هر سال زمستان، همه‌گیری آنفولانزا بسیاری از افراد را درگیر می‌کند و حالا نیز ممکن است با کووید ۱۹ همراه شود و مشکلات بیشتری ایجاد کند. آنفولانزا بسیار واگیردار است و سالانه به صدها هزار بستری و هزارن مرگ منجر می‌شود. به همین دلیل مهم است که افراد، مخصوصا افراد سالمند یا مبتلا به بیماری زمینه‌ای، از واکسن آنفولانزا استفاده کنند. مزایا و معایب واکسن آنفولانزا را می‌دانید؟ آیا تزریق این واکسن باعث ابتلا به آنفولانزا می‌شود؟ عوارض واکسن آنفولانزا چه هستند؟ برای خواندن پاسخ این سؤال‌ها، با ما همراه باشید.
واکسن آنفولانزا چیست؟
واکسن آنفولانزا در برابر ۴ نوع ویروس آنفولانزا ایمنی ایجاد می‌کند که شایع‌ترین انواع آن هستند. بیماری آنفولانزا عفونتی در بینی و گلو و ریه (یعنی دستگاه تنفسی) است. این بیماری ممکن است عوارض خطرناکی داشته باشد، مخصوصا در کودکان زیر ۲ سال، زنان باردار، افراد بالای ۶۵ سال و افرادی با بیماری‌های خاص.
طبق تخمین‌ها، آنفولانزا سالانه باعث ۴۰۰هزار بستری و ۵۰هزار مرگ می‌شود. بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری خطرناک و عوارضش دریافت واکسن آن است. سازمان کنترل و پیشگیری بیماری پیشنهاد می‌کند که همه افراد بالای ۶ ماه هر سال واکسن دریافت کنند. این واکسن علاوه بر کاهش خطر ابتلا به آنفولانزا، خطر ابتلا به بیماری‌های خطرناک ناشی از آنفولانزا و نیاز به بستری را هم کاهش می‌دهد.
مزایای واکسن آنفولانزا
۱. پیشگیری از آنفولانزا
طبق گفته سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری، دریافت واکسن آنفولانزا مؤثرترین روش برای پیشگیری از ابتلا به آنفولانزاست.
۲. کاهش علائم بیماری
حتی به‌رغم دریافت واکسن هم ممکن است به آنفولانزا دچار شوید، اما علائم شما خفیف‌تر خواهند بود. بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۱۸، در بین بزرگ‌سالانی که به‌دلیل آنفولانزا بستری شده بودند افراد واکسن‌زده ۵۹درصد کمتر در ICU بستری می‌شدند.
۳. کاهش عوارض و احتمال بستری‌شدن برای بعضی افراد
واکسن آنفولانزا احتمال بروز عارضه‌های ناشی از این بیماری و بستری‌شدن را برای این افراد کاهش می‌دهد:
- سالمندان؛
- زنان باردار و نوزادانشان؛
- کودکان؛
- مبتلایان به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری مزمن ریه و بیماری‌های قلبی‌عروقی.
۴. محافظت از اطرافیان
هنگامی که با واکسن آنفولانزا از خود محافظت می‌کنید، از اطرافیانی که واکسن نزده‌اند نیز محافظت می‌کنید. این کار از ابتلای افرادی که برای دریافت واکسن جوان هستند پیشگیری می‌کند. این پدیده ایمنی جمعی نام دارد و بسیار مهم است.
۵. محافظت از زنان باردار و نوزادانشان در چند ماه اول
واکسن خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی حاد ناشی از آنفولانزا را در زنان باردار نصف می‌کند. همچنین بنا بر پژوهشی در سال ۲۰۱۸، این واکسن احتمال بستری‌شدن زنان باردار را ۴۰درصد کاهش می‌دهد. این واکسن علاوه بر محافظت از مادر، تا چند ماه پس از تولد از کودکانی که برای دریافت واکسن کوچک هستند محافظت می‌کند.
