‌شوند. اگر درد شدید باشد و بی‌حسی و ضعف بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد، ممکن است نیاز به جراحی باشد.
شما بگویید
آیا تا به حال تجربه این بیماری را در خود یا نزدیکانتان داشته‌اید؟ برای درمان آن چه کارهایی انجام داده‌اید؟ لطفا نظر خود را برای ما بنویسید و این مقاله را با دوستان و آشنایان خود به اشتراک بگذارید.