۶. حفظ جان کودکان
بر اساس تحقیقی در سال ۲۰۲۲، واکسن آنفولانزا احتمال ابتلای کودکان به آنفولانزای شدید را تا ۷۵درصد کاهش می‌دهد. همچنین این واکسن می‌تواند بستری کودکان به‌علت ابتلا به آنفولانزا را تا ۴۱درصد کاهش دهد.
معایب واکسن آنفولانزا
به‌رغم مزایای فراوان، ممکن است این واکسن معایبی نیز داشته باشد. در واقع به‌علت عوارض واکسن آنفولانزا است که این افراد باید از دریافت آن خودداری کنند:
- کودکان زیر ۶ ماه؛
- افرادی که به واکسن آنفولانزا یا هر یک از ترکیبات آن حساسیت شدید دارند؛
- کسانی که به تخم‌مرغ یا جیوه حساسیت دارند؛
- افراد مبتلا به سندروم گیلن‌باره.
۱. محافظت ناقص
گاهی ممکن است به‌رغم دریافت واکسن، به آنفولانزا مبتلا شوید. معمولا ایمنی ۲ هفته پس از دریافت واکسن آنفولانزا ایجاد می‌شود و در این مدت، احتمال ابتلا به آنفولانزا منتفی نیست.
علتی دیگر برای ابتلا به این بیماری، همخوانی نداشتن واکسن با نوع ویروس است. محققان باید ماه‌ها قبل از فصل آنفولانزا تصمیم بگیرند که علیه کدام نوع آن واکسن تولید کنند. هنگامی که نوع واکسن انتخاب‌شده با ویروسی که در فصل آنفولانزا بین مردم شیوع پیدا می‌کند یکسان نباشد، واکسن کمتر مؤثر خواهد بود.
۲. واکنش حساسیتی شدید
ممکن است بدن بعضی افراد واکنش نامناسبی به واکسن نشان بدهد. اگر به واکسن حساسیت داشته باشید، علائم آن معمولا بعد از چند دقیقه تا چند ساعت پس از دریافت واکسن بروز می‌کنند. بعضی از این علائم عبارت‌اند از:
- تنفس دشوار؛
- خس‌خس سینه؛
- ضربان قلب سریع؛
- راش پوستی یا کهیر؛
- التهاب اطراف چشم و دهان؛
- احساس ضعف یا سرگیجه.
اگر پس از تزریق واکسن آنفولانزا دچار این علائم شدید، به پزشک مراجعه کنید. اگر واکنش شدید بود، با اورژانس تماس بگیرید.
۳. سندروم گیلن‌باره
سندروم گیلن‌باره عارضه‌ای نادر است که به‌سبب آن، سیستم ایمنی به اعصاب پیرامونی حمله می‌کند. این بیماری بسیار نادر است، اما واکسن آنفولانزا می‌تواند باعث بروزش شود. اگر تابه‌حال به سندروم گیلن‌باره دچار شده‌اید، پیش از دریافت واکسن با پزشک خود صحبت کنید.
واکسن آنفولانزا برای چه افرادی است؟
سازمان کنترل و پیشگیری بیماری به همه افراد بالای ۶ ماه پیشنهاد می‌کند واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. البته این واکسن برای افرادی که در برابر آنفولانزا آسیب‌پذیرترند مهم‌تر است، از جمله:
- کودکان زیر ۲ سال؛
- افراد بالای ۵۰ سال؛
- ساکنان خانه‌های سالمندان؛
- زنان باردار یا زنانی که قصد دارند در فصل آنفولانزا باردار شوند؛
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف؛
- افراد بین ۶ ماه تا ۱۸ سال که آسپرین یا داروهای حاوی سالیسیلات مصرف می‌کنند؛
- افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند آسم، بیماری قلبی، بیماری کلیوی، بیماری کبدی و دیابت؛
- افرادی که شاخص توده بدنی (BMI) بیشتر از ۴۰ دارند.
کودکان ۶ماهه تا ۸ساله‌ای که برای اولین بار این واکسن را دریافت می‌کنند، به ۲ دوز واکسن آنفولانزا نیاز دارند که با فاصله حداقل ۴ هفته تجویز می‌شوند. پس از آن، هر سال فقط باید ۱ دوز واکسن دریافت کنند.
بیماری‌های مزمنی که احتمال بروز عوارض آنفولانزا را افزایش می‌دهند عبارت‌اند از:
- آسم؛
- سرطان؛
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)؛
- بیماری قلبی؛
- سیستیک فیبروزیس؛
- دیابت؛
- بیماری مغز و اعصاب؛
- ایدز یا عارضه‌های که با ضعیف‌کردن سیستم ایمنی درمان می‌شوند؛
- بیماری کلیوی یا کبدی؛
- چاقی، مخصوصا شاخص توده بدنی بالای ۴۰.
انواع واکسن آنفولانزا
این واکسن ۲ نوع دارد، تزریقی و اسپری بینی. واکسن اسپری بینی برای افراد ۲ تا ۴۹ساله توصیه می‌شود، اما برای این افراد مناسب نیست:
- کودکان زیر ۲ سال؛
- افراد بالای ۵۰ سال؛
- زنان باردار؛
- کودکان ۲ تا ۱۷ساله که آسپرین یا داروهای حاوی سالیسیلات مصرف می‌کنند؛
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند؛
- کودکان ۲ تا ۴ساله که در ۱۲ ماه گذشته آسم یا خس‌خس سینه داشته‌اند.
البته بعضی دیگر از افراد هم باید در خصوص واکسن اسپری بینی احتیاط کنند، مثل افرادی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند. پیش از دریافت این نوع واکسن، با پزشک خود مشورت کنید. نحوه تزریق واکسن آنفولانزا نیز عضلانی است.
آیا دریافت واکسن باعث ابتلا به آنفولانزا می‌شود؟
خیر، با تزریق واکسن آنفولانزا به آنفولانزا مبتلا نمی‌شوید. همچنین این واکسن باعث افزایش خطر ابتلا به کووید ۱۹ نمی‌شود. البته ممکن است پس از تزریق واکسن دچار علائمی مانند علائم آنفولانزا شوید. از هر ۶ نفر تقریبا ۱ نفر با تزریق واکسن آنفولانزا دچار علائم اولیه آن می‌شود. این علائم ممکن است تب، خستگی و درد ماهیچه باشند. عوارض جانبی واکسن می‌توانند چند ساعت پس از تزریق آن شروع شوند و تا ۱ یا ۲ روز ادامه داشته باشند. معمولا این عوارض پس از ایجاد پاسخ ایمنی در بدن، که از شما در برابر ویروس آنفولانزا محافظت می‌کند، خودبه‌خود از بین می‌روند.
به خاطر داشته باشید که عوارض جانبی واکسن یعنی واکسن باعث ایجاد مصونیت بدن شده است و مؤثر بوده است.
چه زمان باید واکسن آنفولانزا دریافت کنیم؟
واکسن آنفولانزا را شرکت‌های خصوصی تولید می‌کنند. معمولا تولید واکسن‌ها ۶ ماه طول می‌کشد و زمان دسترسی به آن به زمان تولیدش بستگی دارد. البته معمولا توزیع واکسن از شهریور شروع می‌شود. مصونیت نسبی ۲ هفته پس از تزریق واکسن آنفولانزا ایجاد می‌شود. البته حتی پیش از رسیدن فصل آنفولانزا نیز این واکسن برای شما مفید خواهد بود. بهترین زمان برای دریافت واکسن آنفولانزا مهر و آبان است. بهتر است تا اواسط آبان این واکسن را دریافت کرده باشید.
چون ویروس‌های آنفولانزا سریع تغییر می‌کنند، ممکن است واکسن سال گذشته در برابر ویروس‌های امسال از شما محافظت نکند. به همین دلیل هر سال واکسن‌های جدید تولید می‌شوند که با ویروس‌های جدید همخوانی دارند. هنگامی که واکسن می‌زنید، سیستم ایمنی با تولید آنتی‌بادی‌ها از شما در برابر ویروس‌های درون واکسن محافظت می‌کند. یکی دیگر از دلایل تکرار سالانه واکسن این است که میزان آنتی‌بادی‌ها با گذر زمان کاهش می‌یابند.
خوب است بدانید که می‌توانید واکسن کرونا را هم‌زمان با واکسن آنفولانزا دریافت کنید و این دو هیچ مداخله‌ای با هم ندارند.
واکسن آنفولانزا چقدر مؤثر است؟
تأثیر واکسن آنفولانزا برای محافظت در برابر این بیماری برای هر فرد متفاوت است. واکسن استاندارد معمولا برای افراد زیر ۶۵ سال تأثیر بیشتری دارد. البته افراد بالای ۶۵ سال می‌توانند از واکسن‌های آنفولانزا با دوز بالا استفاده کنند که پاسخ ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کنند.
بر اساس بررسی تحقیقات گذشته، واکسن آنفولانزا برای بزرگ‌سالان سالمی که ۱۸ تا ۶۴ سال دارند حدود ۵۰درصد مؤثر است. البته گاهی ممکن است اثر کمتری داشته باشد. حتی اگر واکسن کاملا از بیماری آنفولانزا پیشگیری نکند، می‌تواند باعث کاهش شدت بیماری شود. همچنین احتمال ابتلا به عارضه‌ها و بیماری‌های خطرناکی را کاهش می‌دهد که نیاز به بستری‌شدن دارند.
روش‌های دیگر پیشگیری از آنفولانزا
واکسن بهترین دفاع در برابر آنفولانزا است، اما اقدامات دیگری هم هستند که می‌توانید برای محافظت از خود در برابر آنفولانزا و سایر ویروس‌ها، از جمله کووید ۱۹، انجام دهید از جمله:
- دست‌های خود را مکرر و بادقت حداقل ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید.
- اگر آب و صابون در دسترس نبود، از ضدعفونی‌کننده‌های الکلی برای تمیزکردن دست خود استفاده کنید.
- به چشم‌ها، بینی و دهان خود دست نزنید.
- اگر آنفولانزا یا کرونا در منطقه شما شیوع یافته است، از جمعیت‌های بزرگ دوری کنید.
- به افرادی که مریض هستند نزدیک نشوید.
- هنگام سرفه و عطسه دهان خود را با دستمال یا داخل آرنج بپوشانید و سپس دستان خود را بشویید.
- سطوحی که دائما لمس می‌شوند، مانند پیشخوان‌ها، کلیدهای برق و دستگیره‌های در را مدام تمیز و ضدعفونی کنید.
- عادت‌های سالم داشته باشید. منظم ورزش کنید، به‌‌اندازه کافی بخوابید، مایعات زیاد بنوشید، رژیم غذایی سالم را رعایت کنید و استرس خود را کاهش دهید.
اگر به آنفولانزا مبتلا شدید، می‌توانید با ماندن در خانه و حفظ فاصله خود با دیگران از گسترش بیشتر آن پیشگیری کنید. بهتر است تا ۲۴ ساعت بعد ازبین‌رفتن تب خود، در خانه بمانید.
سخن پایانی
هر پاییز و زمستان، میلیون‌ها نفر به آنفولانزا مبتلا می‌شوند. دریافت واکسن آنفولانزا مؤثرترین روش پیشگیری از این بیماری ناخوشایند و گاهی کشنده است. چون ممکن است هم‌زمان با آنفولانزا به عفونت‌های تنفسی دیگری مانند کرونا نیز مبتلا شوید، باید واکسیناسیون را جدی بگیرید. با این واکسن می‌توانید به‌سادگی از خود و اطرافیانتان محافظت کنید.
